Dagblaðið Vísir - DV - 04.02.1995, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 4. FEBRÚAR 1995
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Mary Wesley;
An Imaginatlve Experience.
2. Anne Rice:
Interview with the Vampire.
3. Peter Heeg:
Miss Smilla's Feeling for
Snow.
4. Colin Forbes:
The Power.
5. Rosie Thomas:
Other People's Marriages.
6. Sebastian Faulks:
Birdsong.
7. Dick Francis:
Decider.
8. Bernard Cornwell:
Copperhead.
9. Gerald Seymour:
The Fighting Man.
10. Robart Jamös Waller:
Slow Waltz in Cedar Bend.
Rit almenns eðlis:
1. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
2. Jung Chang:
Wild Swans.
3. N.E. Thing Enterprlses;
Magic Eye.
4. J. Cleese & R. Skynner:
Life and how to Survive It.
5. W.H. Auden:
Tell MetheTruth about Love.
6. Alan Clark:
Diaries.
7. Bill Bryson:
The Lost Continent.
8. Dirk Bogarde;
A Short Walk from Harrods.
9. Angus Deayton;
Have I Got News for You.
10. Bilf Watterson:
Homicidal Psycho Jungle Cat.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Jostein Gaarder:
Sofies verden.
2. Jung Chang:
Vilde svaner.
3. Suzanne Brogger:
Transparence.
4. Johannes Mollehave:
Det tabte sekund.
5. Peter Hoeg;
Freken Smillas
fornemmelse for sne.
6. Anne Rice:
En vampyrs bekendelser.
7. Arturo Perez-Reverte:
Det flamske maleri.
(Byggt á Politiken Sendag)
Felida's Joumey
valin bók ársins
Skáldsagan Felicia’s Journey eftir
William Trevor hefur fengiö hin eft-
irsóttu Whitebread-verðlaun sem
„bók ársins" í Bretlandi en þeim
heiöri fylgja um tvær og hálf milljón
króna í reiðufé.
Whitebread-verölaunin eiga sér
langa sögu í Bretlandi. Þetta er
reyndar í þriðja sinn sem skáldsaga
eftir Trevor hlýtur þennan eftirsótta
heiður. Fyrst gerðist það árið 1976
fyrir The Children of Dynmouth og
síðan árið 1983 fyrir Fools of Fortune.
Afírskum ættum
■J- r„:
William Trevor fæddist á Irlandi
áriö 1928, nánar tiltekið í Cork. Hann
er af ættum mótmælenda, sem voru
þar í minnihluta, og ólst upp á miklu
flakki. Faðir hans þurfti starfs síns
vegna aö flytja oft á milli bæja í suð-'
urhéntðum írlands eftir skamma
viðdvöl á hverjum stað. William festi
því hvergi rætur og gekk alls i þrett-
án skóla. Hann varð því strax sem
barn utangarðs og segist ekki minn-
ast neins ákveðins staðar á írlandi
sem æskustöðva.
Hann hlaut menntun sína við Trin-
ity-skólann í Dublin þar sem hann
kynntist konu sinni, Jane. Og þótt
hann hafi lengst af búið í Englandi
lítur hann á sig sem írskan rithöf-
und. Og hann ætlar að láta grafa sig
í írskri mold þegar þar að kemur,
Á yngri árum fékkst William Tre-
vor við margháttuð störf: kenndi,
skrifaði auglýsingatexta og reyndi
fyrir sér sem myndhöggvari. Á fer-
tugsaldrinum fór hann að semja sög-
ur og hlaut verðlaun fyrir þá fyrstu,
The Old Boys, árið 1964.
William Trevor. Skáldsaga hans,
Felicia’s Journey, hefur hlotið verð-
laun sem „bók ársins“ í Bretlandi.
Spennusaga
Felecia’s Journey sem reyndar
hefur fyrr á þessu ári unnið önnur
bresk bókmenntaverðlaun, kennd
við The Sunday Express - er auglýst
í Bandaríkjunum sem spennusaga
og selst þar betur en nokkurt fyrri
verka höfundarins sem sumir líkja
við Graham Greene.
í Bretlandi hefur hins vegar meiri
áhersla verið lögð á þá þjóðfélags-
gagnrýni sem gagnrýnendur hafa
lesið út úr sögunni. Þeir segja þetta
„reiða“ bók sem taki á miskunnar-
leysi þess Bretlands sem kennt er við
stjórnartíð Thatchers.
