Þjóðviljinn - 29.04.1979, Blaðsíða 7

Sunnudagur 29. apríl 1979 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7

Mér
datt það
í hug
I.
Annaö slagiö veröur brestur,
allt fer til fjandans, eöa þvi sem
næst. Þóaö vaxi sömu trén og i
gær, bakaö sé brauö meö svip-
uöum hætti, hænsnin verpi eggj-
um eftir heföbundnu sniöi,.
kýrnar éti gras og umbreyti þvi
I ágæta mjólk — þá er alltíeinu
komin kreppa eöa einhver slik
örg uppákoma.
Viö höfum þá I blindu mis-
gripiö okkur svona herfilega á
raunverulegum verömætum og
þvi sem viö notum tilaö tákna
þessi raunverulegu verömæti,
gefiö spekúlöntum og föntum
fritt spil, gleymt þvi aö pening-
ar eru tákn, pappirsrusl, gull
aöeins vondur málmur, gim-
steinar aöeins grjót sem glamp-
ar skemmtilega á.
Viö vesælir ruglum oft saman
peningum og raunverulegum
verömætum, táknum og þvi sem
tákniö stendur fyrir. Og þaö er
afdrifarikt. Þvi vissulega étur
enginn peninga, ekki fremuren
maöur tekur i höndina á ein-
kennisbúningi eöa hefur sam-
farir viö flaggstöng.
En þvi miöur, veröldin er
krökk af táknum, sem viö tök-
um alltof bókstaflega. Menn
háma i sig matseöilinn i staöinn
fyrir málsveröinn, kaupa fata-
auglýsingar i staöinn fyrir föt,
éta litaljósmyndir utanaf niöur-
suöudósum i staöinn fyrir græn-
meti. Kannski er þetta hástig
hughyggjunnar — firringarinn-
ar — aö éta ljósmyndir I staöinn
fyrir grænkál, aö spóka sig i
auglýsingum 1 staö þess aö
gánga i fötum. Tengsl neyslunn-
ar viö veruleikann eru þá oröin
býsna losaraleg.
Maöur sem er villtur úti hinni
ræpugulu eyöimörk Sahara hef-
ur ósköp litiö aö gera viö gull-
klump eöa tékkahefti, jafnvel
þóaö hann hafi riflega yfirdrátt-
arheimild i Alþýöubánkanum.
Og litt stoöar þaö skipbrots-
mann sem velkist um á fleka á
Indlandshafi aö eiga hlutabréf i
skipafélagi; honum kæmi sýnu
betur aö hafa viö höndina
veiöarfæri og nokkrar flöskur af
heimabrugguöu öli.
Hin raunverulegu verömæti
eru undirstaöa lifsins þegar allt
kemur til alls (einsog þaö gerir
auövitaö aö lokum). Og þaö er
nóg af öllu á þessarri ágætu
plánetu ef menn hætta aö haga
sér einsog fifl, nenna aö hugsa
sitt ráö, koma á sósialisma og
láta sér nægja uppfyllingu raun-
þarfa sinna. Peningar sem tak-
mark eöa verömæti i sjálfu sér
eru hræöileg skynvilla.
Margur veröur af aurum api,
hefur veriö sagt, og þarf ekki
annaö en lita kringum sig i
skripasamfélagi okkar hér á
eynni tilaö fá þessi visdómsorö
rækilega staöfest. Þaö eru ein-
mitt aparnir sem ráöa lögum og
lofum, þó kannski sé þaö móög-
un viö apana aö bera islensku
sigarettuheildsalana saman viö
þá. Þaö eru ekki hinir hugvit-
sömu, visu eöa þeir sem vinna
aö undirstööuframleiöslu sem
njóta viröingar eöa stýra skút-
unni — þaö eru aparnir. Þaö er
fyrir þeirra tilstilli aö samband-
iö milli gjaldmiöilsins og þess
sem hann á aö tákna, semsé
vinnunnar og vörunnar, hefur
dofnaö, jafnvel rofnaö.
Raunveruleg verömæti eru til
dæmis góö heilsa, heilbrigt fæöi,
hentugur fatnaöur, orka án
mengunar aö þvi marki sem
slikt er mögulegt, hús, iistaverk
og örvandi samgángur viö ann-
aö fólk. Þetta þarf aö fara sam-
an i réttri blöndu til þess aö fólk
geti lifaö mannsæmandi lifi.
Þetta eru hin raunverulegu,
varanlegu verömæti og grund-
vallarþarfir okkar.
