Þjóðviljinn - 12.03.1978, Blaðsíða 14

14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 12. mars 1978
*
horn
-------augað
Þátttakendur í umræöunum eru Poul Burwell/ Steve
Beresford og Annabel Nickolsson. Þetta fólk tilheyrir
spunaf jölskyldunni bresku, og hefur fengist við
tjáningarform sem margir eiga erfitt meö aö meötaka
sem list. Meö nánari upplýsingar um spunahreyfinguna,
má t.d. visa i tímaritið„Svart á hvítu", 2. árg. 1. tbl. Rétt
er að geta þess, að vegna lélegrar upptöku á samtalinu,
féllu einstaka kaflar úr, og er því samtalið gloppótt á
köflum.
Steve
Paul

UMRÆDUR UM PÍAIMÓIÐ
...Um kvöldið var
„aðeyðileggja-
píanókeppni”
Píanógjörningar
A.N. Segðu mér, hvaöa hluti
setti Roy Ashbury á pianóiö?
S.B. Ég veit það ekki, ég held
að það sé ekki rétt að byrja á þvi.
A.N.Manstu ekkihvernig þetta
var?
S.B. Blóm, blómapottar. Ég
held að það sé rétt að byrja á þvi
að velta fyrir sér hvers vegna fólk
er að þessu... Eðli hljóðfærisins er
að það er illhreyfanlegt... Það er
verk eftir Lamonte Young, þar
sem pianói er ýtt gegnum vegg.
A.N. Ég framkvæmdi pianó-
gjörning i ICA, þar sem þurfti sex
manneskjur til að flytja pianóið
inn i herbergið, það stóöu allir og
horfðu á þetta úr fjarlægð, héldu
sér i fjarlægð. Ég lagði blaðið á
nótnaborðið og dró nóturnar i
gegn... pappirshljóö... og nóturn-
ar birtust á blaðinu, en enginn
kom nógu nálægt til að geta séð...
S.B. Þetta er lika spursmál um
staðsetningu. Ef um er að ræða
flygil er allt annað á sviöinu i
beinni afstöðu frá honum. T.d. á
konsert, er flygillinn fremst á
sviðinu fyrir framan hljómsveit-
ina.
A.N. Ég kynntist pianóinu á
nýjan hátt þegar ég kom hingað
og fann þetta pianó úti garði. Það
var í algjörri niðurniðslu og þegar
rigndi fóru nóturnar á flot. Það
var sjálfspilandi og nóturnar
flutu rólega um.
P.B. Það er eins og verkin
hennar önnu Lockwood með
pianóin i garðinum. Þar er nokkr-
um pianóum plantað og sirka einu
sinni á ári fer hún út og tekur þau
upp á segulband, sérstakan hljóm
á hvert hljóðfæri. Þau eru
umvaxin trjám og plöntum, sem
visna og rotna og það hefur þau
áhrif að hljómur hljóðfærisins fær
með timanum siaukinn niður-
niðslublæ. Ég hef upplifað svipað
i „aðeyðileggjapianókeppni” með
David Toop og Bob Cobbing, á
skátasamkomu, tjöld og allt, á
eyju rétt úti fyrir Essex. Klukkan
11 um kvöldið var „aðeyðileggja-
pianókeppni”. Þar voru u.þ.b. 200
manns og 3 pianó jöfnuð við jörðu.
Þetta var flippaö, fjögurra
manna lið kastandi pianóum i loft
upp, ærandi hávaði. Allir hressir
og fullir, allir þessir alþjóðlegu
skátar.
Að eyðileggja
S.B. Athyglisvert. Ég sem
stóð i þeirri meiningu að pianó
væru hættuleg. Mér var sagt
að þegar strengir eru settir i
pianó, þáseturmaðurstrengina i,
stillir þá og þýtur út á stundinni.
Það er mikil hætta á aðstrengirn-
ir hrökkvi úr og þá er svo mikill
kraftur i þeim að þeir vaða i
gegnum þykkt gler. Þeir geta
steindrepið mann. Þannig að ég
hélt að það væri hættulegt að
eyðileggjapianó. Þegarég heyrði
þessa sögu, hætti ég alveg að
spila á innviði pianósins, ef einn
strengur fer, þá er ég dauður.
Ja, kannski ekki alveg, það er
spurning um að allir fari i einu.
Það var einu sinni fiðluleikari...
