Dagblaðið Vísir - DV - 09.02.1995, Blaðsíða 4

4
FIMMTUDAGUR 9. FEBRÚAR 1995
Fréttir
Fréttamaður Stöðvar 2 kynnti sig sem annað en fréttamann í fréttaviðtalL við Nígeríumann:
Blaðamaður má aldrei
villa á sér heimildir
er samdóma álit yfirmanna á ritstjómum annarra flölmiðla
Blaðamaöur má ekki villa á sér
heimildir, sigla undir fólsku flaggi,
þegar hann aflar frétta. Hann verður
ætíð að segja til nafns og tilkynna
viðmælanda sínum í upphafi samtals
á hvers vegum hann starfar. Þetta
er samdóma álit yfirmanna á rit-
stjórnum þeirra fjölmiðla sem DV
ræddi við í gær.
Tilefni þess að leitað var til yfir-
mannanna var frétt á Stöð 2 í fyrra-
kvöld þar sem tilraunir nígerískra
aðila tö fá íslendinga til að fjárfesta
í ýmsum verkefnum voru til umfjöll-
unnar. í fréttinni var leikið símavið-
tal fréttamanns við nígerískan viö-
skiptaaðila þar sem spurt var út í
þessi viðskipti. í upphafi samtalsins
kynnti fréttamaðurinn sig ekki sem
fréttamann Stöðvar 2 heldur sem
fulltrúa hérlends fyrirtækis sem
hefði áhuga á fjárfestingum.
Engin rök
sem heimila þetta
„Menn mundu
ekki fara svona
að á þessari
fréttastofu og
hafa mér vitandi
'ekki gert það.
Það er alveg
skýrt í okkar
vinnureglum að
við verðum að
kynna okkur
undir nafni sem fréttamenn Sjón-
varpsins þegar við öflum frétta. Það
getur verið að einhverjum þyki í lagi
að með illu skuli ilit út reka. En get-
ur nokkur tekið sér það bessaleyfi
að villa á sér heimildir þó tilgangur
fréttarinnar sé að Eoma upp um eitt-
hvert sukk og svínarí? Ég sé engin
rök sem heimila það,“ sagði Árni
Þórður Jónsson, vaktstjóri á frétta-
stofu Sjónvarpsins, við DV.
Skaðar aðra fjölmiðla
„Blaðamaður
má aldrei sigla
undir fölsku
flaggi, þykjast
vera annar en
hann er. Á sama
hátt mega aðrir
aðilar aldrei taka
á sig gervi blaða-
manns. Almenn-
ar siðareglur í
þjóðfélaginu banna mönnum að villa
á sér heimildir. Vegna sérstakrar
stöðu og aðstöðu fjölmiðla í þjóðfé-
laginu er sérstaklega brýnt að þetta
sér virt í samskiptum fjölmiðla við
viðmælendur þeirra. Ég saup hveljur
þegar ég sá umrætt atvik í fréttatíma
Stöðvar 2, og vona að ég þurfi aldrei
aftur að verða vitni að slíku. Slíkt
atvik veldur álitshnekki viðkomandi
fjölmiðils og skaðar óbeint aðra
fjölmiðla um leiö,“ sagði Jónas
Kristjánsson, ritstjóri DV.
Verða að koma
fram undir nafni
„Ég sá ekki
þessa frétt og
ætla ekki að
dæma hana. En
það er klárt að
fréttamennveröa
að koma fram
undir fullu nafni.
Annað gengur
ekki. í okkar
fréttareglum
verða menn enn fremur að láta við-
mælandann vita að þeir séu að taka
samtaiið upp. Ég get ekki séð það
fyrir mér að fréttamaður á frétta-
stofu Ríkisútvarpsins mundi hringja
í einhvern mann úti í bæ undir fólsku
yfirskini," sagði Kári Jónasson,
fréttastjóri á Ríkisútvarpinu.