En þessar grundvallarþarfir
hafa veriö afskræmdar. Her
manna vinnur aö þvi aö af-
skræma þær. Óprúttnir sölu-
menn gera sér veikleika okkar
og hégómagirni aö féþúfu. Hug-
viti og tima alltof margra er
beint aö mannskemmandi verk-
efnum, eöa hreinlega sóaö meö
markvissum hætti. Bein afleiö-
ing af formöngun mannlegra
samskipta er aö manngildis-
hugmyndir allar snúast á haus.
Þaö eru ekki verksnillin, þekk-
ingin, listfengiö eöa visdómur
sem ákvaröa manngildiö, held-
ur peningaeign, aöstaöa eöa
sölugildi persónunnar. Þaö er
Ólafur Haukur Símonarson skrifar:
Að éta matseðilinn
í staðinn
fyrir
máls-
verðinn
tlmanna tákn aö menntaöasti
heimspeklngur þjóöarinnar fær
ekki aumt kennslustarf viö Há-
skóla íslands.
Islendingar telja sig búa viö
velmegun. Þar er átt viö efna-
lega velmegun. Sú velmegun
byggist þó augljóslega á rán-
yrkju og vinnuþrælkun ákveö-
inna hópa launamanna, þeirra
sem veröa aö leggja nótt viö dag
til þess aö fylla útl þá mynd sem
innrætingariönaöur sóunarsam-
félagsins dregur upp af vel-
heppnuöum borgara. Þar er
ekki tekiö tillit til þess hvort sá
velheppnaöi borgari ælir eöa
skitur blóöi.
Þrældómur, hversu gull-
renndur sem hann er, getur
aldrei oröiö velmegun. Velmeg-
un eöa gott lif er ekki aö kreista
úr sér skitinn til þess aö fylla
hús sitt af skrani, sem er fleygt
á haugana þegar næsta tisku-
bylgja nær landi.
II.
Viö Islendingar höfum gleypt
viö hughyggju neyslunnar. Viö
kaupum allt sem er auglýst
nógu harkalega. Viö erum ein-
asta þjóöin I heiminum sem
greiöir fé fyrir aö láta teyma sig
inná auglýsingasýningar.
Kannski erum viö ekki slikir
efnishyggjumenn sem viö héld-
um. Viö höfum aö þvi er viröist
hverfandi tilfinningu fyrir efni
yfirleitt. Þaö eru ekki margar
þjóöir, svo dæmi séu nefnd, sem
nenna aö éta margfryst og
margþitt rollukjöt i miöri slát-
urtiöinni, einsog hér er tiökaö.
Þaö eru varla miklir efnis-
hyggjumenn sem kaupa dýrum
dómum gervikartöflur bras-
aöar upp úr gamalli, rammri
fitu — hinar svonefndu
frönsku kartöflur, sem eru alls-
ekki franskar, heldur
ameriskar og I fjölskyldu
meö hamborgaranum, sem er
ekki frá Hamborg, heldur frá
Sam frænda, enda sumsstaöar
drýgöur meö maökahakki, sam-
kvæmt upplýsingum ameriskra
fjölmiöla. Þaö er eitthvaö
brenglaö efnisskyn aö baki þvi
aö kaupa og éta fremur eldgam-
alt, vatnsúldiö grænmeti upp
úr dós, en nýtt, vitaminauöugt
grænmeti beint úr gróöurhúsi.
Undir hvaö flókkast ódrykkur á
borö viö Coca Cola, sem nær
sterkari tökum á landsmönnum
meö hverju ári sem llöur, enda
ekki sparaö aö lýsa þvi i fjöi-
miölum hve viöbjóöur þessi
eykur kynferöislegt skiptagildi
neytenda. Og hvernig stendur á
þvi aö þaö sem nefnist kjúkling-
ur bragöast einsog loönumjöl og
dúar undir tönn einsog plast-
obbláta? Og á meöan þjóöin
mokar i sig innfluttu óæti, þá er
helst ekki hægt aö drifa upp
ferskan fisk i mesta troslandi
heimsins, jafnvel i heimsfræg-
um slorbæjum útá landi kaupir
fólk og étur gaddfreöinn, hund-
gamlan fisk! Skárri eru þaö nú
efnishyggjumennirnir sem ekki
sjámuninn á fersku og úldnu,
finna ekkert bragö, sjá engan
lit, kunna ekki einusinni aö éta
sæmilega!
