Þjóðviljinn - 24.12.1954, Blaðsíða 7

1x3 mikil fyrirhyggja sé höfð
við undirbúning jólahátíðar-
innar getur alltaf eitthvað
smávegis gleymzt hjá önnum
kafinni húsmóður. Og þó það
sé smávaegilegt í sjálfu sér og
hún hefði ekki fengizt um það
hversdagslega getur þao orðið
mikilvægt á jólunum, og svo
þjakandi getur þessi smáyfir-
sjón orðið að húsmóðirin sér
fram á að hún muni ekki líta
glaðan dag — og það ekki að-
eins um jólin, heldur og lengi
á eftir og ef til vill í endur-
minningunni um aldur og ævi.
Hún hefur orðið sér til minnk-
unar með ' jólatilhaldið, og
jafnvel þó fólk hennar muni
'bara brosa að þvi og telja það
ekki gera neitt til, var yfir-
sjónin hennar — húsmóðurinn-
ar sem, þrátt fyrir allar full-
' yrðingar um yfirráð mannsins,
stjórnar heimilinu.
Og það er ekki fyrr en um
hádegi á aðfangadag að Ing-
veldur húsfreyja uppgötvar að
hana vantar rúsínur í jóla-
grautinn.
í fyrstu varð henni svo mik-
ið um, að.hún eygði engin úr-
ræði, sá aðeins framundan
langa röð grárra daga fulla
af ásökunum sjálfrar sín fyrir
að hafa brugðizt skyldu sinni
við Krist í einu mikilsverðu
atriði hátíðarhaldsins.
En svo fékk skynsemdin yfir-
höndina yfir tilfinningaseminni
og hún minntist þess að hún
átti tvo kvika sveina sem fús-
lega mundu hlaupa’ fyrir hana
þennan spöl í kaupstaðinn og
bjarga þannig heiðri húsmóð-
Urinnar, gera Kristi til hæfis
og bæta sjálfum sér í munni.
Þessi spöltir var raunar allt
að því sextán kílómetra vegur,
fram og aftur, en hún kveið
þvi ekki að þeir mundu ekki
fara hann á skemmri tíma en
brýn nauðsyn krafði, svo vel
þekkti hún hvatleik þeirra. En
það var ekki alveg fyrir það
synjandi að hún hefði reynslu
fyrir því að þessi þeirra hvat-
leíkur gat tekið á sig ýmsar
aðrar myndir en brýn nauðsyn
krafði. Á það varð þó að
hætta eins og nú stóð á. Henni
datt ekki heldur í hug að
senda aðeins annan þeirra. Þeir
v'oru næsta óaðskiljanlegir, þó
þeir væru eiginlega ekki eins
líldr og bræður oft eru, og
hún var þess viss að eihver
óánægja yrði útaf því ef hún
veldi aðeins annan til farar-
innar. Og úr því að ferðin var
gerð skrifaði hún á blað ýmis-
legt fleira smátt sem þeir
skyldu kaupa, hvar á meðal
var dálítið af sætabrauði. Að
lokum fékk hún þeim smjör-
sköku sem þeir áttu að verzla
fyrir, því lánstraust hjá verzl-
uninni hafði verið notað til
hins ýtrasta áður.
Daníel og Samúel stóðu ferð-
búnir á bæjarhlaðinu og hlust-
uðu athyglislaust á kveðjuorð
móður sinnar sem enduðu á
þessu: verið þið nú vænir pilt-
ar. Svo runnu þeir af stað.
Tveir kvikir sveinar. Daníel
um tvítugt en Samúel átján
ára.
Færið var valið, harðfenni
en hvergi hálka.- Þeir hlupu
hart i fyrstu og hermdu eftir
góðhestum á sprettunum.
Seinna fór að verða brattara
þegar kom að hálsinum sem
var á leið þeirra til kauptúns-
ins, þá hættu þeir að hlaupa
en stikuðu stórum.
