Þjóðviljinn - 24.12.1955, Qupperneq 14

'•■••••••••■••••■•••••••ft*ftflt«ff*fl**^«ft*ftfe*ftff»ft*ftfe»B**9***ftffftftflffff*ftff*AftflCfe««ftft**«fe«ft*B«*ft*****feB9*Bs««t««>feff **■•*« j
tækifærið og sýnum væntan-,
.egum kjósendum, að við sé-
um engir landsölumenn. Sam-
kvæmt því er það tillaga mín,
að við neitum framkomnum
tilmælum Bandaríkjastjórnar
— alltént meðan óvist er um
úrslit næstu kosninga — og
neitum því sömuleiðis, að
nokkur slík tilmæli hafi bor-
ið á góma. —
Þögn sló á ríkisstjómina að
þessum orðum töluðum, og þó
var ekki laust við, að birti yf-
.ir svip ráðherranna, Þeir
ræsktu sig, og einhver þeirra
sagði já, í þeim tón sem hann
vildi sagt hafa: Það má svo-
sem athuga þessa leið.
En leiðin atama var óneit-
anlega nokkuð ókunn og erfið
fyrir hæstvirta ríkisstjóm, og
að fundi loknum hafði hún
ekki ákveðið neitt annað en
:þegja sem þynnstu hljóði í
lengstu lög. Einn ráðherranna
gat þó ekki stillt sig um að
segja við kollega sinn, og
með þónokkurri gremju: Vin-
ir okkar vestra hafa farið dá-
laglega með okkur, eða hitt
þó heldur; að þeir skuli ekki
sjá það, að svona aðferð er
ekkert annað en vatn á myllu
kommúnista!
Sá gálgafrestur sem ríkis-
stjómin veitti sjálfri sér
varð harla skammur. Tveim
dögum eftir fyrrnefndan fund
neyddist hún til að svara 'qá-
værum fyrirspurnum blað-
anna. Svarið var stutt og virt-
ist bera vitni um geysimikla
hugarró og samvizku í l>ezta
lági. Efnislega var það á
}:essa lund: Fregnin um að úr-
aníum hafi' fundizt í landi
Þing\mlla er með nokkrum
hætti sönn. En ekki er um
námu að ræðá, heldur mjög
lítið magn, sem tæplega svar-
ar kostnaði að vinna úr jörð.
Aldrei hefur komið til mála,
að nokkurt erlent ríki fengi
leigu- eða eignarrétt á hlutað-
eigandi svæði, enda enginn
farið fram á slíkt. —
í leiðumm stjómarbiaðanna
var einnig tekið í sama
streng. Talað var um „komm-
únistískar lýðæsingar“, „kosn-
ingabombu sem aldrei myndi
springa,“ „ábyrgðarlausa
stjómarandstöðu" og fleira
í slikum dúr. Það sem ráða-
meim lögðu þó megináherzlu á
frammi fyrir alþjóð var þetta:
Við erum engir landsölumenn,
hvað sem kommúnistar segja;
ef til kemur munum við á-
reiðanlega geta sett hnef-
ann i borðið; við búum í lýð-
ræðislandi og höfum samstarf
við öndvegisþjóðir lýðræðis-
ins í heiminum; Þingvallaland
verður aldrei selt.
Næstu mánuði varð smám
saman hl jóðara um málið með
hverri viku sem leið. Stjóm-
arblöðin minntust ekki á það
einu orði; áttu fullt í fangi
með að bollaleggja um vænt-
anlega trúlofun brezkrar
prinsessu og telja upp dæmi
um varmennsku Rússa. En að
tjaldabaki var málið síður en
svo af dagskrá. Atlantshafs-
bandalag, Bandaríkjastjórn og
aðrir unnendur vestræns lýð-
ræðis í ýmsum löndum ólu sí-
vaxandi áhuga og vilja til að
koma áætlunum sínum í fram-
kvæmd varðandi úraníumnám-
una á hinni norðlægu cy.
Flestum var þeim ljóst, að
bezt myndi að fara að íslenzk-
um embættismönnum með
allri gát í upphafi, en ef það
dygði ekki ,~r-< ja, þá hvað ?
Sumum hinna útlenzku skild-
ist það vel, að landsvæði nám-
unnar var engin hraunlendis-
eyðimörk á útnesi, eins og
flugvallarstæðið við Keflavík,
heldur söguríkasti blettur eyj-
arinnar og sá ástfólgnasti
meðal landsmanna. Það hlaut
að skipta meginmáli. En ekki
var hægt að setja slíkt fyrir
sig. Of mikið var í veði. Nóg
var líka um röksemdir, sem
hægt var að bera fram fyrir
íslenzka stjórnmálamenn: —
Hvers virði hafði gullið verið
á sínum tíma móts við úran-
íum nú? — Gat ekki hugsazt,
að sigurinn yfir kommúnism-
anum í heiminum ylti einmitt
á þessari nýfundnu auðlegð
fslands? — Var þá hægt að
taka úrelta og rómantíska af-
stöðu, þegar um lýðræði og
sjálft líf hins frjálsa fram-
taks og samkeppni var að
te la? — Nei. Með góðu eða
illu varð að framkvæma hlut-
inn: hagnýta fsland, hagnýta
það sem hagnýtt yrði á þess-
um „stepping stone“ milli
Ameríku og kommúnismans.
