Þjóðviljinn - 24.12.1954, Blaðsíða 29

2$
lconungur átt fyrrum burt-
reiðar með görpum sínum frá
kringlótta borðinu, en drottn-
ing hans og skemmumeyjar
hennar dvöldu í lundunum
umhverfis við vorgleði.
Þannig er hin elzta saga
[Westminster Abbey hulin í
móðu grárrar forneskju og
ævintýra. Síðar lét Játvarð-
ur helgi gera hér nýja kirkju
og setti þar munklífi. Ekki
stendur lengur steinn yfir
steini af hinni fomu kirkju
Játvarðar, og þá mynd, sem
kirkjan hefur nú, fékk hún
smátt og smátt fram á 13. öld
og hefur þó verið bætt um
síðan, alveg fram á síðustu
öld. 1 Westminster Hall
bjuggu Englandskonungar um
eitt skeið, og þingið hafði þar
aðsetur á tímabili. Hér í þessu
nágrenni voru kannski fyrst
og fremst ofin þau bönd, sem
enri í dag tengja brezkt riki
og brezka kirkju meiri órofa-
böndum en víðast annars stað-
ar.
Þegar inn er komið í kirkj-
una, risa minnisvarðar og
myndastyttur til beggja
handa, því að við erum stödd
í eins konar „Musteri mann-
orðsins“. „Hér hvílir það, sem
dauðlegt var“ af mörgu stór-
menni Breta fyrr og síðar,
og um hina, sem liggja ann-
ars staðar, eru minningartöfl-
ur og myndir á víð og dreif
um kirkjuna, því að West-
minster Abbey er jöfnum
höndum musteri og minja-
safn.
í skáldahorninu (The Poets
Comer), í suðurarmi kirkj-
unnar, standa brjóstlíkön
brezkra skáldmæringa, og eiga
sumir þeirra legstað þar.
Nöfnin og myndirnar rifja
upp gömul vinakynni, frá
þeim árum, þegar maður var
ennþá ungur og las ljóð þeirra
með hrifningu, sem stóð í öf-
ugu hlutfalli við þekkingu á
enskri tungu.
Gegnt skáldunum, í norður-
armi kirkjunnar, byggja
stjórnmálamenn og aðrir hefð-
armenn, en í hliðargöngunum
þeim megin hvíla jarðneskar
leifar þeirra Newtons og Dar-
wins.
Loks er hér einhvers stað-
ar fom stóll, heldur illa leik-
inn af höndum aldanna. Hann
er svo frábrugðinn öðrum
stólum, að undir setu hans er
vatnsbarinn steinhnullungur,
snoðlíkur kvíahellunni á Húsa-
felli. Þetta er gamall steinn
norðan frá Skotlandi, og á
honum krýndu Skotar kon-
unga sina i fyrndinni. Síðar
var steinninn fluttur til Eng-
lands, settur í krýningarstól-
inn, og á honum eru konung-
ar og drottningar Breta
krýndir. Vilhjálmur sigurveg-
ari lét krýna sig í Westminst-
er Abbey. Hefur sá háttur
jafnan verið hafður á um
krýningar síðan, og flestir
liggja konungar Engla hér
látnir ásamt drottningum sín-
um.
„Fegurstu kapellu í gjör-
vallri kristni" hafa menn
nefnt kapellu Hinriks VHL,
og var byggingu hennar lok-
ið 1518. Kapellan er í raun-
inni sjálfstæð bygging, tengd
höfuðkirkjunni og að baki
kórsins, kapellu Játvarðar
hins helga. Að lýsa skrauti
og viðhöfn kapellu þessarar
er mér ofvaxið eftir skömm
kynni. 1 hliðargöngum kapell-
unnar liggja þær María Stú-
art og Elísabet sín hvom meg-
in í flúruðum marmarakist-
um, gulli drifnum og öðru
fögru verki.
Þarna hvíla þær loksins
undir sama þaki frænkurnar,
sem aldrei sáust í lifanda lífi,
en voru keppinautar og f jand-
menn alla þá stund, sem þær
áttu samleið. Fulltrúar tveggja
stefna, sem þá bárust á bana-
spjót í álfunni. Önnur að lok-
um voldugur sigurvegari, hin
hrakinn fangi. Timinn jafnar
allt. Nú er ríki þeirra sam-
einað og ágreiningurinn
gleymdur.
★
Úti fyrir ymur þys borgar-
innar, og sólskinið flóir um
götur og torg. Nú er nóg kom-
ið af fornum gröfum, heilag-
leika og kóngadýrð. Fæturnir
eru byrjaðir að segja til sín.
Skammt frá Westminster Ab-
bey er ölstofa, og þangað er
haldið til þess að slökkva sár-
asta þorstann í bili. Svo er
lagt af stað upp í Hampstead
Heath. Þegar komið er að
skóginum er stigið út úr
strætisvagni og haldið áfram
fótgangandi. Hér og hvar eru
smáar tjamir, þar sem menn
eru með veiðimannlega til-
burði, og á bekkjunum sitja
iingir elskendur, sem eru
kannski að bíða eftir rökkr-
inu. Skammt héðan er gamall
kirkjugarður, og þar er gröf
Karls Marx. Við þrömmum á-
fram eftir mjóum moldarstig-
um upp skógi vaxnar hæðir,
mætum þar íkoraa, sem er að
naga brauðsneið, er einhver
hefur gefið honum, og kom-
um loks að lítilli krá. Hún
var reist einhvern tima á 16.
