Þjóðviljinn - 24.12.1954, Blaðsíða 32

32
Nóvembermyrkrið haíði
læðzt inn í hverja smugu. —
Það var löngu dagsett, líklega
komið langt fram á vöku. Úti
var grenjandi stórhríð, sem
lamdi bæinn utan og þjapp-
ari fannburðinum saman í háa
’ skafla. Frostgrimmdirnar höfðu
steypt allt saman í þykka
klakahellu, sem þakti jörðina,
svo að hvergi sá á dökkan díl.
Þannig hafði Vetur konungur
unnið sleitulaust að undanj-
förnu við sitt alkunna, ill-
ræmda kaldabras. Hann var
víst að skila af sér, gera hreint
fyrir sínum dyrum. — Því ekki
það? Nóg var að gera í því
nornasetri. Kristallshöllin var
steypt upp, hærri og veglegri en
verið hafði. Allt var fágað og
sópað, sífellt sópað, fágað og
prýtt. Hann þurfti varla að
vera niðurlútur, þegar hún kom
sú mikla drottning, sem átti
senn að setjast þarna að völd-
um, ríkja og drottna, eins og
sú gamla hafði gert. Óðum
færðist hann nær, sá mikli dag-
Ur, þegar ný öld rann upp
við tímans víða sjóndeildar-
hring.-------
Mörg tákn og stórmerki gátu
gerzt, þegar aldamót voru í að-
sigi, sagði gamla fólkið, sem
hafði lengsta lífsreynslu að baki
— Aldrei var tíðarfarið verra
en um aldamót, það var segin
saga, að þá gengu einhver ó-
sköpin á; og alveg var það ó-
útreiknanlegt, hvað yfir gat
dunið við aldarhvörf. Það
fylgdi oftast böggull skammrifi,
að fá að líta nýja öld rísa. En
gaman var það eigi að síður.
Því fylgdu alltaf hátíðahöld og
margskonar nýjungar. —
Bærinn heirna í Krossavík,
var fyrir löngu kominn í kaf.
Baðstofan sneri þinstafni móti
norðri. Á stafninum voru þrír
vænir gluggar, tveir á gesta-
stofu niðri, en einn á miðjum
stafni uppi, húsgluggi pabba og
mömmu. Aldrei fennti hann í
kaf, þó stundum kæmist skafl-
inn upp undir gluggann. Þama
í húsinu var ofn, sem alltaf
var kyntur fram að háttatíma,
þegar kalt var. Þar sat allt
heimilisfólkið við vinnu á vök-
unum, þegar verst var að
kynda upp baðstofuna. Var þá
oft þröngt setinn bekkurinn í
ekki stærra húsi. En þar var
þó rýmt til fyrir öllum og aldrei
amazt við neinum. Þar nutu
menn sameiginlega ljóss og yls,
og auk þess ýmiskonar gamans.
Alltaf fundu menn eitthvað
upp, til að dreifa leiðindum.
Stundum voru bornar upp gát-
ur, og ráðnar, oft við mikla
kátínu. Farið var í leiki, gefin
skip, getið á dálk, botnaðar
vísur, bringlað stöfum o. fl.
Falleg kvæði voru þulin, eða
sungin og sögur lesnar upphátt.
Rokkar suðuðu þarna inni,
kambar urguðu lágt. Lágur þyt-
ur teinsnældunnar heyrðist við
og við og lágt bopp, þegar
snælduhalinn snerti pallinn.
Hringl í prjónum blandaði sín-
um þýða, svæfandi klið inn í
hina dásamlegu sinfóníu starfs-
ins. En upp yfir allt þetta
raddasambland, þrumaði stór-
hríðin sinum fimbulrómi. —•
Þegar ný bók kom á heimilið,
var upplestur í vændum. Þá
setti enginn fyrir sig, þó stór-
hríðin byldi á bænum, allir
biðu með eftirvæntingu þess,
að bókín yrði opnuð. — Fóst-
bróðir minn var góður radd-
maður. Hann sat við borðið
og las hátt úr stórri, bundinni
bók. Efni sögunnar hef ég nú
gleymt, en þetta var mögnuð
draugasaga, muni ég rétt, vel
til þess fallin, að auka á ó-
hugnað þann, sem vetrarmyrk-
ur, gaddhörkur og stórhríðar
vekja flestum alveg ósjálfrátt.
