Þjóðviljinn - 29.04.1979, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 29. aprll 1979
IÐJA,
félag verksmiðjufólks
Iðja, félag verksmiðjufólks, heldur aðal-
fund föstudaginn 4. mai i Domus Medica,
kl. 5. e.h.
Dagskrá: Venjuleg aðalfundarstörf
önnur mál.
Reikningar félagsins og sérsjóða þess
liggja frammi á skrifstofu félagsins.
Mætið vel og stundvislega, hafið félags-
skirteini handbær.
Félagsstjórnin
K1 Frá Mýrarhúsaskóla
V Seltjarnarnesi
Innritun nýrra nemenda i allar deildir
skólans fer fram mánudaginn 30. april kl.
9.00 til 15.00. Simi 17585.
Skólastjóri.
Mánudag 30. apríl kl. 20:30:
OLOF RUIN prófessor frá Stokkhólmi:
„Sverige, frSn regeringsstabilitet till
instabilitet.” Fyrirlestur.
Verið velkomin
NORRÆNA
HÚSIÐ
Ný samtök áhugamanna um
bættan hag þeirra, er eiga
við geðræn og sálræn
vandamál að stríða,
halda stofnfund sinn föstudagskvöldið 4.
mai kl. 21.00 i safnaðarheimili Langholts-
kirkju. Á fundinn koma aðstandendur,
læknar, sálfræðingar, félagsráðgjafar,
hjúkrunarfólk, fulltrúar þingflokkanna og
annað áhugafólk um heilbrigðismál. Við
hvetjum alla þá sem áhuga hafa á mál-
efninu til að koma, ekki sist aðstandendur
þeirra manna, sem eiga við geðræn og sál-
ræn vandamál að striða og þá sem sjálfir
hafa átt eða eiga við þau að etja.
Vél- eða rafmagns-
tæknifræðingur
óskast til kennslu og umsjónarstarfa við
Iðnskólann ísafirði, vélstjórnar- og tækni-
braut.
Umsóknir sendist Menntamálaráðuneyt-
inu fyrir 30. mai n.k.
Upplýsingar veitir undirritaður i sima 94-
3278 og formaður skólanefndar i sima 94-
3313.
Skólastjóri
Hin dulatfulla %
menning
Mayaindíáiía

Um miðja 16. öld ruddust her-
sveitir evrópskra landvinninga-
manna inn I lönd þau, þar sem nú
eru Mexikó og Guatemala. Inn-
rásin leiddi til hruns menningar
Mayaindiána.
Prófessor Jiíri Knorozov hefur
ráöiö letur þeirra Mayahandrita,
sem varöveist hafa. Hefur kerfi
hans aflaö honum alheimsviöur-
kenningar.
Dr. Jurl Knorozov gaf út rit sin
Skriftietur Mayaindiána og
Táknmyndahandrit Maya áriö
1963 og 1975 eftir áratuga ýtarleg-
ar rannsóknir, sem leiddu tii
þess, aöhonum tókst aö finna lyk-
ilinn aö ráöningu þessa útdauöa
og dularfulla tungumáls. Hann
hlaut sovésku rikisverölaunin
áriö 1977 fyrir rannsóknir slnar á
skriftletri Maya.
Þegar evrópsku landvinninga-
mennirnir réöust inn i borgir
Mayaindiána svifust þeir einskis.
Miskunnarlaust gereyddu þeir
öllum minjum um hina fomu
menningu Maya. Eókasiín læröra
presta vorueyöilögö og handritin
brennd. Samræmis vegna
brenndu landvinningamennirnir
einnig Mayaprestana sjálfa.
Prestarnir voru álitnir „hættu-
legir” liktog annaö menntaö fólk.
rústir hafa fundist af, hefur verið
eignuö Fornegyptum. Samkvæmt
annarri kenningu átti þjóö
Atlantis, landsins sem sjórinn yar
sagöur hafa gleypt, hér einkum
hlut aö máli.
Það var önnur ástæöa fyrir
vantrdnni á möguleikanum á þvi,
aö þjóöfélagsþróun Maya heföi
náöháu stigi. 1 lok 19. aldar, þeg-
ar áhugi fór vaxandi fyrir hin-
um fornu menningarsamfelögum
Miö- og Suöur-Ameriku, þá mót-
uöust skoöanir margra visinda-
manna af þvi, sem kallað var
„kenningin um menningarsvæð-
in”. Fylgjendur hennar skiptu
hnettinum I svæöi og héldu þvi
fram, aö hvert svæöi heföi haft á-
kveöið menningarstig. Aö sjálf-
sögöu geröi þessi skipting ekki
ráö fyrir neinugóðu af hálfu indi-
ánavillimanna. Af þessu leiddi,
aö þjóðfélagsmenning Maya gat
einfaldlega ekki risiö upp fyrir
þetta stig, að dómi fylgismanna-
kenningarinnar. Þannig var þaö
sannað „visindalega”, að ame-
riskir indiánar heföu ekki getaö
átt ritmál. Flestir læröir menn
álitu þar til fyrir skömmu, aö
þetta forna menningarsamfélag
heföi aöeins átt myndletur, rit-
málskerfi, er var til á undan
um myrkva, gang tungls og
skýja, regn og önnur stjarnfræði-
leg og veöurfræöileg fyrirbæri.
