Dagur - 24.12.1948, Page 23

JÓLABLAÐ DAGS
23
torleystari. Eins og áð'ur segir, var hann með
grasatínu stóra spennta á baki, fulla af stevar-
gróðri og steiuuin. Gat luin ef til vill hantlað
hontun að neyta suntls, cflir að liann losnaði
við hcstinn. Stunum ilatt í hug, að hesturinn
hefði slegið hann í höfuðið á sundinu. Hann
gat og Iiafa fengið aðsvif, er hann kom í
vatnið. En þetta sviplega fráfall hans er ó-
ráðin gáta, því þar er enginn til frásagna.
Líkið var sveipað ábreiðum, og bárttm
við það þannig lieim að Hofi. Faðir Olafs.
Davíð prófaslur Guðmundsson, tók á móti
okkur, og lögðuiu við líkið að hans tilvisan
á legubekk í íbtiðarhúsinu. Líndúkur hafði
verið breiddur yfir ásjónuna. Sira Davíð lók
hann af, og var þá að sjá, eins og liinn látni
sviefi værum svefni. Mælti þá prófastur af
niiklum þunga: „Svona átti þá viðskilnaður-
inn að vera." Atti hann þá sýnilega erfitt með
að verjast því að gefa tilfinningum sínum
iausan tauminn. En allt í einu hleypti hann
í sig karlmannlegri hörkti, kippti vettlinguin
af hiindum líksins, bauð okkur inn í stofu
og veitti okkur kaffi og brcnnivín og var þá
eins og hann átti að scr að vera.
Stefán, faðir Stefáns kennara, var þarna
viðstaddur. Hann hafði orð á því, að heim-
koina sonar síns yrði honum sorgleg, og
nuindi hann sakna vinar í stað. Prófastur
svaraði því á þcssa leið og var faastmæltur,
cins og hann var jafnan: „Hvað er að kippa
sér upp við þctta. Eitt sinn skal hver deyja.
í dag mér, á morgun ]>ér.“ Síðan hafði hann
orð á, að það væri óþarfi að drepa sig í
Hörgá, þar sem brú væri komin á hana, og
að betri væri krókur en kelda.
-Frú Sigríði, móður Olafs, sáum við ekki.
Húii mun hafa grátið son sinn í einrúmi.
Stefán kennari kom lieim af þingi seinni
part þessarar sötnu viku. Hann kom ríðandi
út á Möðruvallanes til okkár piltanna á leið
út að Hofi. I’egar hann hafði heilsað okkur,
spurði liann: „Hvár lá vinur Ólafur?" Síðan
reið hann á þann stað.
JaýSarför Olafs Davfðssonar fór fram 15.
seplember" 1903 að Möðruvöllum i Hörgár-
dal að tiðstöddu fjölmenni. Síra Jónas Jónas-
son á Hrafriágili flutti líkræðuna í kirkjunni,
og sira Geir Sæmundsson söng ljóð, er síra
Matthfas Jochtuusson liafði kveðið eflir hinri
látna, og er crindið liér að framan þaðan.
Erfiljóðin hefjast á þessa leið:
Hér sé guð og heilög ró! —
En mér heyrðist Hrannar dyntir:
Hvernig? Vai' það, ljúfi vinur:
haltney víst þér hörpu sló?
Og við liennar yndiskliðinn,
eins og barn við Jækjarniðinn,
fannstu fró.
Og síðar scgir svo:
Sagnagyðju lýðs og lands
enginn maður meira unni,
mat, né skilja betur kunni:
Sál vors lands var sálin lians.
Þeirrar sálar sumardrauinar
sungu nijúkt sem bláir straumar
ljóð vors lands.
Auk Matthíasar kváðu erliljóð um Ólaf
þeir dr. Jón Þorkelsson og Guðmundur Frið-
jónsson.
Þannig lauk ævi þessa séikennilega gáfu-
og fræðimanns.
Hann var á fertugasta og öðrtí ári, er hann
beið bana í Hiirgá, á aldur við F.ggeri Olafs-
son, þegar liann sökk „ofan I bráðan Hieiða-
fjörð."
En þó að Oláli Davíðssyúi yrði ekki lengra
lífs auðið, lél liarin cftir sig mikið' og merki-
legt ævistarf, scm nuin halda nafni hans á
lolti uin ókomnar aldir. Einar IIjörleifsson
segir iini liann í „Norðurlandi": „Það var
eðli haiis að vera sivinnandi, eins og hann
gæti ekki verið iðjulaus, og hann lék sér að
því að vinna hvíldarlaust lö stundir á sólar-
hring við hvað sem var, hvort heldur niður-
röðun og athugun grasasafns síns, þjóðsagna-
ritun eða samningu fornbréfasafnsregislurs,
sem hann vann að oftsinnis fyrir dr. Jón Þor-
kelsson."
Ólafur Davíðsson var mikilvirkur rithöf-
undur, og liggur ntikið eftir hann prentað.