Nafn sögunnar var hrollvekj-
andi, hvað þá efnið. Allt lagð-
ist á eitt þetta kvöld. Mér hafði
verið komið fyrir á borðshorn-
inu undir glugganum, og hvíldi
ég fæturna á setubekknum,
sem var þröngt setinn af vinn-
andi stúlkum. Annars var ekki
venja þar á bæ, að sitja á
borðinu, en nauðsyn braut þó
lög að því sinni, þegar svona
mikið var í vændum. Allir
hlustuðu meðv óskiptri athygli,
unnu af kappi og hlustuðu.
Ég svalg í mig söguna með á-
fergju, sem mér var þó ekki
töm. Prjónana felldi ég niður
í keltuna við og við, en horfði
á myndimar, sem hugurinn dró
upp jafnt og þétt, með hroll-
kenndum ákafa, gapandi af
undrun. Allt var þetta svo dul-
arfullt, torskilið og seiðmagnað,
efni sögunnar og nafn „Magt
myrkranna". — En þrumur og
þórdunur! — Hva-hvað var
þetta? Hjartað í mér tók
snöggt viðbragð! Úpp yfir allan
hávaðann, sem fyrir var, kvað
við skelfilegi, þrumandi hljóð,
rétt utan við gluggann. Ég fann
stafnþilið titra, og hrollur fór
um hrygginn á mér, seytlandi
kuldahrollur. Lesarinn var í
byrjaðri málsgrein og hélt á-
fram, eins og ekkert væri. Eng-
inn leit upp úr verki. — Var
það hugsanlegt, að enginn
hefði heyrt þetta þrumandi
hljóð nema ég? Það mátti þó
heyra minna! Ég stóð á öndinni,
en reyndi þó að láta ekki á þvi
bera, ef einhver skyldi líta upp
og út í gluggann. En enginn
virtist gefa mér minnstá gaum,
sem betur fór. — Ég vissi það
af reynslunni, að ég fengi að
kenna á því, ef vinnufólkið
kæmist á snoðir um hugará-
stand mitt. Þannig leið einhver
stund í ótta og ofvæni, þó
sennilega stutt í samanburði
við þá mergð hugmynda, sem
þyrluðust um i kollinum á mér
meðan hún varði. Það er víst
alveg ótrúlegt, hvað börnum
innan tíu ára aldurs getur dott-
ið í hug, ekki sízt börnum eins
og mér, sem löngum fékk að
heyra „að ég væri ekki lik
neinu barni“. Aldrei vissi ég
þó hvað átt var við með þessu
„að líkjast engu barni“, hafði
það samt dinhvernveginn á
meðvitundinni, að merkingin
væri miður góð. —
Ég missti alveg af söguþræð-
inum, gat ekki um annað hugs-
að en þessa þrumuraust, sem
kvað við svo óvænt, og yfir-
gnæfði alit annað. Hvað gat
þetta verið?
Broti úr sálmversi skaut upp
í huga mér; „Veiztu þá ei, að
dómsins lúður dynur, að djásn-
ið fölnar, veldisstólHnn hrynur
— og gullkálfurinn hjaðnar
eins og hjóm.“ — Þama kom
það! Lúöurhljómur. Auðvitað
var þetta lúðurhljómur, gat
ekki verið neitt annað. Lúður
dómsins var það þá, sem
þrumdi svona óvænt og ákveð-
ið, svo að loftið titraði ennþá
fyrir eyrum mér! — Ég hafði
lært það af Hleiðargarðsdrengj-
um, að þeyta hom, hrútshorn
og nautshorn, meo svo miklum
kráfti, að hestarnir fældust frá
túninu, ruku inn allt Nes, inn
fyrir Elínarstekk. En i svona
lúðri hafði ég aldrei heyrt,
svona veglegum lúðri. En,
hvaða vitleysu var ég að
hugsa? Hver myndi hafa heyrt
hljóminn í þeim himneska
lúðri, lúðri dómsins? Nú rann
upp fyrir mér nýtt Ijós. Alda-
mótin voru í- aðsigi. Einmitt
aldamót! — Og í Helgakveri
stóð þetta skýrum stöfum;
„Ðagur drottins mun koma sem
þjófur á nóttu. Þá munu himn-
amir með miklum gný undir
lok líða, frumefnin af eldi
sundur leysast, og jörðin og
öll þau verk, sem á henni eru,
upp brenna.“ Allt bar að sama
brunni. Dagur drottins. —
Dómsdagur var í nánd. Eins og
þjófur á nóttu dundi hann yfir,
undir aldamótin! Þetta var
fyrsta þruman, sem lúður
dómsins boðaði með heimsendi!