„í þessu sambandi skiptir engu
máli þó viðmælandinn sé langt úti í
heimi. í nútímafjarskiptum er heim-
urinn alltaf að skreppa saman. Við-
mælandinn getur verið kominn inn
á gólf til manns fyrr en varir og feng-
ið allar upplýsingar um okkur.“
Þekkt viðöflun
bakgrunnsupplýsinga
„Ég get ekki
talað um þetta
ákveðna dæmi
sem fulltrúi Siða-
nefndar Blaða-
mannafélagsins
og má það ekki,
Þar að auki sá ég
ekki fréttina. Al-
mennt séð getur
verið munur á
því hvort menn eru að ná sér í ýms-
ar bakgrunnsupplýsingar við undir-
búning frétta eða vinnslu beinna
frétta. Þannig er frægt dæmið af
Þjóðverianum Gunther Walraff, sem
fór í dulargervi við upplýsingaöflun
sína og skrifaði um það bækur. Þá
geta menn til dæmis lent í því að
þurfa að kynna sér fíkniefnaheiminn
eða glæpagengi á íslandi og villt á
sér heimildir til að ná í almennar
grunnupplýsingar frá þeim vett-
vangi. Eg efast um að menn væru
tilbúnir að fordæma slíkt alveg skil-
yrðislaust. En í beinni frétta-
mennsku, þar sem beint er haft eftir
nafngreindum mönnum, er ekki
veijandi að menn villi á sér heimild-
ir,“ sagði Mörður Árnason við DV.
Mörður hefur starfað sem blaðamað-
ur og á sæti í siðanefnd Blaðamanna-
félagsins.
Á móti
okkar vinnureglum
„Við mundum
ekki leyfa það að
okkar blaða-
mennsiglduund-
ir fölsku flaggi.
Það er á móti
okkar vinnuregl-
um. Það má eng-
inn blaðamaður
Morgunblaðsins
kynna sig undir
öðru nafni en sínu eigin og að hann
vinni annars staðar en hann gerir.
Það ber öllum blaðamönnum Morg-
unblaðsins að kynna sig við fréttaöfl-
un, það er alveg klippt og skorið,"
sagði Matthías Johannesen, ritstjóri
Morgunblaðsins en tók um leið fram
að hann hefði ekki séð umrædda
frétt.
„Ég man ekki eftir því að við hefð-
um nokkurn tíma notað umræddar
aðferðir enda sé ég ekkert sem rétt-
lætir þær.“
Alþekkt aðferð
„I lok samtals-
ins sagði frétta-
maðurinn að
hann væri á veg-
um Stöðvar 2 og
ætlaði að nota
samtalið í frétta-
tíma, þó það hafi
ekki komið fram
í sjálfum frétta-
tímanum. Gaf
maðurinn þá leyfl til að við notuðum
samtalið. Það er í rauninni ekkert
sem bannar þessi vinnubrögð en
auðvitað verður maður að meta eðli
hverrar fréttar fyrir sig. Þetta er al-
þekkt aðferð utan úr heimi og sást
síðast í fréttatímanum „60 minutes“
á sunnudsgskvöld, einum virtasta
fréttatíma í heimi. Þar fóru menn
með myndvél innan klæða á fund
fjárglæframanna í Nigeríu. Þar voru
notaðar sambærilegar aðferðir og við
notuðum. Hefði fréttamaðurinn
kynnt sig sem slíkan í upphafi sam-
talsins hefði ekki orðið úr því eðlilegt
símtal. Og hefði maðurinn ekki gefið
leyfi fyrir birtingu símtalsins í lokin
efast ég um að -við hefðum birt það,“
sagði Sigmundur Ernir Rúnarsson,
varafréttastjóri á Stöð 2.
- Eru eirihverjar aðstæður sem
réttlæta notkun þessarar aðferðar?
„í reynd tel ég okkur ekki hafa
verið að villa á okkur heimildir.
Fréttamaður okkar hringdi fyrir
hönd fyrirtækisins og kynnti sig sem
slíkan, fékk þær upplýsingar sem
hann þufti á að halda og að loknu
símtali óskaði hann eftir að fá að
birta það í fjölmiðli og á það var fall-
ist. Hver sem er hefði getað aflað sér
þessara upplýsinga með því einu að
lyfta upp símtóli."
í dag mælir Dagfari
Mannréttindi að gjöf
Þegar forráðamenn þjóðarinnar
uppgötvuðu að þjóðin þyrfti að
halda upp á fimmtíu ára afmæli
lýðveldisins á síðastliðnu sumri
fannst þeim viðeigandi að gefa
henni afmælisgjöf. Afmælisgjafir
tíðkast á stórafmælum og þannig
hafa forráðamenn þjóðarinnar ver-
ið rausnarlegir fyrir hönd þiggj-
endanna með því að láta þá gefa
sjálfum sér landgræðsluátak og
þjóðarbókhlöður og ýmislegt ann-
að gagnlegt, sem forráðamönnum
þjóðarinnar hefði verið um megn
að gefa nema með því aö láta þiggj-
endurna borga gjöfina til sín.
