Þjóðviljinn - 17.04.1977, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 17. apríl 1977
Lúðvík Jósepsson:
HVAÐ ER VERÐBÓLGA?
Það vantar ekki umræður um
verðbólguna og alla þá bölvun,
sem henni á aö fylgja.
Hér á landi hafa veröbólgu-um-
ræöur veriö I hámarki um nokk-
urt skeiö. Allir fordæma aö sjálf-
sögöu veröbólguna og þeir sem
meö völdin fara rekja til hennar
ástæöur fyrir nær öllu sem aflaga
fer I stjórn hins opinbera.
Rlkisstjórnin stendur auövitaö i
baráttu viö veröbólguna og hún
segir.aösérhafi tekist „aöhægja
nokkuöá hraöa hennar”. Og þó er
veröbólgan hér þrisvar til fjórum
sinnum meiri en I flestum nálæg-
um löndum og var t.d. 36% á sl.
ári.
Hverjar eru
orsakir
verðbólgu?
En hverjar eru orsakir þessa
magnaöa og illræmda fyrirbæris,
sem nefnt er veröbólga?
Eru kannski engar skyringar til
á þessu fyrirbæri?
Jú, vist eru til skýringar a
orsökum veröbólgu, en þaö sem
gerir máliö flóknara og verra
viöureignar er hve skýringarnar
eru margar og misjafnar.
Hinir svonefndu efnahagssér-
fræöingar skýra vandann meö
,,of-þenslu i hagkerfinu” eöa meö
„of miklum kaupmætti launa”,
eöa meö „sveiflum 1 atvinnulif-
inu”. Aörir leita nærtækari skýr-
inga eins og ýmissa stjórnmála-
legra aögeröa og nefna þá gengis-
lækkanir, gengissig, hækkanir á
söluskatti, hækkanir á tollum eöa
hækkanir á opinberri þjónustu.
Verðbólgu-
þróunin s.l. 3 ár
Nýlega hefir verið gerö
athyglisverö athugun á þróun
verðbólgunnar hér á landi s.l. 3
ár, eða nánar tiltekiö frá 1. febr.
1974 til 1. febr. 1977. Hér er þvi
nánast um aö ræöa árin 1974,1975
og 1976, en 1. febrúar er valinn
vegna þess, að mæling verðlags-
visitölunnar er miöuö viö þann
dag.
A umræddum tima uröu breyt-
ingar á framfærsluvlsitölunni
sem hér segir:
1/2 74 til 1/2 75 ...... 53,34%
1/2 75 til 1/2 76 ...... 37,9%
1/2 76 til 1/2 77 ...... 36,1%
Sú athugun, sem gerö var á
breytingum verölagsvisitölunnar
á þessum tima, bendist aö þvi aö
rekja beinar og óumdeilanlegar
ástæöur fyrir þessum breyting-
um.
Til þess aö gera máliö sem ein-
faldast og skýrast skal
megin-niöurstaöan hér dregin
fram og eru ástæöurnartil breyt-
inganna þá taldar I þrjá flokka.
Ifyrsta lagieru taldar þær ástæö-
ur sem rekja má til erlendra
veröiagshækkana.sem á eng-
an hátt eru á valdsviöi okkar
islendinga. Þar er um aö ræöa
veröhækkanir á erlendri mynt
á vörum eöa þjónustu.
í ööru lagieru taldar þær ástæö-
ur, sem rekja má beint til
ákvaröana Islenskra stjórn-
valda — Þær eru helstar
gengislækkanir, gengissig,
hækkun óbeinna skatta, breyt-
in á niöurgreiöslum, og heim-
ilaöar veröhækkanir á opin-
berri þjónustu.
1 þriöja lagi eru svo taldar þær
ástæöur, sem rekja má til
launa-breytinga, þ.e.a.s. allar
launahækkanir ' beinar og
óbeinar og þar meö taliö
hækkun á launum bóndans i
verölagsgrundvelli landbún-
aöarvara.
Niöurstaöa þessarar athugunar
fyrir umrædd 3 ár varö þessi:
Hækkun framfærsluvfsitölu á
þessum 3 árum hefur oröiö af
þessum ástæöum:
Vegna erl. veröhækkana .... 20%
Vegna ákvaröana
stjórnvalda ........... 48%
Vegna launahækkana....... 32%
alls 100%
Þaö sem þessi athugun leiddi I
ljós, nánar tiltekiö, var þetta:
Fyrsta áriö, áriö 1974. átti er-
lend veröhækkun talsveröan þátt
I hækkun framfærsluvfsitölunnar
þaö ár. Þá skall oliuveröhækkun-
in á af fullum þunga og þá hækk-
uöu ýmsar erlendar vörur I veröi
erlendis. Sú hækkun varö þó
lang-mest á fyrri hluta ársins. A
þvi ári munaöi þó enn meir um
áhrif gengislækkunar og hækkun
óbeinna skatta eöa sem svaraöi
19,9% á móti 10,5 i hlutfallstölum.
