Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.1994, Blaðsíða 13

LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 1994
13
, \ <
• 'n ! id : jp ;: M I
Litlu börnin eru farin að bíða óþreyjufull eftir jólunum. Mörgum finnst það mikilvægur áfangi á leiðinni til jólanna þegar kveikt er á stóra jólatrénu á Austurvelli.
DV-mynd GVA
Senn koma jólin
Litlu börnin eru þegar farin að
bíða óþreyjufull eftir jólunum,
enda eru ekki nema tvær vikur þar
til aðfangadagurinn rennur upp.
Höfuðborgin og helstu kaupstaðir
á landinu hafa að undanfórnu bor-
ið greinileg merki þeirra umsvifa
kaupsýslunnar sem einkenna jóla-
haldið á okkar tímum. Og þetta
merkilega séríslenska fyrirbrigði,
jólabókaflóðið, er í daglegum vexti.
En þótt marght ljós jólaverslun-
arinnar blasi við augum nánast
hvert sem litið er í þéttbýlinu þessa
dagana virðist augljóst að hjá
mörgum verður veraldleg umgjörð
jólanna fátæklegri en oft áður.
Því valda fyrst og fremst miklir
fjárhagslegir erfiðleikar margra
fjölskyldna. Gjaldþrot, atvinnu-
leysi, sjúkdómar, lág laun margra
sem þó hafa atvinnu, þungur
skuldabaggi vegna húsnæðis -
þetta eru allt vágestir sem hafa
heimsótt þúsundir íjölskyldna í
landinu síðustu misserin og munu
setja sinn dapra svip á jólahaldið á
mörgum heimilum.
Fyrir síðustu jól var óvenju mikið
um að fjölskyldufólk leitaði aðstoð-
ar hjá félagsmálayfirvöldum og
margs konar hjálpar- og líknar-
stofnunum vegna fjárhagslegra erf-
iðleika. Þannig verður það víst
einnig fyrir þessi jól þvi neyðin hef-
ur ekkert minnkað nema síður sé.
Jól í verkfalli?
Til viðbótar kemur að svo getur
farið að þegar jólin ganga í garð
hafi heil stétt manna verið í verk-
falli í einn og hálfan mánuð. Sem
stendur virðast nefnilega litlar lík-
ur tíl þess að gengið verði til samn-
inga við sjúkraliða fyrir jólahátíö-
ina.
Síöustu vikumar hefur engin al-
vara verið í samningaviðræðunum
í þessari kjaradeilu, þrátt fyrir um
fimmtíu sáttafundi. Ríkisvaldið sit-
ur enn á eigin tímasprengju, þar
sem er samningurinn við hjúkrun-
arfræðinga frá því í vor, og virðist
ekki finna ráð til að aftengja bomb-
una.
Félagsmenn í sjúkraliðafélaginu
era ríflega 2100 talsins. Af þeim
fjölda eru líklega um 750 manns í
verkfalli. Það segir sig sjálft að
þrátt fyrir éinhveijar verkfallsbæt-
ur verður þröngt í búi hjá fólki sem
hefur veriö án reglulegra launa
sinna í á annan mánuð. Það hlýtur
að segja til sín um jólin.
Verkfalhð hefur einnig valdið
mörgum sjúkhngum vandræðum.
Þjónusta heilbrigðiskerfisins við
fjölmarga sjúka, fatlaða og aldraða
hefur stórlega minnkað vegna
vinnustöðvunarinnar. Þess vegna
má búast við að hjá mörgum sem
búa við heilsuleysi eða fötlun geti
þessi jól reynst óvenju erfið.
Heimurbókanna
Mörg undanfarin ár hafa jólin og
bækurnar verið tengd afar sterk-
um böndum í hugum íslendinga.
Það er vafalaust óbærileg tilhugs-
un fyrir fjölmarga landsmenn að
halda jól á þessari sögueyju okkar
án nýrra bóka til gjafa og lestrar.
Síðustu árin hefur mikið verið
rætt og ritað um bóklestur íslend-
inga og þær ógnir sem sækja að
bókmenningu samtímans vegna
tæknibyltingar í myndmiðlun.
Sumir hafa þar snúist th varnar.
Fyrir eigi löngu var til dæmis efnt
til skemmtilegrar keppni í skólum
landsins um lestur bóka. Það átak
vakti mikla athygh og umræður í
þjóðfélaginu og hefur vafalaust
aukið áhuga margra af yngri kyn-
slóðinni á bóklestri.
En þótt sérstakar aðgerðir af
slíku tagi séu gagnlegar skiptir þó
mestu máli að leggja rækt við bók-
ina allt árið um kring. Það ræktun-
arstarf á auðvitað að verulegu leyti
að fara fram á heimilunum, í faðmi
fjölskyldunnar.
En heimhin eru misjafnlega í
stakk búin th aö vekja athygli
bama á stórbrotnum heimi bókar-
innar. Sums staðar em alls engar
forsendur th slíks uppeldis, því
miður.