P.B. Auðvitað getur gitar-
strengur sem slitnar... Stundum
þegar ég er að stilla gitarinn,
sný ég mér undan... En i ,,að-
eyðileggjapianókeppnum” eru
pianóin oftast gömul, afstillt,
„upprétt”, ólik flyglum sem hafa
jú helmingi lengri strengi.
A.N. En ég hélt að þú hefðir
tekið þátt i „aðeyðileggja....
P.B.Jú, af veikum mætti fyrsta
hálftimann. Þetta var fyrsta og
eina verkið af þessu tagi sem mér
hefur nokkurn tima verið falið að
leysa af hendi. Skáldafélagið
þurfti aðlosna við pianó. Ég pældi
i ýmsum möguleikum svo sem að
sökkva þvi eins og vatnagong
Cage’s. En með þvi losnar maður
ekki raunverulega við það svo við
ákváðum aöbrjótaþaöi spað. Við
köliuðum það „Nýtni” verk no. 1.
Ég gerði það undir dulnefninu,
Examiner no. 12. Við rifum það i
sundur og fóik horfði á okkur
streða. Það öskraði yfir stóru
skrúfunum, 9 tommu löngum.
Aiveg fullt af þeim. Eftir hvert
pianó fór ég með leifarnar niður
og henti þeim úti port.
Áhorfendaskarinn hjálpaði til,
eyðilagði reyndar tröppurnar og
henti þessu niður i garð.
S.B. Hvað varð eftir, bara
harpan?
P.B. Já i þetta skipti. Mér
finnst aö við ættum að tala um af
hverju fólk gerir þetta ekki við, ja
t.d. saxófón....
S.B. Blessaður maður, það er
nú gamalt, þeir notuðu það á 4.
áratugnum. Sidney Becket notaði
það. Að spila á klarinett og taka
hluta úr þvi... þú gætir ekki gert
það við saxofón hann er i einu
lagi.
P.B. Ég sá einu sinni verk i
UFO klúbbnum, manstu...
S.B. Nei ég bjó i 'Shorpshire
þá.
P.B. Shorpshire, einmitt það
já. Einhver samdi verk fyrir
básúnu og mann. Annar spilaði á
básúnu meðan hinn afklæddi sig.
Um leið og hann fór Ur frakkan-
um tók hinn hluta af básúnunni,
alveg niður i munnstykki og
nærbuxur.
Göngum viö i
kringum...
S.B. David Tudor var maður
sem notaði pianóið á þennan hátt.
Hann samdi llka orgelverk sem
fólst i þvi að kammerorgel var
tekið í sundur. Það er alveg
furðulegt hvað hægt er að fá útúr
kammerorgeli. Á pianói eru 88
nótur. Fólk lætur það afmarka
sig. Pianóið er svo kerfisbundið.
Möguleikarnir eru allir fyrir
framan þig, það er svo lógiskt.
P.B.Gundin af sögu vestrænn-
ar tónlistar lærum við að lesa tón-
list samhliða þvi að við lærum á
pianó. Saga tónlistarinnar á
vesturlöndum er bundin við
pianóið. Það sameinar rythma,
hljóma og laglinu. Tónsmiðir
semja við pianó, verk eru alltaf
sett út fyrir pianó, það er nokkurs
konar tákn.
S.B. Ég veit ekki hversu langF
þetta nær. Littu á Bouléz, Berio
og Stockhausen og pianóverk
þeirra Þau eru hvorki i ákveðinni
tóntegund né i reglulegum takti.
Hvernig tengist það hugmyndinni
um píanóið sem tákn fyrir
vestræna tónlist á 19. öld?
P.B.Égsagðiekki á 19. öld. En
það er tákn fýrir allt þetta,
En eins og með
önnur tákn þá er ekki hægt að
alhæfa neitt. Ef þeir hefðu ekki
gengið i gegnum þessa menntun
væri fjöldinn allur af tónsmiðum
ekki svona háðir pianóinu. Sjálfúr
er ég ekki svo bundinn við það.
Hugur minn hringsólar ekki i
kringum pianóiiVþvi ég fékk ekki
svona menntun sem krakki. Fólk
eins og Boulez, Berio og Stock-
hausen eru hiuti af þessari
vestrænu klassisku hefð og jafn-
vel þótt þeir leiði það hjá sér eru
þeir samt bundnir pianóinu. Það
er þessvegna sem fóik reynir að
útvikka möguleika pianósins
fremur en annarra hljóðfæra.
Tákn eru ekki aðeins til að virða
heldur einnig til að losa sig við.
