Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.1994, Blaðsíða 40

Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.1994, Blaðsíða 40
44 LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 1994 Kafli úr bókinni Bankabókin eftir Ömólf Ámason: „Skottíð er opið „Margir glæpamenn sýna fórn- arlömbum sínum meiri mannúð og velvild en viðskiptamenn geta vænst hjá íslenskum bönkum,“ segir Nóri. „Ef maður vissi ekki hverjir ráða ferðinni myndi maður spyija hvers vegna Alþingi kjósi alltaf bankaráð sem svo aftur velji slíka menn til að stýra bönkunum, menn sem alltaf haga því svo að almenningur sé hlunnfarinn og smærri atvinnurek- endur, hið raunverulega frjálsa framtak þjóðfélagsins, en vinna leynt og ljóst fyrir ættarklíkur og sam- tengd einokunarveldi. Á verðbólgu- tímunum fyrir verðtryggingu töpuðu þeir sem ekki kunnu betri ráð en að leggja peninga inn í banka. En þegar vextir af innlánum voru gefnir frjáls- ir 1. mars 1986 fundu bankarnir óðar upp nýjar aðferðir til að láta sparifé fólks, sem ekki sá við þeim, brenna upp.“ Eg bendi á það að fleira veldur hinni gífurlegu eignatilfærslu á 9. áratugnum. A tveimur árum, 1983- 1985, þegar búið var að taka launa- þátt verðtryggingarinnar úr sam- bandi, rýrnaði kaupmáttur launa um hvorki meira né minna en fimmtung. Þannig lá landið þegar innlánsvextir bankanna voru gefnir frjálsir og enn hófst ný sókn. „Aðferðin var sú að breyta kerflnu þannig að viðskiptavinirnir þyrftu að hlaupa eftir sérkjaratilboðum bankanna, færa peningana inn á nýja reikninga og binda þá í langan tíma til að njóta jákvæðra raun- vaxta,“ segir Nóri. „Á nokkrum fyrstu mánuðunum tapaði fólk millj- örðum króna á núvirði vegna þess að það lét af einhvetjum ástæðum fé sitt hggja kyrrt á almennum spari- sjóðsbókum." Athugun Seðlabankans sem birt var í Fjármálatíðindum í ársbyrjun 1986 leiddi í ljós að aldurshópurinn 60 ára og eldri átti þá 50,7% af heild- arinnstæðum innlána í flokknum „almenn innlán". Engin ábyrgð bankastjóra „Það er dæmigert fyrir afstöðu bankanna til viöskiptavinanna að bankastjóramir svöruðu því bara til að fólki væri sjálfrátt hvernig það ávaxtaði peningana sína,“ segir Nóri. „Bankastjórum dettur ekki í hug að þeir beri ábyrgð á hagsmunum fólks sem ekki er nógu glúrið að fylgjast með nýjustu hundakúnstunum í vaxtamálum vegna þess að það sé of illa upplýst, heimskt eða afgamalt nema allt fari sarnan." „Eða hefur önnur brennandi áhugamál en peninga og treystir bönkunum," segi ég. „Bankana varðar allra síst um svo- leiðis pakk,“ segir Nóri og tekst allur á loft. „Þeir sem hafa brennandi áhugamál á öðrum sviðum eru áreið- anlega stórhættulegt fólk og úr því að það er bannað að misþyrma því, hvað þá drepa það, er að minnsta kosti sjáifsagt að stela frá því. Og um hina, aula sem treysta bönkunum, þá get ég bara sagt að slíkt dóm- greindarleysi uppsker hvergi aðra umbun en fyrirlitningu, allra síst í bönkunum." Við erum búnir að borða nægju okkar af pönnukökunum hennar Kristínar. Ég fékk mér bara eina með rjóma, hann át hinar, en það má mikið vera ef ég skákaöi ekki Nóra við að hesthúsa upprúllaðar pönnsur með sykri. „Bankamir eru siðlausustu stofn- anir landsins," segir Nóri. „Ég er ekki að segja að bankastjórarnir eða aðstoðarmenn þeirra þurfi endilega að vera illa innrættir, þó að það hafi aldrei útiiokað neinn frá starfi svo óg viti til. En afstaða bankanna gagn- vart