Meðan erindi þeirra var
þeim ferskt í minni töluðu þeir
fátt, en þegar upp á hálsinn
kom, svo sást til þorpsins við
sjóinn, fóru ýmsar fleiri hugs-
anír að ’gera vart við sig
hjá sendimönnunum.
Heldurðu það væri ekki
skemmtilegra að eiga heima i
kaupstaðnum? spurði Daníel.
Maður lifandi, anzaði Samúel
og komst allur á loft. Ég fer
þangað undireins og ég get.
Og hvenær verður það?
spurði Daníel ertnislega. Held-
urðu að karlinn sleppi þér eftir
að ég er farinn?
Þú farinn? Ert þú að fara til
kaupstaðarins? Spurningin var
blátt áfram örvinglun. Nei
hann sleppir þér ekki heldur.
Hann fer nú að mega til
með það, ég er bráðurn mynd-
ugur.
Þettá voru óhuggulegar frétt-
ir og Samúel þagði.
Þeir voru allólíkir. Daníel
var hávaxnari og svartleitur,
einhver ókunnugleiki hvíldi
yfir allri persónu hans. Samúel
þreknari og i öllu útliti hinn
sveitalegasti. Og þeir voru að
ýmsu ólíkir í skapferli þó að
þeir að sumu lcyti líktust mjög.
Alltaf skyldi Daníel koma
svona flatt upp á mann og hafa
á reiðum höndum rök fyrir öll-
um sínum fjarstæðum: mynd-
ugur. Samúel sárnaði. Bróðir
hans átti eiginlega ekkert með
það að verða myndugur á und-
an honum.
Maður hefur upp úr sér þar,
hef ég heyrt, sagði hann og
vildi ekki láta Daníel rerma
grun í hvemig honum var inn-
anbrjósts.
Já og þar getur maður fengið
bragð. Og stelpurnar drengur.
Hér í sveitinni eru nú bara
engar stelpur og þær sem eru,
þeim hefur maður alizt upp
með, þær eru næstum eins og
systur manns.
Þú hagaðir þér nú ,^«.kuð
undarlega við hana Siggu, af
bróður að vera, á haustballinu.
O þegi þú, ætli þú hafir
hagað þér betur. Og Samúel
rauk á bróður sinn og þeir
flugust á sér til gamans, en
smjörskakan tapaði nokkuð
lögun sinni.
Þeir töfðuSt ekki mikið við
þetta og miðaði vel áfram.
Þegar þeir fóru að nálgast
kauptúnið kom eins og einhver
ókyrrð yfir þá og tal þeirra.
Þeir hlógu mikið og hátt og
töluðu af mikilli ógætni um
þorpsbúa.
En allt í einu spyr Daniel
og er orðinn alvarlegur: Eig-
um við að fá okkur á gler?
Samúel snarstanzar og lítur
á bróður sinn með svip sem í
senn er aðdáandi og undrandi.
Fyrir hvað eiginlega?
Þetta.
Smjörið?
Já.
En hvað eigum við að segja?
Að við höfum týnt þvi —
eða týnt peningunum fyrir það?
Nei við segjum að því hafi
verið stolið frá okkur.
Þú hugsar eins og glæpamað-
ur. Til hvers eigum við að
vera að reyna að láta það
ekki komast upp? Af hverju
eigum við að vera að afsaka
okkur? Við bara gerum þetta
og þar með búið.
Samúel þrútnaði í framan.
En þú? Hugsar þú ekki eins
og glæpamaður að ætla að
stela smjörinu sem þér er trú-
að fyrir.
Það er álitamál hvort það
er glæpur að gera annað en
maður er beðinn að gera.
En að stela smjörinu?
Stela því? sagði Daníel djúpt
hugsandi, Ætli við eigum ekki
eitthvað í því? Kannski ekki
svo lítið. En við getum hætt
við þetta. Við skulum flýta
okkur.
