Þjóðviljinn - 18.02.1979, Síða 9

Sunnudagur 18. febrúar 197» ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
A þessu linuriti má sjá hitasveiflur á noröurhveli jaröar sl. 1000 ár. Af
þvi má sjá væga ísöld á árunum 1550-1850, sömuleiöis övenju hlýtt
veöurfar á þessari öld.
Ekki á hann
Grímur gott
Hlýna fer uppúr aldamótum
Kaldasti vetur f Bandarikjunum i tvö hundruö ár.
Það hlakkaði í
mörgum tslendingnum,
þegar fréttist af
nágrannaþjóðum okkar
i kuldakasti, á meðan
við sjálf gátum gengið
upprétt um miðjan
vetur. Að visu fengum
við nasasjón af frostinu,
en ekkert i líkingu við
loppna stórborgarbúa
vestan hafs sem austan.
Allt f einu er veörið ekki lengur
hálmstrá i vandræöalegum sam-
ræöum, heldur stórpólitiskt mál
sem allir meðvitaöir menn ættu
aö hafa sem allra mest vit á.
— 0 —
Nú stendur yfir ráöstefna á
vegum Veöurfræöistofnunar SÞ i
Genf. Þar á aö ræöa um hugsan-
legar veðurbreytingar á jöröinni
sem eiga náttúrulegar orsakir
en ekki siöur mannlegar, svo sem
mengun. Athygli manna hefúr
beinst aö þessum málum aö
undanförnu, enda hefur á sl. 15
árum verið mikiö um öfgakennt
veðurfar. Veöurfræöingar
hrökkva ekki i kút þótt aö vetur
veröi sérstaklega kaldur eöa
sumar óvenju þurrt. En hvaö
Gömul timburhús á Seura-
saari-útisafninu i Helsinki.
Fyrirlestur um
sögu Finnlands
Prófessor Matti Klinge
lærdómslistafræöingur frá
Ilelsinki-háskóla flytur
erindi i Norræna húsinu miö-
vikudaginn 21. febrúar kl
20:30 sem hann nefnir „Om
centrum och periferi i Fin-
lands och Sveriges his-
toria”, og fjallar um sögu
Finnlands, einkum um af-
stööuna til Sviþjóöar.
Matti Klinge er fæddur
1936. Hann varö prófessor 1
sögu við Helsinki-háskóla
1975,en áðúr haföi hann m.a.
verið gistiprófessor viö Sor-
bonne-háskólann i Parls.
Hann hefur gefiö út margar
bækur, m.a. „Studenter och
idéer I-IV” ( um pólitlska og
hugmyndafræðilega þróun
meöal finnskra stúdenta
1800-1960) og „Blick paa Fin-
lands historia”, þýdd á mörg
tungumál.
þegar allt þetta gerist á aöeins
fimmtán árum I Evrópu:
— kaldasti vetur siðan 1740
— mildasti vetur siöan 1834
— þurrasti vetur siöan 1743
— verstu þurrkar slöan 1727
— heitasti mánuður i 300 ár
Evrópa er þarna engin undan-
tekning frá öörum heimshlutum.
Þar má nefna langa þurrka i
Sahel, sunnan Sahara, flóðin I
Asiu og kaldasta vetur i Banda-
rlkjunum I 200 ár.
— 0 —
Sérfræðingar eru ekki á eitt
sáttir um hvaö sé á seyöi. Þó eru
flestir á einu máli' um aö næstu
tveir áratugir veröi óvenju
kaldir. Um aldamótin fari hins
vegar að hlýna, ma. vegna
gróöurhúsáhrifanna, en þau eru
þessi: Koltvlsýrlingur eykst I
andrúmsloftinu vegna aukinnar
orkuneyslu. Sólarhiti kemst inn
fyrir gufuhvolf en ekki út aftur og
hitar þannig loftið. Brennd kol
framleiöa meiri koltvisýrling en
td. olla og jarögas. Ef notast væri
viö kjarnorku eöa sólarorku
myndi þetta koltvisýrlingsmagn
vera minna.
Orsakir eru þó ekki eingöngu af
manna völdum. Meöal annarra
heldur Júgóslavinn Milutin
Milankovich þvi fram aö hitastig
sé háö braut jarðar um sólu.
Samkvæmt kenningu hans verður
næsta isöld eftir 5-10.000 ár.
— o —
Nú litur allt út fyrir aö kólna
fari á noröurhveli jaröar. Veöur-
farið hefur óneitanlega áhrif á
landbúnað og uppskeru. Louis
Thomson prófessor viö háskólann
I Iowa heldur þvl fram aö hin
aukna uppskera IBandarikjunum
eigi rætur sinar aö rekja til góöra
veöurskilyröa ekki siöur en til
aukinnar tækni I landbúnaöi.