viðskiptavinunum er svo gijót- Sverrir Hermannsson bankastjóri. hörð að ég hugsa að það verði að leita aftur í samskiptin við dönsku einok- unarverslunina til að finna dæmi um annað eins. Eftir að raunvextir urðu jákvæðir, frelsi jókst og samkeppni hófst milli bankanna er að vísu auð- veldara fyrir fólk að afla sér upplýs- inga um kjör á innlánum og boðið upp á þjónustufulltrúa til að leið- beina þeim sem bera sig eftir því. Þetta lítur vel út á yfirborðinu en þolir ekki mikla athugun. Satt að segja er þetta sama stigamennskan og áður. Falin úttektargjöld Dæmi um það er hvernig bankarn- ir láta hjá líða að skýra frá ýmsum kostnaði sem þeir innheimta hjá við- skiptavinunum svo sem úttektar- gjaldi vegna kjörvaxtareikninga og gullbóka sem hvergi kemur fram í þeim fagurprentuðu skilmálum sem fólk fær í hendur." Ég stenst ekki þá freistingu að stríða Nóra svolítið. . „Er það vegna þess að þú varst að koma úr messu sem þú berð hag gamla fólksins svona óskaplega þungt fyrir bijósti, Nóri minn?“ spyr ég. „Fórstu að hugsa um að þú færir bráðum að reskjast sjálfur og fannst til samkenndar?" „Það er ekki bara gamla fólkiö sem þeir leggjast á,“ svarar Nóri. „Nýj- ustu fórnarlömbin eru börn og ungl- ingar. Að undanfornu hafa allir bankarnir dinglað einhveijum gylli- boðum framan í unghnga. Oröalagið er til dæmis „góðir vextir" og „hag- stæö innlán". En ef þetta er athugað nánar eru vextirnir á bihnu 0,4-1,5%. Sér er nú hver dýrðin! Einhvern tíma hefðu þeir nú ekki þótt fínir menn sem ljúga aö bömum og unglingum til þess að gera sér trúgimi þeirra að féþúfu. En ef maður er banka- stjóri með tíu milljónir í árslaun þá skiptir það kannski ekki miklu máh hvaða álit fólk úti í bæ hefur á manni, það er alltaf nóg af brosandi og huggulegu fólki i kringum mann, sumt af því svo undirdánugt að unun er að láta það snatta og stjana við sig. Þá skiptir nú litlu máli hvað aðr- ir eru að nöldra um afstæð hugtök eins og siðferði.“ Útlánin em næst á dagskrá hjá okkur, einkum óbilgirnin þegar ver- ið er að innheimta gjaldfahnar skuld- ir. Dæmi um siðlausa framkomu bankanna gagnvart viðskiptavinum sínum segir Nóri vera að við ákvörð- un vaxtaálags á útlánunum haldi þeir áfram að sefja vel stæða lántak- endur með trausta ábyrgðarmenn nær undantekningarlaust í næst- hæsta áhættuflokk. Þeir upplýsi fólk aldrei um það hvemig það geti kom- ist í betri flokk en líklega gætu marg- ir fengið lækkun á vaxtaálagi með því að leggja fram gögn sem auðvelt ætti að vera að útvega ef þeir vissu um rétt sinn. En einstakhngar munu sjálfkrafa vera settir í áttunda eða næstahæsta áhættuflokk, aðeins á eftir vanskilamönnum á svarta list- anum frá Hafnarfirði sem lenda í níunda flokki. Áhættuflokkarnir „Það er fullkomlega óeðhlegt að setja skilvísa, heiöarlega og stönduga einstakhnga í næsthæsta áhættu- flokk enda er það aðeins gert th að okra á þeim,“ segir Nóri. „Frændi minn, ungur tannlæknir sem er miklu glúrnari í peningamálum en flestir viðskiptafræðingar, tók skuldabréfalán um daginn. Ábyrgð- armaður var faðir hans, fyrrverandi útibússtjóri eins ríkisbankans, sem áreiöanlega myndi fremur dansa nakinn á Austurvelli en að borga ekki hvern reikning á gjalddaga, ég sagði Austurvehi af því að hann th- biður Jón Sigurðsson - forseta, ekki þjóðhaga - og á auk þess marga vini í safnaðarstjórn Dómkirjunnar. Heldurðu að þeir hafi ekki skellt Jónas Haralz bankastjóri. Tanna litla í áttunda áhættuflokk?" „Og hvað sagði gamli útibússtjór- inn við því?