Annaö Mayahandrit fannst i
bókasafni i Paris. Skömmu siöar
fundust tvö stutt brot úr þriöja
handritinu á Spáni. Ganga þáu
undir heitinu Madridhandritiö.
Oll eru handritin af helgisiöa-
bókum, sem Mayaprestar hafa
sett saman. Sem einskonar hand-
bók hafa þau aö geyma lýsingar
á ýmsum spádómsathöfnum og
helgisiöum, sem prestarnir töldu,
aö engin grein efnahagslifsins
mætti án vera. Sumt i handrit-
unum má rekja aftur fyrir kristna
tiö.
Handritin voru mjög illa varö-
veitt. Skrifararnir höföu notaö
pensla og marglita málningu. A
mörgum stööum var liturinn ná-
lega algerlega máöur burt. Afleiö
ingin er sú, aö nálega þriöjungur
textans hefur glatast. Þvi miöur
hafa allt til þessa dags ekki veriö
geröar neinar tilraunir til þess aö
gera viö þessa máöu staöi. Engu
aö siöur lyftir ráöningin á letri
handritanna hulunni af leyndar-
Sú grimmd, sem hinir ofstækis-
fullu munkar sýndu viö aö „fram-
fylgja réttvisinni”, var ekki til-
gangslaus. Allir, sem lifi héldu,
voru geröir aö þrælum. Og þræl-
um var ekki ætlað aö vita neitt
um menningu þjóöar sinnar, og
þaö enn siður vegna þess, aö þeim
var snúiö til kristinnar trúar. Þaö
var af þessum sökum, sem land-
vinningamennirnir gengu svo vis-
indalega aö þvi aö uppræta öll
merki um þessa menningu. Aö
lokum var enginn lengur á lifi,
sem gat miölaö af þekkingu sinni
á hinu ritaöa máli til eftir kom-
endanna.
Þessa háþróuöu, fomu menn-
inguvarö,efsvo má oröa það, aö
enduruppgötva. Af þessu stafa
hinar fjarstæöukenndu getgátur
um uppruna Mayamenningarinn-
ar. Unnendur utanaökomandi
áhrifa vörpuöu ákaflega dular-
fullu ljósi yfir afrek Maya á sýiöi
stjarnfræöi, veöurfræöi, bygging-
arlistar, stæröfræöi og landbún-
aöar. Hinar mörgu hugmyndir
þeirragera alltaf ráöfyrir þvi.aö
aðkomumenn, og þá einkanlega
verur utan úr geimnum, hafi fært
þeim þessa háþróuöu menningu.
Byggingarlist þeirra borga, sem
hljóöfræöilegu ritkerfi, en meö
þvi var ekki hægt aö túlka orö-
ræöu. Ahugi var aðeins fyrir
timatalsheimildum I ritum Maya,
en rannsóknir á þeim höföu hafist
þegar á 19. öld. Aö áliti margra
vlsindamanna haföi textinn sjálf-
ur enga sjálfstæöa merkingu var
aöeins táknræn uppfylling tima-
talsins.
A 19. öld fundust þrjú Maya-
handrit. Þaö er aöeins hægt aö
geta sér til um, hvernig þau hafi
komisthjá eyðileggingu á þessum
lönguliönu hörmungartimum.
Landvinningamennirnir hljóta aö
hafa flutt þau meö sér til Evrópu
ásamt ööru herfangi. Handritin
vorunefnd eftir þeim stööum þar
sem þau höföu veriö geymd. Eitt
þeirra var gefiö Ut af Kings-
borough lávaröi, sem sjálfur
kostaöi útgáfuna á „Mexican
Antiquities”, sem kom Ut i niu
bindum áárunum 1831-1848. Hann
lauk ævi sinni i skuldafangelsi
vegna þessa framtaks. Handritiö
var geymt I bókasafninu í Dres-
den.
Þaö hefur aö geyma ýtarlegan
kafla um stjarnfræöileg fyrir-
bæri, sem Mayar höföu rannsak-
aö áratugum saman. Ritiö fjallar
dóminum varöandi sögu afreks-
verka Maya.
Hin háþróaöa menning ame-
riskra indiána var fyrst og fremst
aö þakka ræktunaráhuga þeirra.
Hinir læröu prestar söfnuðu sam-
viskusamlega og rannsökuðu
stjarnfræöilegar og veöurfræöi-
legar upplýsingar, settu saman
timatal, sem geröi þeim kleift aö
ákveöa meö furöulegri ná-
kvæmni, hvenær sáð skyldi jarö-
argróöa og hvenær uppskera. 1
aöalatriöum var uppskeran kom-
in undir þvi, hvenær regntiminn
hófst. Af þessu leiddi, aö hinir
fornu Mayar læröu aö rækta góöa
uppskeru, jafnvel i grýttum jarö-
vegi. Þeir ræktuöu kartöflur,
mais, tómata, rauöan pipar,
kókó, ananas, vanillu...Mann-
kyniö á Mayaindianúnum aö
þakka þennan og fleiri jarðar-
gróöur.
Sá verulegi afgangur, umfram
nauösynlegustu þarfir, sem
fékkst vegna mikillar uppskeru,
fór til uppihalds prestum, list-
mönnum, kaupmönnum oghand-
iönaöarmönnum. Þetta geröi
þeim fært aö þroska hæfileika
sina og kunnáttu.