Speglar þetta skynleysi á
matvæli kannski sitthvaö
fleira? Tilaömynda rínglaöan
smekk á hýbýli og innanstokks-
muni? Þaö er alltaf veltibrim á
strönd tiskunnar, eitt áriö eru
öll baöherbergi i landinu meö
plastflisar i hólf og gólf, næsta
áriö skellur yfir mósaikbylgja,
þá lemur grjótiö rósótt plast-
veggfóöur, og loks er klætt yfir
allt klabbiö meö furupanel, þvi
nú er tiskan aö vera dáldiö gam-
aldags. Sundurleitari og
iskyggilegri minnismerki yfir
smekkleysi og hégómleik en
hverfi efnamanna á Islandi eru
vandfundin. Og aldrei hætti ég
að furöa mig á þvi hvaö menn
endast tilaö skera sundur sætin i
strætisvögnunum, eöa hvernig
umferöarmerkin, jafnvel þau
rammgeröustu, eru beygö og
brotin, sum hreinlega slitin upp-
úr jöröunni og hnýtt á þau
snyrtileg slaufa. Og það viröist
samræmd stefna einstaklinga
og sveitastjórna að láta hina
fjölskrúöugu skranhauga bliva
sem tákn um þjóölegt hugarfar,
og jafnan skulu öskuhaugar
settir niöur þarsem umhverfi er
fegurst og útsýni stórbrotnast;
kannski er þaö gert tilað þroska
feguröarskyniö hjá rottunum.
Sá sem ekki skynjar efniö, en
lifir á kafi í sinum sjálfsblekk-
ingum, i sinni botnlausu hug-
hyggju, hvurnig getur hann ver-
ið efnishyggjumaöur? Efnis-
hyggjumaöur ber viröingu fyrir
efninu, hann veit hvaö hann ét-
ur, hann sér hlutina I kringum
sig, kann aö meta form þeirra
og lit, hann ber viröingu fyrir
náttúrunni.
Peningar kaupa engum lifs-
hamingju. Viö veröum aö reyna
aö greina i moldviörinu hver eru
hin raunverulegu lifskjör okkar,
hvort þaö lif sem viö lifum upp-
fyllir nokkrar af þeim kröfum
sem viö gerum, þegar viö ræö-
um um „gott lif”. Svartsýnis-
heimspeklngar láta aö vanda
móöan mása um aö okkur sé
ekki áskapað aö njóta hamingju
og friöar. Þeir eru vitlausir aö
vanda. 1 skapandi störfum, i
ástum, i viti borinni skemmtun,
i samúö og samstööu meö öör-
um mönnum getum viö nálgast
þaö besta i okkur og náttúrunni.
Viö neyöumst til þess aö trúa á
útópiur, annars förum viö til
fjandans. Viö neyöumst til þess
aö halda á lofti útópiskum hug-
myndum. Agætt er aö byrja á
þvi aö hætta aö kaupa Moggann,
boröa nýja soöna ýsu , vinna eft-
ir getu og neyta eftir þörfum,
gera kröfu um aö Alþýöubanda-
lagiö snúi sér aö sósialismanum
og hætta aö trúa á annaö lif og
byrja aö trúa á þetta lif.
Sjáumst i Alþýðuleikhúsinu.
VÆNDI
BARNA
I byrjun barnaárs fór
lögreglan í Osló í herferð
og handtók fjölda vændis-
kvenna á einu bretti. I
höndum þeirra lentu 40
gleðikonur undir lögaldri
og varð mönnum hverft
við. Norska Dagbladet
skýrði frá því að höfuð-
borgir annarra Norður-
llanda ættu við sama vanda
að striða, ekki síður en aðr-
ir stórborgir álfunnar.
Barnavændi hefði aukist
/erulega á síðustu tveimur
árum.
Frakkar gætu tekiö undir þau
orö, en þar i landi fannst fyrir
skömmu klámkvikmyndaver þar
sem börn voru notuö i ýmis hlut-
verk. Barnaklám er ekki nýr hluti
af allri bylgjunni, en mörgum
varö óþægilega viö þegar upþ
Itomst um þessa iðju. Tilhugsunin
or ekki notaleg þótt vitaö sé aö
klám byggist á afskræmingu
mannlegrar náttúru og er þá
tavorki barnaklám né dýrasex
undanskiliö.
Drengjavændi
Nýlega kom drengur fram i
Ifrönsku sjónvarpi og sagöi þar frá
ireynslu sinni af vændi. Hann var
jþaö sem Danir kalla trække-
tireng, en þýöa mætti sem vænd-
iisstrákur, sbr. vændiskona. Þótt
'3aga drengsins reyndist vera
mörgum splunkunýr sannleikur á
hún sér margar hliöstæöur. I
Paris, Marseilles, Lyon, Bor-
deaux, Strasbourg, Nice og mörg-
um öörum borgum Frakklands
eru sérstakir barir, götuhorn, al-
menningsgaröar og skemmti-
.staöir þar sem atvinnugrein þessi
þrlfst. 1 dreifbýli og minni bæjum
>er vændi drengja ekki eins áber-
andi.