“ spyr ég fullur hluttekn- ingar yfir meðferðinni á þessu vel stæða fólki. „Hann sagði ekki neitt, það var auðvitað tannlæknirinn sem upp- götvaði þetta og gerði allt súrrandi vitlaust," segir Nóri. „Bankastjórinn lækkaði hjá honum vaxtaálagið eftir að hann skýrði út hvílíkur skilamað- ur hann væri að langfeðgatah. Hann segist hafa verið beðinn um að hafa ekki hátt um þetta og getur sér þess th að bankarnir óttist að geta ekki staðið gegn því ef fleiri heimti laekk- un vaxta á sömu forsendum." Frændur og vinir Tal okkar beinist að framkomu bankanna við þá sem lenda í greiðsluerfiðleikum og óbilgirninni sem einkenni innheimtuaðferðirnar. Við erum sammála um að kapp sé lagt á að kasta sem stærstum og feit- ustum bitum fyrir löglærðu hákarl- ana meðan verið er að hausa og flaka skuldaþorskana. Algengt er að lög- fræðingar úti í bæ séu strax komnir með ýmis skuldamál th innheimtu þó að bankinn hafi starfsmenn th að annast shkt, oft einhveijir sem tengj- ast bankastjórunum folskyldu- eða öðrum hagsmunaböndum. Þá verður ekki annað séð en að klíkuskapur eða í besta falli duttlungar ráði ákvörð- unum um hörku eða linkind, niður- felhngu vaxta, uppboð húseigna og aðrar örlagaríkar ákvarðanir fyrir fjölskyldur og fyrirtæki sem í hlut eiga. Svívirðileg brot „Bankastjórar og útibússtjórar gerast á hverjum degi sekir um sví- virðileg brot á öhu velsæmi, ef ekki hka lögum, þó að erfitt sé að sanna hvert einstakt tilvik,“ segir Nóri. „Þeir horfa upp á og stuðla jafnvel að því að saklaust fólk sé platað til að taka ábyrgð á fjárskuldbindingum sem bankastjórarnir vita ofur vel að vafasamt eða alveg vonlaust er að skuldarinn geti greitt. Stundum má þeim vera fuhljóst að ábyrgðaraðil- inn myndi ekki skrifa upp á ef hann vissi eins vel og bankinn hvernig högum skuldarans er háttað.“ Nóri tekur fram ljósrituð blöð og skoðar áður en hann heldur áfram: „Hér er ég með upplýsingar um góð- verk sem annar þjóðbankinn vann á einstæðri móður með fimm börn í sjávarplássi úti á landi. Konan hafði skrifað upp á víxh fyrir ættingja sinn, laghentan mann sem er at- vinnulaus og datt í hug að nýta tím- ann og gera endurbætur á húsi sínu af því að hann hafði vilyrði fyrir 650 þúsund króna láni frá Húsnæðis- stofnun að verkinu loknu. En því miður kom í ljós við nánara mat á eigninni að veð dugði ekki fyrir lán- inu og því gat maðurinn ekki endur- greitt bankanum. Víxlinum var þá breytt í skuldabréf til eins árs en samt vafðist fyrir manninum að borga. Þar sem skuldarinn er at- vinnulaus, en konan hefur vinnu og tekur heim meö sér um 70 þúsund krónur á mánuði eftir staðgreiðslu, þótti bankanum það þjóðráð, enda þjóðbanki, að breyta skuldabréfinu, sem nú stóð í 654 þúsund krónum, þannig að það verði th tveggja ára í viðbót að því thskildu að unga- mamman vinnusama gerðist aðal- skuldari en atvinnulausi maðurinn færði sig í sæti ábyrgðarmanns. Þetta er nú bara með meinlausustu sögun- um sem ég hef heyrt um hegðun bankanna. Oft eru upphæðir svo margfalt stærri og sorglegur endir fylgir sögu. En þetta pínulitla mál, sem kannski er ekkert pínulítið fyrir barnafjölskylduna sem í hlut á, þykir mér dæmigert fyrir ósköp venjulega afgreiðslu ríkisbanka á erfiðleikum sem snerta ósköp venjulegt fólk.“
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.