Ekki var um að villast! Lúður-
hljómur! Aðvörunin, áður en
allt hryndi til grunna! — En
— Hamingjan sanna! Aftur
var blásið í lúðurinn, rétt við
þilið! — Og nú var þrumu-
hljóðið ennþá dimmra og
skelfilegra, margendurtekið og
ákaft, svo skipandi ákaft! Loft-
ið titraði og það suðaði fyrir
eyrum mér! — Skyldi enginn
heyra þetta valdboð, nema ég?
— Nú var allt komið í eindaga,
orðið um seinan að iðrast synda
sinna, tilverunni lokið eftir
augnablik — og óvissan
ein framundan, eilífðin og ó-
vissan! Mér hafði þó oft verið
sagt það með berum orðum, að
ég væri mesta vamma-kind,
sem hefði fulla þörf fyrir hirt-
ingu, svona við og við. En hver
gat séð sálarheill sinni borgið
á síðasta augnablikinu áður en
heimurinn hrundi, sem ekki
háfði látið sér segjast í tíma?
Menn þurftu að gefa gaum sín-
um vitjunartíma, meðan dagur
var. Kannske var nú komin
nótt, síðasta nóttin! — Ég sat
eihs og höggdofa á borðshorn-
inu og starði skelfd út í klök-
ugan gluggann! — En þá ýtti
Siggi frá sér bókinni, eins og
ekkert væri 'sérstakt um að
vera, stóð seinlega á fætur, og
sagði ofur rólega: „Við verðum.
vist að hætta við söguna í
kvöld, og fara til dyra. —
Hann Bjarni Ketilsson er kom-
inn, og þeytir nú póstlúður-
inn af ákefð úti á hlaði.“ —
„Hann hefur líklega fulla þörf
fyrir húsaskjól í þessu veðri,
sennilega kominn austan úr
Hlíð i dag“, sagði pabbi, og
stóð upp frá kömbunum. En
hvað mér létti við þessar upp-
lýsingar! —
Litlu siðar lagðist ég til
svefns, harðánægð yfir þvi,
að eiga lengra Hf fyrir höndum, ,
að fá kannske að lifa fram
yfir aldamótin. Það hlaut að
verða svo ákaflega gaman!
Morguninn eftir, spurði ég
Hönnu og Ásu um það, hvernig
hann væri, þessi póstlúður. Þær
sögðu mér þá, að Bjarni póstur
vildi aldrei lofa þeim að blása
í lúðurinn, varla að snerta
hann heldur. Lúðurinn lagði
hann alltaf yfir snagana í
bæjardyrunum, og byrgði vand-
lega yfir með yfirhöfn sinni,.
áður en hann gekk inn. Um leið
leit hann til þeirra með augna-
ráði, sem sagði: „Látið þið
kyrrt það, sem mér tilheyrir og
kyrrt á að vera“! Þetta höfðu
þa^- orðið að láta sér nægja.
Fór ég þá til mömmu og bað
hana að sýna mér lúðurinn.
Lét hún það óðar eftir mér.
Ég starði stundarkorn á þetta
glófagra tákn konunglegrar
þjónustu, sem gerði allar kon-
ur að „frúm“, sem giftust pósti.
Margt hugsaði ég á meðan, en
lét ekkert orð koma upp um
mig. Til þess var ég þá orðin
nógu hyggin, eftir dvölina í
skólanum í Krossavík þar sem
margt þurfti nýtt að nema í
nýju umhverfi.
Síðan þetta skeði, hef ég lif-
að bæði aldamótin og vel hálfa
nýju öldina. — Bærinn þeirra
pabba og mömmu er nú horf-
inn af yfirborði jarðar. En út
um húsgluggann þeirra ljómar
mér alltaf skært ljós í minn-
ingunni, þegar ég leita á fom-
ar stöðvar, sem oft ber við. —
Á glugganum þeirra pabba og
mömmu, festir aldrei frost eða
snjó. —------
1.-3. 1954
— Eg skcU segja yður herra forstjóri — hér er þvi lýst á dásamleg-
an hátt hvernig þjóðfélag hins frjálsa framtaks ber af öllum öðrum.
Þessu getið þér dreift meðal verkamanna yöar — og ekki má
gleyma að hinuhi megin á blaðinu er prentuð uppsagnartilkynning.