Til gamans má rifja þaö upp aö
Þjóðarbókhlaðan var gjöf til þjóð-
arinnar á ellefu hundruð ára af-
mæli íslandsbyggðar frá forráða-
mönnum þjóðarinnar, sem lögðu
síðan sérstakan skatt á þjóðina til
að hún hefði efni á að þiggja gjöf-
ina. Skatturinn átti að renna sér-
staklega til byggingar Þjóðarbók-
hlöðu. Síðan tóku forráðamenn
þjóðarinnar þennan skatt til ann-
ars brúks og Þjóðarbókhlaðan tafð-
ist í aldarfjórðung vegna þess að
forráöamenn þjóðarinnar höfðu
ekki efni á að taka meiri peninga
frá þjóðinni til að hún hefði efni á
að gefa sjálfri sér Þjóðarbókhlöðu.
Svo kom að því að Þjóðarbók-
hlaðan var vígð sem gjöf til þjóðar-
innar og var það eftirminnileg
stund þegar forráðamenn þjóðar-
innar þökkuðu hver öðrum fyrir
rausnarskapinn og þjóöin samein-
aðist í þakklæti til forráðamanna
þjóðarinnar fyrir að hafa leyft sér
að leyfa þeim að gefa þeim Þjóðar-
bókhlöðuna sem þjóöin borgaði.
Þannig fór með þá gjöf.
Nú var sem sagt aftur afmæli síð-
asthðið sumar í tilefni af hálfrar
aldar afmæh lýöveldisins og for-
ráðamenn þjóðarinnar tóku ekki
annað í mál heldur en að gefa þjóð-
inni afmælisgjöf til að minnast af-
mælisins. Lengi stóð þaö í forráöa-
mönnunum hver gjöfin ætti að
vera en loks náðist samkomulag
um að verðug gjöf væru aukin
mannréttindi og var því iörmlega
og hátíðlega lýst yflr á Alþingi í
sumar að nú mundi þjóðin loksins
öðlast fullkomin mannréttindi eftir
fimmtíu ára strit.
Lagaspekingar fengu það verk-
efni hjá forráðamönnum þjóðar-
innar að semja ný stjómarskrár-
ákvæði um mannréttindi og þau
hafa nú séö dagsins ljós.
Ekki hefur þó tekist betur til en
svo að flest þau samtök og félög,
sem láta sig mannréttindi varða,
hafa risið upp og mótmælt tillögun-
um um mannréttindin. Það kemur
sem sagt í ljós að hin nýju mann-
réttindi eru hálfu verri en þau sem
fyrir eru. Þau skerða mannréttindi
ef eitthvað er. Þau takmarka fé-
lagafrelsi, tjáningarfrelsi, prent-
frelsi og nánast hvaða frelsi sem
er. Þau litlu og ómerkilegu mann-
réttindi, sem þjóðin hefur búið við,
eru nefnilega svo mikil að forráða-
menn þjóðarinnar vhja gefa þjóð-
inni það í afmæhsgjöf að skerða
þau til að mannréttindin verði
minni, til að þjóðin geti betur treyst
forráðamönnum þjóðarinnar að
stjórna því hvaða réttindi þjóðin
fær að búa við.
Þegar þjóðin bendir á þessa þver-
sögn segja forráðamenn þjóðarinn-
ar að þetta sé aht byggt á misskhn-
ingi. Sá misskhningur er fólginn í
því að þjóðin á ekki að skhja aukin
mannréttindi á þann veg að hún fái
meiri mannréttindi, heldur að
mannréttindin séu sett í fastari
skorður til að frelsi þjóðarinnar til
orðs og æðis verði ekki misnotað í
andstöðu viö forráðamenn þjóðar-
innar.
Þannig á að treysta þau mann-
réttindi að mannréttindi séu ekki
misnotuð til að skerða mannrétt-
indi annarra og þar á meðal for-
ráðamanna þjóðarinnar. Með öðr-
um orðum: réttindi þjóðarinnar til
að nýta sér mannréttindi sín eru
háð því skilyrði að mannréttindi
skerði ekki mannréttindi annarra!
Miklar dehur eru nú risnar um
þessi nýju mannréttindaákvæði
enda vhl þjóðin forða sér frá því
að auka mannréttindin með því að
minnka þau. Forráðamenn þjóðar-
innar eru hins vegar sannfærðir
um að núverandi mannréttindi séu
á misskhningi byggð og andstaða
gegn nýjum mannréttindaákvæð-
um sé á misskhningi byggð og þjóð-
in eigi aftur að vera þakklát fyrir
að forráðamenn þjóðarinnar hafa
enn og aftur vit á því að gefa þjóð-
inni afmælisgjöf sem sé þjóðinni
fyrir bestu og komi í veg fyrir aö
mannréttindi séu misskihn og mis-
notuð.
Dagfari