Trevor mótmæhr því reyndar sjálf-
ur að í bókinni sé slíkur pólitískur
boðskapur og bætir við: „En gagn-
rýnendur veröa að skrifa eitthvað,
ekki satt?“
Söguhetjan í þessari margverð-
launuðu skáldsögu heitir Felicia.
Þetta er ung og ófrísk írsk stúlka sem
tekur sig upp frá smábæ á írlandi
og heldur til Eriglands í leit að barns-
föður sínum sem hún veit reyndar
næsta lítil deili á.
Leit hennar í iðnaðarborgum Eng-
lands ber engan árangur. Hún býr
við sífellt þrengri kost, án peninga
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
og húsnæðis, og verður að treysta á
aðstoð hjálparstofnana af ýmsu tagi.
Þannig kemst hún að lokum í kynni
við mann sem Hilditch heitir. Hann
býður henni húsaskjól og talar af
hlýju um allar hinar ungu stúlkurn-
ar sem hann hafi bjargað af götunni.
En þær stúlkur hafa allar horfið -
og Felicia kemst brátt að raun um
að hús Hilditchs hefur að geyma
óhugnanlegan leyndardóm.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Míchasl Crichton:
Disclosure.
2. Ken Follett:
A Dangerous Fortune.
3. E. Anníe Proulx:
The Shipping News.
4. Michael Palmer:
Natural Causes.
5. Anne Rice:
lnterview with tbe Vampire.
6. Anne Rice:
The Vampire Lestat.
7 Dean Koontz:
Mr. Murder.
8. Peter Hoeg:
Smilla's Sense of Snow.
9. Louisa May Alcott:
Little Women.
10. Catherine Coulter:
Lord Harry.
11. Jack Higgins:
Sheba.
12. Anne Rice:
The Queen of the Damned.
13. Robert James Walker:
Slow Waltz in Cedar Bend.
14. Judith Krantz:
Lovers
15. Sandra Brown:
Eloquent Silence.
Rit almenns eðlis:
1. B.J. Eadie 8r C. Taylor:
Embraced by the Líght.
2. Jerry Seinfeid:
Seinlanguage.
3. Newt Gingrich, D. Armey o.fl:
Contract virith America.
4. Thomas Moore;
Care of the Soul.
5. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
6. Thomas Moore:
Soul Mates.
7. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
8. Maya Angelou:
Wouldn’t Take Nothíng for
My Journey now.
9. Karen Armstrong:
A History of God.
10. Joan Wester Anderson:
Where Angel's Walk.
11. Maya Anagelou:
I KnowWhytheCaged BírdSings.
12. Bailey White:
Mama Makes up Her Mind.
13. Howell Raines:
Fly Fishing through the Midlife
Crisis.
14. M. Scott Peck:
Further along the Road Less
Traveled.
15. M. Hammer og J. Champy:
Reengineeríng the Corporation.
(Byggt ð New York Times Book Review)
Vísindi
Að halda niðri í sér and-
anum eins og krókódíll
Kannski getur maðurinn einhvern tíma dvalið langdvölum undir vatnsyfir-
borðinu án þess að draga andann, rétt eins og krókódillinn.
Vont er
í bælinu
Þá hefur það loksins verið
sannað: Það er óhollt að liggja
aUt of lengi í rúminu.
Franskri- geimvísindamenn
komust að þessu eftir að hafa
rannsakaö átta námsmenn sem
fóru ekki fram úr í sex vikur. í
ljós kom að á fyrstu tveimur vik-
unum minnkaði geta ónæmis-
kerfisins til að berjast við veirur
og æxli um 40 til 50 prósent.
Rússar hafa komist að svipuð-
um niöurstööum í rannsóknum á
geímfórum sinum.
Frönsku námsmennimir fengu
hver um sig um 700 þúsund krón-
ur fyrir þátttökuna.
Mengun
og asmi
Norskir vísindamenn haía
fundið enn eina vísbendinguna
um að mengun valdi varanlegum
skemmdum á lungum bama og
að þaö geti leitt til asma síðar,
Geröur var samanburöur á
rúmlega 500 börnum í tveiraur
þröngum dölum. í öðrum þeirra
var mengandi iðnaður, svo sem
álverksmiðja, en ekki í hinum.