Siöari árin, árin 1975 og 1976,
hafa erlendar veröhækkanir lftil
áhrif á verölagshækkanir hér á
landi, en þá ræöur mestu um
veröbólguvöxtinn hér, gengis-
lækkun og gengissig og hækkun
óbeinna skatta og miklar hækk-
anir á opinberri þjónustu.
A þessum þremur árum hefir
kaupmáttur launa ekki hækkaö,
heldur iækkaö, og eru þvi allar
kauphækkanir á þessum tima
afleiöingar af öörum verölags-
hækkunum.
Hækkun kaupsins hefur svo aö
sjálfsögöu aftur, á siöara stigi,
áhrif á nýjar veröhækkanir.
Hækkun
opinberrar
þjónustu
Þaö er vissulega fróölegt aö
viröa fyrir sér veröbreytingar á
opinberri þjónustuá þessum 3 ár-
um.
Þar er um veröbreytingar aö
ræöa, sem rikisstjórnin sjálf hefir
tekiö ákvaröanir um.
Hér eru nokkur sýnishorn af
þeim verölagsbreytingum:
1. Afnotagjald
hljóðvarps
1973 1720 kr.
1977 6500 kr., hækkun
278%
2. Afnotagjald sjónvarps
1973 3850 kr.
1977 14.600 kr. hækkun
279%
3. Rafmagn (Rvk)
heimilistæki
1/2 74 til 1/2 77
hækkun 260%
4. Strætisvagnar Rvíkur
1/2 74 til 1/2 77
hækkun 315%
5. Sement.
1/2 74 til 1/2 77
hækkun 327%
6. Simagjöld
1/2 74 til 1/2 77
hækkun 248%
7. Áburður.
Frá vori 74 til vors 77
hækkun 283%
8. Flugfargj. innanlands
Rvk-Akureyri
1/2 74 til 1/2 77
hækkun 157%
9 Farmgjöld Skipaútg.r.
1/2 74 til 1/2 77
hækkun 238%
10. Hitaveitugjöld Rvk.
1/2 74 til 1/2 77
hækkun 174%
Séu þessar hækkanir bornar
saman viö hækkun framfærslu-
visitölunnar á sama tima, kemur
i ljós, aö opinber þjónusta hefur
yfirleitt hækkaö miklu meira en
sem nemur hækkun framfærslu-
visitölunnar. A þessum tima
hækkaöi hún um 181,8%, og þess
ber aö sjálfsögöu aö gæta aö hún
hækkaöi mikiö m.a. vegna óhóf-
legrar hækkunar á opinb. þjón-
ustu.
Þaö er svo einnig, ekki siöur
athyglisvert, aö á þessum sama
tima hækkaöi 6. taxti Dagsbrúnar
um 149,4%,og er þá miðaö viö þaö
kaup sem I gildi var 1. febrúar
1974, eöa áöur en kauphækkunin
varö I lok þess mánaöar.
Þær tölur, sem hér hafa verið
nefndar sanna:
1. Aö opinber þjónusta, sem rfltis-
stjórnin hefir ákveöið, hefir
hækkaö miklu meira en sem
netnur alm. verölagshækkun
og kauphækkun.
2. Kaup verkamanna og annars
iaunafólks hefir hækkaö miklu
minna á þessum 3 árum en
sem nemur hækkun fram-
færsluvisitölunnar.
Verðbólgu-
fyrirbærið er
skýranlegt
Veröbólgan á lslandi er ekkert
óskýranlegt fyrirbrigöi.
Orsakir hennar liggja ekki i of
háu Ijaupi vinnandi fólks. Kaup-
gjald hér nær þvi knapplega aö
vera helmingur þess, sem
algengast er I nálægum löndum.
Og s.l. ár hefir raun-kaup fariö
lækkandi.en samt sem áöur hefir
dýrtiöin hér veriö magnaöri en
nokkru sinni fyrr.
„Minnkun veröbólguhraöans”,
sem rikisstjórnin talar um, er
svika-minnkun, hún er óraunhæf
og stendur aöeins stutta stund.
„Minnkun veröbólguhraðans”
byggist nú á þvi. aö kaup er enn
skráö á óraunhæfu verði.