5.
Þegar á leið sumarið veittu
menn því athygli, að blöð
stjórnarinnar tóku að skrifa
um kjarnorkumál í æ ríkari
mæli. Mest var það í einskon-
ar fróðleiksormi; útlistanir
á notkun úraníums til frið-
samlegra starfa; fullyrt, að
hvert það land væri í senn
auðugt og alsælt, sem ætti
þann dýra má’m; jáfnframt
harmao, hversu fátæk ísienzka
þjóðin væri, —< að hún skyldi
ekki geta umiið það úraníum,
sem hún ætti í landi sínu. Úr-
aníum er málmur framtíðar-
innar og jafn sjaldgæfur sem
hann er verðmætur. Banda-
rískur landkönnuður og forn-
leifafræðingur hefur sagt:
„Hvers virði eru fomleifar eða
söguhelgi móts við þann
málm, sem kveikir lífsneista
óborinna kynslóða?"
f byrjun októbermánaðar
kom alþing saman. Varla
hafði það lokið venjulegum
nefndarkosningum er stjórnin
bar fram, öldungis liávaða-
laust, fnunvarp að lögum um
heimild til handa bandaríkja-
stjóm „til að athuga hversu
mikið magn úraniums kunni
að finnast í nánd við Þing-
velli og, ef henta þykir, vinna
jafnframt eitthvað af því
magni í tilraunaskyni." — í
greinargerð stjómarinnar var
lögð rík áherzla á það, að
með þessu væri aðeins gert
ráð fyrir vísindalegri athug-
un, en ekki um neina samn-
inga að ræða. um áframhald-
andi framkvæmdir, þvisíður
erlend ítök; hinsvegar myndi
þetta verða landsmönnum
kostnaðarlaust með öllu.
„Hverju mannsbarni má vera
það ljóst, að við höfum ekki
fjármagn til að gera neina
slika rannsókn sjálfir," sagði
í greinargerðirini.
En við þetta tóku menn
fyrst að mmska. Mótmæli
stjórnarandstöðunnar og fólks
úr öllum flokkum um land
allt urðu kröftugri en nokkru
sinni fyrr. Önnur þau mál,
sem þingið hafði til meðferð-
ar, hurfu þegar í stað í skugg-
ann. í hópi þeirra sem skrif-
uðu andmælin og báðu þing
og stjóm að sjá að sér í
tæka tið var þjóðgarðsvörð-
urinn á Þingvöllum; hann reit
tmi •»*•■»••••••••••■*•**»*•*•■•*•«•■ *■ *•»*•**»**»*«***«•'• •***-
••OiMWMIMUtMi
Allt á sama
stað
Þér komízt lengra
á hinum lipru og sterku
MICHELIN hjólbörðum
Einkaumboð
á íslandi
íyrir:
MICHELISÍ
H.f. Egill Vilhjábnsson
Laugaveg 118 — Sími 81812

hjartnæma grein um fegurð'
staðarins, sögu hans, helgi og
menningargildi. Annað aðal-
blað stjórnarinnar kallaði
hann fífl, fyrir vikið, og
draumóramann sem bezt væri
að hefði sig ekki mikið
frammi í stjóimnálum ef
hann vildi ekki hljóta van-
sæmd sjálfur —. í Reykja
vík og úti um land var efnt
til fjöldafunda í mótmæla-
skyni við frumvarp stjórnar-
innar, bæði utan húss og inn-
an, en ungiingar úr íélags-
skap hægri sinnaðrar æsku
gerðu endurteknar tilraunir
til að hleypa fundunum upp
og efna til slagsmála, sem
stundum tókst, stundum ekki.
Þá birtu stjómarblöðin hroll-
vekjandi lýsingar á kommún-
istískum uppþotum. Erlend
stórblöð sendu fréttaritara og
ljósmyndara til landsins og
létu þá kvikmynda ærsl eg á-
tök milli „frelsisunnandi æsku
og kommúnistaskríls“ til að
sýna sem aukamyndir á bíó-
um víðsvegar um „hinn
frjálsa heim.“ Ríkisstjórn og
mikill hluti alþingis fór huldu
höfði. Fjöldi unglinga, sem
sýndu stjórninni hollustu, var
dubbaður upp í lögregluþjóns-
stöður, því að venjulegur
fjöldi lögregluþjóna dugði alls
ekki lengur. Allt gerðist þetta
á mjög skömmum tíma.
En málið var svosem ekki
til lykta leitt þar með. Nú
voru góð ráð dýr. Umræðun-
um á þingi var að vísu hrað-
að eftir megni, en „óþjóðholl-
ir“ menn teygðu þær með )öng-
um ræðuliö'dum og tOvitnun-
um í sögu landsins og öðrum
óþarfa; það fannst ríkisstjórn
og fylgismönhum hennar nán-
ast grátlegt að sjá og heyra.
Var ekki hægt að banna þess-
um ræðumönnum að tala ?