eða 17. öld, lág undir loft með
sótugum bitum, gildum og illa
tegldum eða þá lemstruðum af
tönnum tímans. Sagan segir,
að hér hafi útilegumenn haft
aðsetur um eitt skeið. Siðar
var hér samkomustaður þeirra
-
Tower of London — Á miðri myndinni er Hvítiturn,
en Towerbrú til hœgri.
manna, sem mest höfðu sig í
frammi í hinu alkunna „No
Popery“ uppþoti 1780, og
loks kvað Dickens segja frá
þessum stað í einhverri af
skáldsögum sínum. Það var
eitthvað óhátíðlega aðlaðandi
og viðkunnanlegt við þessa
krá, þó að lág væri og dökk
i loft. Ölið var borið fram í
stóreflis kollum, og ég svalg
hetjulega um sirin. Einhverju
sterkara var blandað í mjöð-
ina, og hugurinn sveif af lág-
um kofarústunum í mýrar-
jaðri norður undir Sprengi-
sandi. Þarna var drukkið
minni þeirra Fjalla-Eyvindar,
Hróa hattar og annarra stað-
festulítilla búleysingja.
Loks var staðið upp og
gestgjafa þakkaður beininn, ef
ekki beinlínis, þá að minnsta
kosti í huganum. Úti var rign-
ing og myrkur. Hvað skyldi
nú vera orðið af elskendun-
um í skógarbrekkunni, sem
voru að bíða eftir myrkrinu
og fengu svo rigninguna í
kaupbæti ? Ekki er ein bár-
an stök, þegar útlagar eiga
hlut að máli. Leið okkar lá
aftur inn að hjarta borgarinn-
ar, og dagurinn endaði hjá
kínverskum matsala í Soho,
við kínverska máltið, þar sem
gestirnir snæddu með mat-
prjónum við misjafnan árang-
ur, en virtust skemmta sér
konunglega, þegar svartast
var í álinn og allt hrundi nið-
ur af prjónunum.
<S>_
$tnðarlyó(s - Póll
Kapella Hinriks VII
Framhald af bls. 13.
„Leiðist þér grey að ganga
gefa vil ég þér hest;
segi upp sambúð langa;
svo trúi’ eg fari bezt.
Hafirðu fornt á fótum,
fá skaltu skæðin ný
gakktu hart á grjótum
og ganaðu upp í ský
með bandvettlinga og traf
styttuband og staf;
farðu norður í Gýgjarfoss
og stingdu þér þar á kaf;
sökktu til botns sem blý,
og komdu aldrei upp frá því“,
Eitt sinn virðist hafa slegið
út í fyrir Helgu, og' þá greip
Páll tafekifærið og orti þessa
vísu:
„Lítið er lunga
í lóuþræls unga.
Þó er enn minna
manvitið kvinna“.
Eftir því sem á leið versnaði
sambúðin; Helga var duttlunga-
full en P4JI stríðinn. Stundum
hefur honum þótt nóg komið og
barmar sér sáran:
„Allskjaldan verður á angri bót
illa konu ég eiga hlaut.“
1578 skildu þau Páll að borði
og sæng; en 1591 vildi Páll skilja
við Helgu en kvænast Hall-
dóru, dóttur Guðbrands biskups
Þorlákssonar. Því bónorði var
hafnað. Nú fór að síga á seinni
hlutann fyrir Páli. Hann and-
aðist í janúar 1598. Helga lifði
mann sinn. Þau eignuðust börn
nokkur, og er af þeim kominn
mikill og merkur ættbálkur.
Að standa á réttinum
Staðarhóls-Páll var maður ís-
lenzkur í lund, greindur, skáld-
mæltur og/'einarður. Hann vildi
í engu vægja, og um það er
sögð sú saga, að einu sinni
sem oftar gekk hann á kon-
ungsfund og mælti þá þessi
fleygu orð: „Ég lýt hátigninni, en
stend á réttinum". Þarna kem-
i
ur fram stolt kjmborins höfð-
ingja gagnvart konungsvaldinu.
Eitt sinn fór Páll með hús-
karla sína til fanga í Bjarn-
eyjar. Á heimleiðinni sigldi
hann í kapp við bónda nokk-
urn. Þeir Páll voru fjandmenn.
Þegar þeir komu nyrzt í Gassa-
sker, báðu skipverjar Pál að
beita fyrir eitt skerið. Það þótti
honum óþarfi og kvað vísu
þessa við raust:
„Snemma á degi, er mjög var
morgnt,
mengið svaraði káta:
„Skipið er nýtt, en skerið fornt,
skal þvi undan láta.“
Svo fór að skipið brotnaði í
spón, og komust þeir við illan
leik upp í skerið. Nokkru síðar
kom hitt skipið að skerinu.
Formaður mælti: „Viltu þiggja
líf, Páll bóndi?“ „Gerðu, hvort
sem þér þykir sóma betur,“
svaraði Páll. Þá tók formaður
þá alla á skip sitt. Páll settist
aftur á hnýfil og sneri baki til
lands, en hafði báða fætur út-
byrðis. Þegar þeir komu í land,
laust Páll formann kinnhest, í
en gaf honum jafnframt tuttuga
hundraða jörð. Var hið fyrra
fyrir spurninguna, en síðara
fyrir lífgjöfina.
íslendingum hefur Staðar-
hóls-Páll orðið hugstæður.
Staðarhóls-Páll var sjálfstæður
í lund og vildi ekki láta hlut.
sinn fyrir neinum. Hann leit á
konung sem jafningja sinn, sera’
sjálfsagt væri að halda til jafns
við. Honum var það metnaðar-
mál að standa á réttinum.
1 1»