Laugardags-
pistiU
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
Þess vegna er hlutur bókasafn-
anna og skólanna í nauðsynlegu
bókauppeldi barna og unghnga áf-
ar mikilvægur. Starfsfólk þeirra
stofnana glæðir hka áhuga unga
fólksins með margvíslegum hætti
og getur þegar best tekst th breytt
htlum neista í myndarlegt bál.
Viö skulum minnast þess að jóla-
bókaflóöið stendur bara nokkrar
vikur einu sinni á ári. Hiö andlega
ræktunarstarf í bókasöfnum og
skólum er hins vegar unnið mestan
hluta ársins. Ekki er hægt að mikla
nógsamlega þýðingu þess fyrir
framtíð íslenskrar menningar að
þar sé vel aö verki staðið.
Kraftur
þráttfyrir allt
Það hefur ekki farið fram hjá
neinum að bókaútgáfa hefur átt í
vemlegum erfiðleikum síðustu tvö
árin eða svo.
Margir kenna þar sérstaklega um
bókaskattinum svonefnda sem tek-
inn var upp í fyrra. Virðisauka-
skatturinn lagöist þá með miklum
þunga á útgefendur og höfunda ís-
lenskra bóka. Afleiðingin var með-
al annars sú að mun færri bækur
voru gefnar út en árið á undan.
Sum virt forlög lentu svo í alvar-
legri fjárhagslegri kreppu í kjölfar-
ið, eins og fram hefur komið í frétt-
um.
Því var spáð að samdráttur í út-
gáfu yrði líklega áberandi á þessu
ári. En nú þegar bókaflóðið er að
ná hámarki bendir flest til þess að
útgefnir bókatitlar verði mun fleiri
en á síðasta ári.
DV hefur nokkur undanfarin ár
gefið út sérstakt bókablaö í des-
ember. Þar er sagt frá öllum nýút-
komnum bókum. Þessi bókatíðindi
fylgja blaðinu í næstu viku. Þar
verða kynntar um 430 nýjar bækur
sem er veruleg aukning frá þeim
fjölda nýrra bóka sem sagt var frá
í bókablaði DV í fyrra.
Þessi mikla útgáfa er ánægjulegt
merki um aukna bjartsýni og kraft
þrátt fyrir bókaskattinn og efna-
hagslega lægð í þjóðfélaginu.
Að þessu sinni eru fá stór útgáfu-
fyrirtæki sennilega sterkari á
bókamarkaðinum en nokkru sinni.
En í skjóli þessara mikhvægu risa
þrífst fjölbreytt flóra líthla fyrir-
tækja og einstakhnga sem gefa út
eina eða fáeinar bækur hver um
sig.
Slíkt einstakhngsframtak er
reyndar angi af þeirri almennu
þátttöku í menningarstarfsemi sem
er eitt af jákvæðustu einkennum
íslensks þjóðlífs um þessar mundir.
Það eru svo ótrúlega margir íslend-
ingar virkir í einhverju menning-
arstarfi. Þeir skipta örugglega þús-
undum sem eru að skapa eða túlka
hst af fjölbreytilegasta tagi: skáld-
verk, leikverk, myndverk, tónverk.
Slík almenn þátttaka er ánægjulegt
merki um kraftmikið menningarlíf
þjóðar.
Skáldsagan í sókn
Þegar reynt er að rýna í bókaflóð-
iö vekur strax athygh hversu mikið
líf virðist í íslenskum skáldsagna-
höfundum um þessar mundir.
Núna koma út mun fleiri nýjar ís-
lenskrar skáldsögur en á síðasta
ári.
Fyrir þessi jól geta lesendur til
dæmis valið úr nýjum prósaverk-
um eftir höfunda á borð við Árna
Bergmann, Einar Kárason, Fríðu
Á. Sigurðardóttur, Hallgrím Helga-
son, Ólaf Jóhann Ólafsson, Pétur
Gunnarsson, Sjón, Thor Vhhjálms-
son og Vigdísi Grímsdóttur, svo
nokkrir séu nefndir.
Hér er um mjög ólík skáldverk
að ræöa, en þau hafa yfirleitt feng-
ið ágætar viðtökur hjá gagnrýn-
endum dagblaðanna og bera vott
um að skáldsagan sé ekki aðeins
sprelhifandi heldur beinlínis í
sókn. Margboðað andlát hennar
lætur sum sé á sér standa, sem
betur fer.
Einnig er gaman að sjá gróskuna
í ritun skáldverka fyrir börn og
unghnga. Margir íslenskir höfund-
ar senda frá sér nýjar bækur um
og fyrir ungt fólk. Þar ber mikið á
raunsæislegum skáldsögum sem
gerast í íslenskum veruleika en
einnig bregður fyrir ævintýrum,
ekki síst í sögum fyrir yngstu les-
endurna.
Bama- og unglingabækur þurfa
auðvitað fyrst og fremst að vera
ungum lesendum sínum th
skemmtunar og fróðleiks. En á
þessum timum yfirþyrmandi am-
erískrar myndmiðlunar í sjón-
varpi, á myndböndum og í tölvu-
leikjum er líka mikhvægt fyrir
þroska og sjálfsvitund ungs fólks
að lesa bækur sem em í jarösam-
bandi við íslenskt þjóðlíf sam-
tímans.