Var elcki hægt að stöðva út-
komu blaða þeirra og tíma-
rita, til þess að ganga frá
löglega framkominni tillögu í
friði? Nei. Það var ekki
hægt. — Þetta voru sannkall-
aðir hörmungartímar fyrir
dagfarsprúða valdhafa eyjar-
innar, sem helzt kusu hóg-
værar umræður um málið,
samþykkt frumvarpsins og
síðan samkomulag um viðun-
anlega skiptingu arðsins af
þeirri auðlind, sem fundizt
hafði. Aumt var að þurfa
jafnvel að grípa I hálmstrá til
að sanna fyrir landsmönnum,
að ekki væru hundrað í hætt-
unni, þótt gamalkunnur stað-
ur væri rannsakaður af lærð-
um vísindamönnum og fram-
kvæmdir e. t. v. gerðar þar af
engu síður sprenglærðum
verkfræðingum — þjóðinni að
kostnaðarlausu. En í hálmstrá
var þó gripið. Og ekki var að
vita nema þetta strá hefði
furðu sterkar rætur, er til
kastanna kæmi, og kynni að
geta hjálpað þeim sem nú
klóruðu í bakkann.
Upp úr marrandi geym slu-
skúffu afdankaðra stjórnrnála
garpa, ritstjóra, guðspekinga,
kókakólista og alkóhólista
voru dregnir nokkrir gleymdir
menn og látnir vitna af mikl-
um fjálgleik, föðurlandsást,
og þó einkum af framsýni,
um „hið mikla hlutverk ís-
lands“. Hver greinin eftir
aðra birtist í málgögnum
stjórnarinnar innan um skrif
sjálfra valdhafanna þessa ör-
lagaríku októberdaga. —
Hvert var svo hið mikla hlut-
verk Islands?
Jólasálmur
Nú liður að jólum;
l>á gleðst praugarinn
í p.yngju sinni —
lijartanu.
Bóndinn hýsir fé sitt
og býr það undir sauðburðinn.
Þingmönnúm gefst jólafrí
í lengra lagi,
sumsé allau fengitíniann.
Nú yrkja, skáldin
eins og mnlíleyplngur vetrarins
blæs þeim ■ í brjóst,
en þingið setur nefnd
þeim til höfuðs —
og hreliiugar.
Klerkur gengur í tómtiiús,
það heitir lcirkja.
Sjómenn þreyta sitt stríð
á höfum úti,
sumir við Gramland
og líta stormhvössum augum til
þeirrar danmerkur ‘sem
þar er að verða.
Grænland, Markland, HeUuland,
Svaibarði, Nýaland, Vínland.
Nú hefur Isiand misst
aUar nýlendur sínar
aðrar en Kolbeinsey.
— tað líður að jólum —
Sveinbjöm Benteinsson.
DraghálsL
Jú, það hafði svosem verið
prédikað margsinnis áður. En .
þjóðin hafði jafnan dauf- .
heyrzt við þeim röddum; hún
hafði ekki þekkt sína spá-
menn; hún hafði ekki aðeins
misskilið þá og þarmeð svívirt
heldur einnig sjálfa sig og
guð almáttugan.
Suður í Egyptalandi stóðu .
æfafornar og dularfullar
byggingar, sem nefndust
pýramídar. Fyrir allmörgum
árum höfðu vitrir menn lesið
úr línum og fornum skriftum
þeirra, að íslendinga biði
geysimerkilegt hlutverk í
framtíðinni; og ekki aðeins .
þjóðarinnar, heldur einnig
landsins. Hvað var sönnun
þess, að þeir spádómar voru
réttir, ef ekki það sem nu
var komið á daginn? Gat
sönnunin um þetta hlutverk
lands og þjóðar verið sterk-
ari en sú, að hinn dýrmæti
málmur úraníum skyldi ein-
mitt finnast á Þingvöllum?.
Gat hinum foma stað veitzt
meiri upphefð og framtíðar-
sögulegt gildi en á þann hátt
að verða ein af miðstöðvum
heimsins í tilraunum mann-
kynsins til þroska — og bar-
áttu þess gegn ófrelsisstefn-
um? Var ekki með þessu
auðséð, að Þingvalla beið enn
í dag það hlutskipti að verða
virkur þáttur í lífi þjóðarinn-
ar, já, allra þjóða ? Var hag-
nýting auðæfa þeirra ekki
brýnni en hverskyns deila um
landhelgi eða markaði við
vinveittar þjóðir, eða liæpin
trú á öðrum og úreltum at-
vinnuháttum eins og stopulli
fiskveiði, landbúnaði, innlend-
um smáiðnaði og hagnýtingu
skóga eftir liundrað ár? —
„Öllum þessum spumingum
hlýtur hver sannur frelsis- og
ættjarðarvinur að svara ját-
andi,“ sögðu hinir fróðu menn.
„Því meira iiraníum sem
finnst, þeim mun betra. Van-
metum eigi gæzku guðs og
vísdóm hans.“
6.
Meðan öllu þessu fór fram
og lætin sem mest á fjölda-
Framhald á 28. síðu,