S.B. Það ersagd um Schoen-
berg, um að hann gæti ekki hlust-
að á tónlist sem fór útfyrir þenn-
an jafnstillta tólf tóna skala, sem-
sagt ekkert ekki — vestrænt.
Nöfn og þreyta
P.B. Pianóið er ekki rétt stillt.
Til þess að þú getir flutt þig frá
einni tóntegund til annarar eru
sum tónbilin minnkuð miðað við
náttúrutónana, ekki satt?
S.B.Það er satt. Þetta byrjaði
þegar Bach var að þróa tónfærsl-
una. Prelódiurnar og fúgurnar
voru flókin verk þar sem hver
einastanóta varnotuð.en það var
á sembal.
P.B. Fólk var mjög neikvætt
gagnvartpianóinu þegar það kom
fyrst fram á sjónarsviðið.
S.B. Það likist ekkert þvi pianói
sem við þekkjum i dag, það hafði
mýkri tón, liktist frekar sembal.
P.B. Það var einhvers staðar
sagt að enga stjórn væri hægt að
hafa á þvi. Allt sem þú gerir er aö ^
ýta á nótu og þú hefur engin áhrif
á framhald ferilsins: hamar fer
af stað, slengist á streng, fer á
sinn stað aftur og tónninn hættir.
Þvi var tekið fálega. Þetta i sam-
anburði við sembalinn þar sem
nögl plokkar strenginn og þú hef-
ur áhrif á t.d. lengd tónsins.
S.B.Við erum að fara meira og
meira út i tónlist og fjarlægjumst
óðum myndrænu hliðina.
P.B. Ég má til með að minnast
á að þetta samtal er tekið yfir
lélega upptöku á „vexations” eft-
ir Erik Satie. David (Toop) gaf
mér hana i afmælisgjöf.
S.B.Sumir þola ekki pianó. Ég
held að Derek Bailey sé ekkert
mjög hrifinn af þeim.
P.B. Evan Parker segir að það
besta við þau sé að það er hægt að
hengja frakkann sinn á þau. En
píanóið er erfitt viðureignar i
þeirra tónlist. Manstu þegar
Denny Zeitlin spilaði með Archie
Shepp? Þá var náungi sem
klifraði yfir og undir pianóið,
hamrandi, plokkandi, krafsandi
og berjandi i þeim tilgangi að ná
sem fjölbreyttustum hljóðum.
S.B. Já, pianistar þreytast á
takmörkunum hljóðfærisins....
Misha Mengelberg og Fred Van
Hove... Busotti samdi verk þar
sem flytjandinn handir i trapisu
og sparkar i pianóið þegar hann á
ieið hjá.
Hvað varö um
mjólkurflöskurnar?
P.B. Ég fór á hljómleika i
Purcell Room um daginn. Carla
Hubner var að spila nýleg verk,
Debussy, Schoenberg og eitt eða
tvö verk samin sérstaklega fyrir
hana. Það voru þrjú pianó á
sviöinu og þegar átti að spila á
þau, kom þjónn sem lyfti upp
lokinu. Carla fór af sviðinu á
milli atriða, ég hélt að hún
ætlaði að skipta um föt, fara
i siðan baklausan glimmerkjól.
Einu sinni kom hún fram á
sviðið með appelsinupoka með
mjólkurflöskum i og flutti verk
eftir David Bedford, en I þvi voru
mjólkurflöskur settar á streng-
ina. Hún flutti það á nákvæmlega
sama hátt og hin verkin, yfirveg-
að. Hún kom fram með
appelsinuplastpoka fullan af
mjólkurflöskum og hún stillti
vandlega upp „nótunum”. Bæði
verk Bedfords voru teiknuð upp.
Hún setti mjólkurflöskurnar á
strengina og spilaði, setti þær
siðan aftur i pokann og yfirgaf
sviðið undir miklu lófaklappi.
Þjónninn opnaði og lokaði hljóð-
færunum á milli eins og Kobbi i
kassanum
A.N. Af hverju þurfti hún þrjú
pianó?
P.B. Eitt var „undirbúið”, ann-
að fyrir mjólkurflöskur og þriðja
fyrir hefðbundinn leik. Það var
gamalt pianó öðrum megin fyrir
mjólkurfiöskurnar og rennilegur
Steinway i miðjunni.
A.N. Hvað varð svo um
mjólkurflöskurnar?
P.B. Fyrst voru þær látnar á
hvolf og siðan velt. Þá myndast
titringur sem minnir á pianó-
tónlistina i þöglu, myndunum.
S.B. Angurvært vibrató!