Sama má segja um landbúnaö i
Sovétrlkjunum.
Þrátt fyrir það aö sérfræöingar
búist ekki við stórkostlegum
veðurfarsbreytingum getur smá-
sveifla haft geysileg áhrif á
ýmsum sviðum. t Banda-
rlkjunum er framleitt mikiö af
komforöa heimsins. Ef kuldakast
kæmi i N-Amerlku gæti það haft
miklar afleiöingar á verð og
framboö á komi i heiminum.
Sama má segja um fiskveiðar.
Hvarf þorsksins af miöum undan
V-Grænlandi má skýra meö
breyttum sjávarhita.
Heimurinn er viðkvæmari en
áöur fyrir veöurbreytingum.
Fólksfjöldi er mikill og viö getum
ekki flutt okkur eftir veöur-
sveiflum. Auk þess snýst fram-
leiöslan um ákaflega fáar fæöu-
tegundir, en 30% af kornforða
heimsins samanstendur af hveiti
og hris.
— 0 —
Frá 1550-1850 náöi hafís strönd-
um tslands, Færeyja og Noregs.
Uppskera varö ægilega litil og
þykjast sumir sjá samhengi milli
byltingaráranna 1789 og 1848
annars vegar og kuldakasta hins
vegar.
Sl.hálfa öld hefur veriö óvenju
hlýtt, en sumir segja aö i lok
aldarinnar getum viö búist viö:
— lægri meöalhita
— meiri veðrasviptingum
— öfgakenndum veðrabrigöum
— fleiri höröum vetrum og
hlýjum sumrum
— fleiri flóöum og þurrkum.
Afleiöingarnar geta oröiö
margvlslegar og kannski alvar-
legastar á sviði fæöuframleiðslu.
Einnig má minnast á flóð og
afleiöingar þeirra. I Bretlandi og
Danmörku hefur veriö rætt um
hvortfjárfesta eigi i' íramkvæmd-
um meö kalda vetur I huga, td.
þannig að járnbrautir og önnur
samgöngunet þoli hugsanlega
kulda, eins og gert er td. i
Kanada, Sviþjóð og Sovét-
rikjunum. Þá má lika tala um
orkuneyslu. Hvaöa áhrif hafa
auknir kuldar á orkuneyslu?
— 0 —
Aöur var minnst á gróöurhús-
áhrifin sem sumir sérfræöingar
telja aö muni hafa áhrif upp úr
aldamótum. Einnig má minnast á
rykmengun, eyöileggingu ozon -
hvolfsins um jorðina, hita frá
stórborgum, eyðileggingar heilla
skóga og breyttan jarðveg fljóta
og vatnsfalla.
Aukinn hiti getur haft mjög
alvarlegar afleiöingar. Heims-
skautalsinn gætibráönaö, en slikt
hefur ekki gerst i miljón ár. Ef
svo færi, gæti þaö haft hrikalegar
afleiðingar.
Veðurfræöingar vara aöallega
við breytingum á stööugleika
veöurfars, og áhrifum hans á
fæöuframleiðslu heimsins sem
hvorki er næg né stööug nú.
Ef skipuleggja ætti alþjóðlega
samvinnu eöa aögeröir einstakra
rlkja hvað varðar orkuneyslu, til
að koma f veg fyrir slikar veöur-
farsbreytingar af manna völdum,
þá er engin vitneskja fyrir hendi
sem styðjast mætti við. I fyrstu
átti ráöstefnan i Genf aö vera
pólitiskur fúndurráöherra eins og
oft er venjan. Horfiö var frá þvl
ráöiogákveðiöaö láta þetta vera
fund sérfræöinga sem boriö gætu
saman bækur sinar af einhverri
þekkingu.
(Information)
PÆR
WÓNA
PUSUNDUM!
Góð reynsla þeirra fjölmörgu sem auglýsa reglulega í
þjónustuauglýsingum Vísis er til vitnis um ágæti þeirra
og áhrifamátt.
JLisftini .1^ . r . r*VO *retun
1 c I8í* liívllllll Iromís V ^ 4.A ^
&
•IftrJSý igæsty
Ef þú býður þjónustu af einhverju tagi er smáauglýsing
í Vísi sterkasti vettvangurinn til viðskipta, þar eru þær
lesnar af tugþúsundum og þjóna þúsundum.
86611
smáauglýsingar