Aðalrit hans eru: ísleiizkar gdtur, skemmtanir
og þulur, sem Bókmenntafélagið gaf út í
fjórum binduin, fslenzkar þjóðsögur, sem
Þorsteinn M. Jónsson hefir gelið út í þreinur
bindum, Galdrar og galdramtil d íslandi,
sem Sögulélagið hefir gefið út. Auk Jress
liggur eftir hann'aragrúi lcngri og stytlri rit-
gerða um margvísleg efni í blöðuin og tíma-
rilum, þar á rneðal ritgerð, sem nefnist Um
þilskiþaveiðar, er hann skrifaði 24 ára, kom
lnin út í Andvara, og hlaut Ólafur verðlaun
fyrir hana.
Á háskólaárum síniim í Höfn lagði Ólafur
stund á nállúrufra'ði, einkuni grasafræ'ði.
likki tóki liann þó próf í þeim fræðum, og
mun áliugi lians á þjóðsagnafræðum hafa
hamlað' því. Þegar hann kom heim árið 1897
cftir 15 ára Hafnarvist, lók hann af kappi að
rannsaka gróð'tiv og safna plönlum aö sumr-
inu, en vann að þjóð'snguniim á velrum, þeg-
ar liann gai vegna kennslustarfa. en við
Möðruvallaskólann kenndi hann töluvert í
forföllum þeirra Stefáns og Hjaltalíns.
Guðmiindur Friðjónsson segir í eflirmæl-
iiin síiiiun um Ólaf:
Gista hel í íslandsálutn,
úti verða á grýttti hjarni,
það liefir mörgu þjóðarbarni
þrýsi að dauðaus metaskálum.
Þú varst mikill þjóðfraðingur,
þjóðlegur á ýmsa vegi,
cnda laukstu ævidegi
eins og margiir Snælendingur.
Ólafur Davíðsson lét lífið í einni af liiniim
náttúrufræðilegu rannsóknarferðum síntiin.
Einar Hjörleifsson segir um Hafnarveru
Ólafs:
„A'Isiniianianns-upjrlag var í lionum óvenju-
lega mikið; hann virtist enga hliðsjón hafa
á því, hvað ga'li orðið honum að atvinnu
cð* gróða, heldur lagði stund á fraði sín í því
skyni einu að fra'ðast.
Þegar fram í sótti Hafnarvcru hans varð
líf lians allreglulítið og slarkfengið. Alltaf
vann hann [>ó með köflum eins og víkirigur.
Heilsan bilaði ekki, á hverju sem gekk. Og
liann spilltist ekki — alltal var hann jafn-
áreiðanlegur í loforðum sínuni, jafn-hrein-
skilinn, sannorður og hreinlijartaður. I liann
var sýnilega niiklu meira spunnið cn almennt
gcrðisl. Við kvenmann var liann aldrei kennd-
ur á nokkurn liátt."
Ólafur Davíðsson var maötir einrann og
nokkuð' stiiltur í sptina við fyrstii kynningu,
en við nánari kynni löðuðust menn að hon-
um, því að þá fundu ]>eir til hjartahlýjunnar,
sem í fyrstti duldist undir skelinni. Brjóstga'ði
hans voru svo mikil, að hann mátti ekkert
aiunt sjá. Einar Hjörleifsson segir um hanri
J>essa sögu, sem lýsir honuin vel:
„Einu sinni sem oftar kom hann liingáð á
Akureyri í illu vcðri; for mikil var á götun-
um. Nokkuð fyrir utan hótelið var mánnræfill
hlindfullur, sem stungizt hafði í forina og
skaddazt svo á höfði, að blóð vall úr sárinu
og blandaðist við saurinn, sem hann var at-
aður í frá hvirfli til ilja. Allir, sem á horföu,
létu þetta afskiptalaust og biðu þess, að lög-
reglan tæki manninn. „Illt er þetta,“ scgir
Ólafur, „eg verð' að hjálpa mannskepnunni,
þólt ekki þekki eg hann." Svo fiskaði hann
manninn upp úr forinni, draslaði honuni inn
í hótel, þvoði á honum höfuðið cins vcl og
hann gat, batt uin það vasaklút síniiin og
borgaði fyrir hann næturgreiðann — nákvæm-
lega eins og Samverjinn miskunnsami."
Barnavinur mesti var Ólafnr, enda hændust
]>au mjög að honiim.
Hann klæddi sig úr fötunum og gaf sinn
síðasta eyri til ]>ess að bæla úr böli þeirra,
er hágt állu. Sjálfur var hann fálækur alla
ævi. Hann var frábærlega óglysgjarn maðnr,
„smáði gort og glys og hrós ', eins og Matl-
lilas segir í eftirmælunum. — „Mikill sýntim,
hár lil herða, hverjtim betur að þreki rætnd-
ur.“ Þannig lýsir Guðmundiir Friðjónsson
honum í kvæði slnu.
Fáum eða enguin liefi eg kynn/l á lifslcið-
inni, sem hafa orðið mér hugstæðari en Ol-
afur Davíðsson. F.g tek undir það, er dr. Jón
Þorkelsson kvað:
Olafur var einn af þeim,
sem enginn frá mér lirekur,
þangað til að held eg heim,
livað sem ]>á við tekur.
«