Þau böm sem höfðu búiö við
mengun sýndu meiri viðkvæmni
í lungnaberkjum en tengsl eru
milli þess og asma.
Urtisjon
Guðlaugur Bergmundsson
Krókódílar og allígatorar, frændur
þeirra í Ameríku, svo og mörg skrið-
kvikindi önnur, eru þeirrar náttúm
að geta dvalið langdvölum undir
vatnsyfirborði án þess aö þurfa að
draga andann.
Nú hafa breskir og japanskir vís-
indamenn uppgötvað hvað veldur og
segja hugsanlegt að rækta megi
þennan eiginleika með mannskepn-
unni einhvem tíma í framtíðinni.
Þeir bjuggu til sameind sem er
blanda af blóðrauða manns og krókó-
díls en blóðrauöi er sameindin í
rauðu blóðkomunum sem flytja súr-
efni. Vísindamennimir segja að þetta
sé stórt skref fram á við í viðleitni
manna til að búa til gerviblóö.
Það er sérstæður blóðrauði krókó-
dílsins og skyldmenna hans sem ger-
ir þeim kleift að vera svona lengi
undir vatnsyfirborðinu án þess að
anda. Það er önnur aöferð en hvalir,
hnísur og önnur sjávarspendýr beita.
Vísindamennimir segja að blend-
ingsblóðrauðinn úr manni og krókó-
díli hafi sömu eiginleika og krókó-
dílsrauðinn.
Kiyoshi Nagai, sem starfar við
bresku rannsóknarstofnunina í
læknisfræðum, og starfsbræður
hans við háskólann í Osaka í Japan
segja í grein í vísindatímaritinu Nat-
ure að þeir hafi uppgötvaö hvemig
blóðrauði krókódíla vinnur. Þegar
skepnan sú heldur niöri í sér andan-
um festa bíkarbónatsjónir í blóði
þeirra sig viö blóðrauðann og fá hann ■
til að losa meira súrefni út í blóöið.
Við gerð blandaöa blóðrauöans
fundu vísindamennimir nákvæm-
lega þann stað á sameindinni þar
sem þetta gerist.
„í þessu tilviki er blóðrauði krókó-
dílsins hæfari að flytja súrefni til
vefja sem sem vinna hörðum hönd-
um,“ segir Nagai.
Hann segir vinnuhópinn aðeins
hafa gert þetta í rannsóknarskyni en
hugsanlega verði hægt að nýta nið-
urstöðumar hjá manninum. Þá gæti
tækni þeirra verið yfirfærð á önnur
svið rannsókna, eins og við notkun
einræktaöra mótefna sem verka eins
og „töfrakúlur” sem ráðast á að-
skotadýr eins og krabbamein í
mannslíkamanum.
Færri
dauðsföll
Norræn rannsókn, sem gerö
var á 4400 hjartasjúklingum, sýn-
ir fram á aö nýtt lyf sem lækkar
kólesteról í blóði getur dregíð úr
hættu á dauðsföllum um þrjátíu
prósent. Legudögum á sjúkra-
húsum fækkar um 34 prósent
með notkun lyfsins sem heitir
simvastatin.
Niðurstöður rannsóknarinnar,
sem stóö yfir í fimm ár, voru
kynntar á þingi evrópskra lækna
sem haldið var í Ósló fyrir stuttu.
„Rannsóknin sýnir aö sjúkhng-
ar sem fengu simvastatin lifa ekki
bara lengur og fá færri hjartaá-
föll heldur þurfa þeir líka aö
liggja skemur á sjúkrahúsum,“
segir prófessor John Kjekshus
sem stjórnaði rannsókninni.
Alinu
kippt í lag
Vísindamenn víð ríkisháskól-
ann í Ohio hafa ráðið bót á vanda-
máli við aö framleiöa bílhluta úr
áli. Málmurinn sá hefur nefnilega
haft tilhneigingu til að rifna þeg-
ar hann hefur verið mótaður.
Nýja aðferðin byggist á því að
sveifla álplötum á iiðlega 300 kíló-
metra hraða á klst. inn i mót af
hlutnum sem búa á til. Við þaö
tognar á álinu en það rifnar ekki.
Hægt veröur meö smávægileg-
um breytingum að nota sömu
, mótin og nú eru notuð við fram-
leiöslu stálhlutanna viö gerö ál-
hlutanna, nokkuö sem ætti að
kæta framleiðendur bílahluta.