Fjandann ætli við hættum
við það, ef þú getur náð í það.
Ég held það sé ekki svo nauð-
sjmlegt þetta, rúsínur og rusl.
Daníel glotti. Þú ert ekki
svo vitlaus ef þú færir ekki
eftir því sem fólk er að tyggja
í Þig.
Það var meinið. Samúel vissi
það að hann var ekki síður til
í hvers konar prakkarastrik en
Daníel bróðir, en hann vantaði
eitthvað til að vera eins full-
kominn í faginu. Var það vit?
Hann efaðist um það. Oft hafði
hann sýnt meiri skarpskyggni
en Daníel. En það var þegar
um almenn mál var að ræða.
í öllum þeirra tiltektum afsíð-
is venju siðaðs fólks risu upp
til andmæla hjá Samúel kenni-
setningar frá bernskuárunum,
þó hann fyrirliti þær og hefði
þær að engu þegar til kom. En
þessar fornu dyggðir ásóttu
Daniel aldrei og það var eins og
hann væri alveg kaldur fyrir
afleiðingum. |Það er einmitt
svona lundarlag sem einkennir
hetjur og þess vegna sárnaði
Samúel að hann skyldi hafa
hlaupið á sig og hvatti nú ó-
spart til stórræðanna.
Ég held við þurfum ekki
endilega að vera að kálfast
heim í nótt, ætli 'séu ekki
pjásur sem lofa manni* að
vera? og olnbogaskotið hrökkti
Daniel nærri um kolh
Hann glotti aftur viðurkenn-
andi en svaraði engu.
í kauptúninu var enn allt
með hversdagssniði, búðir opn-
ar og fólk að vinna. Bræðurn-
ir fóru inn í aðalverzlunina og
lituðust þar um. En er minnst
varði snaraðist Daníel út og
Sámúel elti hann.
Ætlarðu ekki að leggja það
hér inn?
Nei við fáum ekki'annað en
vörur út á það hér, við verðum
að fá peninga. Förum til baksa.
Hjá bakaranum gátu þeir selt
smjörið fyrir peninga og lögðu
af stað í leit íið brennivíni.
Það sýndi sig nú að Daníel
vissi fleira sem viðkom þessum
stórstað en Samúel. Ilann . leit-
aði uppi lítið gult hús og
gekk þar rakleitt inn um
kjallaradyr. Innifyrir sat mað-
ur á stóli og barði illilega á
botninn á skó sem hann hafði
j^hné sér. Daníel heilsaði hon-
um og bað hann að ganga
fram fyrir með sér.
Ég hef ekki tíma til að
vera að kjafta við fólk í jóla-
annríkinu, anzaði hann geð-
vonzkulega. Það getur aldrei
komið með skóna fyrr en á
að fara að hringja inn jólin.
Þetta tekur aðeins stutta
stund, sagði Daniel svo skip-
andi rómi að bróðir hans horfði
forviða á hann.
Hnú þá, sagði skóarinn, stóð
á fætur og fór fram með
Daníel sem bað Samúel bíða
sín.
Að vörmu spori kom skóar-
inn aftur og settist.
Samúel beið.
Eftir hverjum andskotanum
ert þú að bíða, ætlar þú að
tefja mig líka með kjaftæði?
Ég er bara að bíða eftir
honum bróður mínum.
Hann er farinn.
Samúel hraðaði sér út, hann
þóttist vita að Daníel hefði
farið erindisleysu og þetta ill-
fygli hefði barið hann með
hamrinum. En þegar út kom
sá hann bróður sinn bíða neðar
á götunni.
Jæja þá er þetta fengið,
sagði Daníel hróðugur.
Fékkstu nokkuð hjá þessum
fauta. Hann rak mig út með
skömmum. Ég hélt hann hefði
orðið svona reiður af því hvað
nú varst höstugur við hann.
Það var bara til að hræða
hann, það er alltaf bezta ráð-
ið, hræða menn, þá gera þeir
allt fyrir mann.
