Dagur - 03.06.1988, Blaðsíða 16

16- DAGUR-3. júní 1988
Aðalfundur
handknattleiksdeildar Þórs
veröur haldinn í Glerárskóla mánudaginn 13. júní
kl. 20.30.
Stjórn handknattleiksdeildar Þórs.
Vaxtahugtök
Hjólkoppar
Aldrei ódýrari!
Stærðir: 13”-14”-15”
Opio
laugardaga 9-12
• •
E YFJORÐ
Hjalteyrargötu 4 • Simi 22275
Inngangur
I þessari og næstu greinum mun
ég ræða þau atriði sem sparifjár-
eigendur og ekki síður þeir sem
taka lán ættu að hafa í huga þeg-
ar valið er sparnaðarform eða við
samanburð á lánamöguleikum.
Nú hin síðari ár hefur ávöxtun-
armöguleikum fjölgað mjög auk
þess sem raunvextir eru óvenju
háir, sem sparifjáreigendur ættu
að nýta sér. Þá á ég við að fresta
fjárfestingum og neyslu um tíma
og láta fjármagnið njóta þeirra
háu vaxta sem nú eru í boði.
Jákvæðir raunvextir auka jafn-
framt ráðstöfunarfé í framtíð.
Það er einnig til umhugsunar
fyrir þá sem taka lán sem bera
háa raunvexti, hvort sú fjárfest-
ing sem fjármagnið er notað í
skili þeirri arðsemi sem stendur
undir þeim raunvöxtum sem
greiða þar.
Nafnvextir - raunvextir
Vextir eru afgjald fyrir afnot af
fjármagni fyrir þann sem hefur
fjármagnið að láni. Á sama hátt
eru vextir þóknun fyrir lánstíma
og áhættu fyrir eiganda þess.
Nafnvextir eru þeir heildar-
vextir sem tilteknir eru á skuldar-
viðurkenningu, þ.e. verðbólga +
raunvextir. Dæmi um nafnvexti
eru auglýstir vextir banka og
sparisjóða á óverðtryggðum inn-
og útlánum.
Raunvextir eru vextir þegar
tekið hefur verið tillit til breyt-
inga á verðlagi (verðbólgu).
Algengast er að nota breytingu á
lánskjaravísitölu til að mæla
breytingar á verðlagi. Raunvextir
eru jákvæðir ef kaupmáttur þess
fjár sem lánað er, er meiri að
loknum lánstíma en það var í
upphafi. Á sama hátt eru raun-
vextir neikvæðir ef kaupmáttur
fjárins er minni í lok lánstímans
en í upphafi.
Jón Hallur
Pétursson
skrifar.
Dæmið hér á eftir á að skýra
þennan mun á nafn- og raunvöxt-
um betur.
Dæmi: Við kaupum einhvern
hlut í dag, við skulum segja
þvottavél. Við fáum lán fyrir
þvottavélinni sem við endur-
greiðum eftir eitt ár. Af þessu
láni greiðum við 30% nafnvexti.
Að ári greiðum við lánið til baka
með vöxtum samtals kr. 65.000.
(50.000x1,3 = 65.000.).
Ef verðlag hækkar um 20% á
lánstímanum, þ.e. einu ári, og
þvottavélin líka um 20%, þá
kostar hún að ári 60.000. kr.
(50.000x1,2=60.000.). Þegar við
greiðum lánið og um leið þvotta-
vélina, þá greiðum við 5.000. kr.
meira fyrir þvottavélina í reynd
en ef við hefðum beðið með
kaupin í eitt ár.
í þessu dæmi greiöum við
8,3% jákvæða raunvexti af lán-
inu (65.000/60.000=1,083).
Ef verðlag aftur á móti hækkar
um 40% og þvottavélin einnig,
þá kostar hún að ári 70.000. kr.
(50.000x1,4=70.000). í þessu til-
felli munum við hagnast á að taka
lánið, vegna þess að ef við bíðum
með að kaupa vélina, þá þurfum
við að greiða 5.000. kr. meira en
sem nemur láninu og áföllnum
vöxtum.
í þessu dæmi greiðum við
7,2% neikvæða raunvexti af lán-
inu (65.000/70.000=0,928).
Vegna þess hve verðbólguþró-
un hefur verið óviss hér á landi
undanfarin ár hefur þróunin orð-
ið sú að nær allar fjárskuldbind-
ingar til lengri tíma eru verð-
tryggðar. Það á við um útlán
banka og sparisjóða, bundin inn-
lán og flest bréf á verðbréfamark-
aði.
Samband vaxta
og verðtryggingar
Algeng mistök sem gerð eru þeg-
ar borin eru saman verðtryggð og
óverðtryggð kjör, er að taka ekki
tillit til þess að vextir af verð-
tryggðum lánum leggjast ofan á
höfuðstólinn, eftir að tekið hefur
verið tillit til verðtryggingar. Ég
ætla að skýra þetta betur með
dæmi. Ef verðbólga er 22% og
vextir 10% þá eru heildarvextir
ekki 32% heldur 34,2%
(1,22x1,10), vegna þess að fyrst
reiknast verðtrygging ofan á
höfuðstól og síðan vextir ofan á
höfuðstól og verðtryggingu. Á
sama hátt eru 32% nafnvextir í
22% verðbólgu ekki 10% raun-
vextir, heldur (1,32/1,22) 8,2%
vextir umfram verðbólgu.