8000 að staðaldri
Franska innanrikisráöuneytiö
gefur þær upplýsingar aö 2,5%
allra vændiskvenna sem lögregl-
an hefur haft afspurnir af séu
undir lögaldri. Jafngildir þaö töl-
unni 500. Lítiö sem ekkert er þar
minnst á vændisstráka.
Nk. barnaverndunarnefnd sem
komið var á fót fyrir tveimur ár-
um gaf nýlega út merkilega
skýrslu. Þar kemur fram aö 3000
telpur og 5000 drengir undir 18 ára
aldri stundi vændi aö staöaldri.
Hins vegar sé erfitt aö festa tölu á
þá sem stundi vændi óreglulega.
Vændi telpna er yfirleitt hetero-
sexuelt (þe. kynmök viö annaö
kyn en sitt eigiö), en vændi
drengjanna homosexuelt (þe.
kynmök viö sitt eigiö kyn). Meö-
alaldur þessara barna er 14-15
ára, en dæmi voru um 10 ára börn
i þessum hópi.
Fátækir foreldrar
Starfsmaöur barnadeildar lög-
reglunnar, Ernest Lefeuvre aö
nafni, segir aö flest þau börn sem
stundi vændi eigi þaö sameigin-
legt aö koma frá barnmörgum
fjölskyldum. Foreldrar séu fá-
tækir eöa jafnvel skildir. Börnin
hafi gengiö I skammah tima i
skóla og standi þvi ekki sterkt á
hinum fullmettaöa vinnumark-
aði. AÖ visu komi sum börn úr
millistétt, þvi „frjálslyndi hlifi
engri stétt”, en flest séu þau þó úr
Kvöld á Saint-Germain-des-Prés:
Mig langaöi ekki aö vinna erfiöa
vinnu fyrir litinn pening
lægri stéttum þjóöfélagsins.
Krakkarnir gefi bliöu sina fyrir
blóferö, leöurjakka, gullúr, fal-
legan kjól eöa mótorhjól.
Josiane er fimmtán ára. Hún
segir: „Mig langaöi ekki til aö
vinna þreytandi vinnu fyrir lágt
káup. Auk þess langaöi mig ekki
til aö lifa sama lifi og foreldrar
minir.”
Verndarar?
Sumir segja aö stelpurnar séu
óháöar svokölluöum verndurum
og hafi sinar eigin vinnustofur.
Sama gildi um stráka og standi
þeir á gangstéttinni og fái allan
gróöann I sinn hlut.
Lefeuvre hinn fyrrnefndi segir
aö verndarar barnanna séu ekki
skipulagöir, enda væri slikt starf
geysilega áhættusamt, t.d. ef lög-
reglan kæmist I spiliö. Þeir biöi
frekar eftir aö bráöin nái lögaldri.
Ein hinna ungu vændiskvenna
sagöi hins vegar aö auövitaö
hefðu þær allar sina verndara.
Ekkert væri aö marka lögregl-
una. Hún geröi hvort sem er ekki
neitt, nema aö handtaka þær,
rannsaka og sleppa aftur.
Lögreglan ráðalaus
Lögreglan segist vera ráöalaus.
Hún fari meö krakkana til dóm-
ara, en hann láti þau bara laus.
Þá fari þau beint á götuna aftur.
Einn dómari varöi þetta og sagöi
aö áöur fyrr heföi lögreglan hald-
ið börnunum inni i marga daga.
Nú sleppti hann þeim, en þau
vissu aö þau gætu leitaö til hans ef
þau vildu sleppa úr bransanum.
Nú, timinn liöur og kemur aö
þvi aö börnin ná lögaldri. Enginn
viröisthafa hug á aö bæta ástand-
iö, eins og þaö sé ómögulegt. Eit-
urlyfjaneysla er oft samfara
þessari atvinnugrein. 1 Osló kom i
ljós aö margir eiturlyfjaneytend-
ur leiddust út i vændi til aö vinna
sér fyrir skammtinum. Ef þau
eru ekki háö sterkum eiturlyf jum
fyrir, er hætta á að þau veröi
samt sem áöur fyrir áhrifum af
umhverfinu. Ekki er heldur hægt
aö horfa fram hjá þeim
möguleika aö fullorðnir menn
Framhald af bis. 22