Um leiö og kaupiö hækkar I átt-
ina til þess, sem er I öörum lönd-
um „eykst hraöinn” aítur aö
óbreyttu stjórnarfari.
Þaö er efnahagsstefna rikis-
stjórnarinnar, sem hér veldur
mestu um óheyrilega veröbólgu.
Þær tölur, sem hér hafa veriö
raktar sanna, aö rikisstjórnin
sjálfhefir tekiö ákvaröanir, sem
leitt hafa til um helmings allra
þeirra veröhækkana, sem oröiö
hafa s.l. 3 ár. Og séu þau áhrif á
verðlagshækkanir, sem leidd eru
af kauphækkun, tekin út úr mynd-
inni, vegna þess aö kauphækkan-
irnar voru aöeins afleiöing af
ööru, þá kemur i ljós, aö rikis-
stjórnin hefir staöiö aö ákvöröun-
um sem orsaka 70% af allri visi-
töluhækkuninni.
Til enn frekari skýringar á þvi
hvaö raunverulega hefir veriö aö
gerast i tiö núverandi rikisstjórn-
ar, I þeim málum sem ööru frem-
ur hafa áhrif á gang veröbólgunn-
ar, skal minnt á þetta:
1. Rikisstjórnin hefir á rúmlega 2
1/2 ári lækkaö gengi isl. krónu
þannig, aö erlendur gjaldeyrir
er nú 100% dýrari en hann var;
það jafngildir aö verö á inn-
fluttum vörum hefir tvöfaldast.
2. Rikisstjórnin hóf göngu slna
meö hækkun söluskatts um 2
stig. Þaö jafngildir nú 3,4
miljaröa á ári.
3. Rikisstjórnin hefir hirt i rikis-
sjóö 2 sölusk.-stig, sem runnu
áöur I Viölagasjóö og áttu aö
falla niöur. Þaö nemur 3.4
miljaröa á ári.
4. Rlkisstjórnin innheimtir I ár
18% tlmabundiö vörugjaldsem
nemur 5,3 miljöröum kr.
5. Rikisstjórnin lagöi á sérstakt
sjúkragjald.sem nemur 10% á
álögö útsvör áætlaö 1,2
miljaröar kr.
6. Rikisstjórnin hefur tekiö I
rikissjóö meirihluta
ollu-gjalds, sem lagt var á til
aöstoöar þeim, sem nota oliu til
hitunar Ibúöa sinna áætlaö 1,0
miljarðar kr. á ári.
7. Rlkisstjórnin hefir samþykkt
vaxta-hækkun, sem leitt hefir
til þess, aö nú telur Þjóöhags-
stofnun, aö lánskjör fjárfest-
ingarlánasjóöa atvinnuveg-
anna séu miöaö viö þróun verö-
lagsmála I ársbyrjun 1977, sem
hér segir:
Iöniánasjóöur — vextir 25,8%
Iönþróunarsj. — vextir 25,0%
Fiskveiöasj — vextir 21,3%
Stofnl.d.landbn, —vextir 16,9%
Algengt er að vextir i at-
vinnurekstri séu nú
20—25%.
Til viðbótar þvi, sem hér er tal-
iö, má svo minna á þá stefnu
rikisstjórnarinnar, aö heimila
hækkanir á gjöldum opinberra
stofnana langt umfram þaö,
sem almennt gerist.
Þaö er stefna núverandi
ihalds-Framsóknarstjórnar,
sem mestu veldur um þá erfiö-
leika I efnahagsmálum, sem
viö er aö glfma.
Efnahagsaögeröir hennar hafa
allar reynst rangar. Og nú er
allt I óvissu meö sjálfa
þjóöarframleiðsluna vegna
þeirrar óbilgjörnu og óraun-
hæfu stefnu, sem hún hefir haft
I launa>og verölagsmálum.
Nú veröur ekki lengur áfram
haldiö á þessari röngu braut.
Kauphækkanir eru óhjákvæmi-
legar. Þaö er blátt áfram
barnaskapur aö reyna aö
standa gegn þeim.
En hitt er llka jafn-ljóst, aö um
leiöog kaupiö er leiörétt veröur
aö gjörbreyta um stefnu I efna-
hagsmálum. Veröhækkunar-
stefnan og vaxta-okursstefnan
veröa aö taka enda.
FRÁ RÍKISRÁÐSFUNDI
„Þaðer stefna núverandi Ihalds-Framsóknarstjórnar, sem mestu veldur um þá erfiðleika I efnahags-
málum, sem viö er aö glima.”