Samúel undraðist enn lífs-
speki bróður síns. Hvað fékkstu
mikið fyrir smjörið?
Heila flösku, en ég þurfti
kannski að borga svolítið í
viðbót, ég læt þig seinna vita
hvað þú átt að borga mér, því
ekki ert þú sá fantur að láta
mig einan bera skaðann.
Alveg sjálfsagt bróðir, anz-
aði Samúel en gat ekki al-
Halldór Stefánsson:
jSENDIMENN
KRIjST^
mennilega skilið fyrir hvaða
skaða þeir hefðu orðið. En
hann vildi ekki fara út í það,
hann hafði fengið nóg af yfir- '
burðum bróður síns í svip,
nú langaði hann í brennivín.
Hvert eigum við nú að fara?
Við skulum koma hérna bak
við hús og smakka á þessu,
svo getum við skoðað veröld-
ina gegnum brennivínsgler.
Þeim tókst að súpa vel á án
þess að vera truflaðir. Svo
héldu þeir léttstígir af stað.
Við dyrnar á aðalverzluninni
stanzaði Daníel og sagði: Ég
má ekki gleyma að kaupa sæta-
brauðið fyrir hana móður okk-
ar.
Hann lagði nokkrai aura á
borðið fyrir framan unglings-
afgreiðslumann og sagði: Sæta-
brauð fyrir þetta —- viktaðu
vel.
Unglingurinn leit fyrirlitlega
á hann, tók aurana og vó
kökurnar af mestu nákvæmni.
Nú — sagði Daníel skyndi-
lega í sama rómnum og hann
hafði talað til skóarans.
Unglingurinn bætU tveimur
kökum í pokann og fleygði hon-
um siðan til hans.
Nú — sagði Samúel þegar
þeir voru komnir út, og hermdi
eftir bróður sínum, svo velt-
ist hann um af hlátri. Áfengið
var farið að gera vart við sig.
Nú!
Þeir löbbuðu hægt út með
fjörunni og gættu að fiskiskúr-
utiifj Loks fundu þeir einn
mannlausan og æðilangt frá
húsum. Þar upphófst jóla-
drykkjan, henni fylgdi all-
mikill söngur, mest veraldleg-
ur, þá sögur, pex og framtíð-
ardraumar. Þarna gleymdu
þeir sér við flöskuna unz þeir
heyrðu kirkjuklukkum hringt,
þá fóru þeir úr skúrnum og
gengu upp í kauptúnið, valtir
á fótum.
Heldurðu að þú treystir þér
til að ganga heim í kvöld?
spyr Daníel.
Treysti mér? Ég get gengið
í alla nótt. . . En annars er ég
orðinn svangur, komdu með
sætabrauðið, við skulum éta
það nú.
Sætabrauðið? Þú heldur þó
ekki að ég fari að láta þig éta
sætabrauðið hennar mömmu,
nei, því skal ég koma til skila.
svo framarlega sem ég verð
ekki úti.
Heyra til þín sem búinn ert
að stela smjörinu, svona
komdu með það. Og Samúel
rauk í hann.
Þeir harðflugust á í illu unzí
báðir lágu á götunni. EinhveF
gekk þar hjá, laut niður til
að vita hvort hann þekkti þá
sem þar áttust illt við, en svo
var ekki, svo hann hristi
höfuðið og gekk heim til sín
að halda jól.
Það fór svo að Samúel varð
að hætta áflogunum án þess
að ná sætabrauðinu.
Nú var orðið dimmt og fólk
farið af götunni, þó gekk þar
kvenmaður milli húsa.
Hæ! Þegar Samúel varð
hennar var slagaði hann á eft-
ir henni. Komdu, við megum
ekki gleyma stelpunum sem við
ætluðum að sofa hjá í nótt,
þarna er ein.
Kvenmaðurinn hvarf í sama
mund og Samúel stakkst á
Framh. á bls. 35.