Að lokum
Skilningur á þessum hugtökum
nafn- og raunvöxtum er skilyrði
þess að geta lagt raunhæft mat á
þá ávöxtunar- eða lánamöguleika
sem í boði eru í dag. Einnig er
vert að hafa það í huga að hlut-
verk verðtryggingar er að eyða
áhættu vegna væntrar verðbólgu.
Reynslan hefurog sýnt. að áhætt-
an hefur verið öllu meiri fyrir
sparendur en lántakendur. Það
ætti hver og einn að hafa í huga
við val á sparnaðarformi fyrir
fjármuni sína.
í næstu grein mun ég fjalla um
langtímaáhrif raunvaxta.
n!
vísnaþáttur
n
Lítið hef ég fengist við að predika
Þó benda næstu vísur tii annars.
Þeir sem aldrei varast vín
vánkaðir á sálum
henda fyrir hunda og svín
helgum leyndarmálum.
Loks er í þá skríður skyn
skellir að þeim tönnum
líkt og úlfur, iðrunin,
ásamt timburmönnum.
Betri er þögn, en saga sögð
síðla drykkjunætur
sem er ýkt og afflutt lögð
undir stráka fætur.
Leyndar stökur.
Fleygar stökur finn ég enn
faldar undir steinum
þar sem geyma gáfumenn
gullkorn sín í leynum.
Þessar bölsýnisvísur komu mér í
hug þegar Alþingi var sett í haust.
Nú er orðið þröngt á Þingi,
þar í barnastólinn sinn
varla einum vesalingi
verður framar troðið inn.
Lítil þjóð í lánaklafa
lætur vaða á súðunum,
fækkar þeim sem framleitt hafa,
- fjölgar sölubúðunum.
Þjóðin vill á gestum græða.
Gróðinn hverfur strax í hönd
þess er leitar lífsins gæða
liggjandi á Spánar strönd.
Fyrrum þekktist að konur tóku í
nefið, eins og þessi vísa sýnir.
Taktu í nefið tvinnahrund
til er baukur hlaðinn.
Komdu sfðan kát í lund
og kysstu mig í staðinn.
Kona af Suðurlandi sagði mér næstu
tvær vísur og er hvorug sálumessa.
Breiðfjörð gekk í búðina
brennivfns að fala staup.
Rak hann flösku í rúðuna,
rassskell á að fá í kaup.
Keflavík er klækjatík
kann hana margur skoða.
Hún er nóg af rusli rík,
rangindum og hroða.
Þá koma tvær úr Húnaþingum. Sú
fyrri er eftir Jón á Geirastöðum.
Gleði raskast, vantar vín,
verður brask að gera.
Ef að taskan opnast mín
á þar flaska að vera.
Gleði ringast geðs um mið,
gremju þvingar pína.
Skal nú slinga skilja við
Skagfirðinga mína. ........
Bjarni Ásgeirsson alþingismaður
kvað:
Þar sem einn á öðrum lifir
ágirnd manna veður rík.
Þess vegna kemst enginn yfir
ódýr lær í Reykjavík.
Haraldur Zophoníasson á Dalvík
heyrði menn bölva tófunni, eins og
bændur henti áður en hún varð hús-
dýr þeirra. Þá kvað hann:
Senda skyldi ég björg og brauð
í bú þitt refur kæri
og yrkja frá þér alla nauð
ákvæðaskáld ef væri.
Þetta orti Haraldur um slefberana:
Lygaskeytum lyfta á flug,
lastavegi þræða,
og af rætni og ráðnum hug
rógsins elda glæða.
Næstu vísu kvað Haraldur um
hröslumenni.
Óð hann lengi lastadý,
Ijót var refilssaga.
Hröslugengur hraktist í
hryðjum ævidaga.
Áttaskipti, nefnir Haraldur þessa
vísu:
Hlýjuátt frá höldum svipt.
Hrörnar máttug gleðin.
Er nú háttum orðið skipt,
■- annarþáttur kveðinn.
Jón
Bjarnason
frá Garðsvík
skrifar
Grímur Sigurðsson frá Jökulsá
kvað svo um unga blómarós:
Síðan fyrst ég sá hana
sífellt horfi ég á ’ana,
sjónlaus mundi ég sjá hana,
svona líst mér á ’ana.
Léttar þokkalínur ber,
lífið geislar frá henni,
hún er björt af sjálfri sér,
sólin bliknar hjá henni.
Það er hugsanlegt að Grímur hafi
kveðið þessa vísu á jólanótt:
Nóttin vakir, Ijósin loga,
litlu kertin okkar brenna.
Yfir heiðan himinboga
hrannir vetrarbrautar renna.
Guðjón Þorsteinsson kvað:
Mörg þó andstæð mæði spor
mun ég standa réttur.
Meðan andinn á sér vor
allur vandi er léttur.
1