Þjóðviljinn - 29.04.1979, Blaðsíða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 29. aprll 1979
SÚPERMAN
myrkranna
Súperman er á flugi um tjaldið i Háskólabió og nýtur vinsælda og áhrifa. í hléinu á þrjúsýningu
lagðist litill strákur á gólfið og reyndi að fljúga.
Somkhaj fyrir rétti: hvernig
getið þið trúaO þvl aO ég hafi
drepiO dóttur mina? sagOi hann
meO grátstaf I kverkunum.
Samkhaj hefur fengiO útborgaO
hjá tryggingunum.
Sálfræöingar gætu vafalaust
sagt okkur margt um þaö, hve
djúpum rótum vinsældir Súper-
mans standa i bernskum og sl-
bernskúm draumum um aö öölast
yfirnáttúrlegt vald þótt ekki
væri nema um stundar sakir. Þá
skyldi ég taka til hendi svo um
munar'. En fleiri stoöir koma
þarna saman. Súperman er ekki
aöeins þaö afl sem bandarlska
lögreglu skortir svo átakanlega i
vonlausu striöi viö mafiurnar.
Hann er llka oröinn aö einskonar
Jesúgervingi, einum til viöbótar
viö þá sem sr. Gunnar Kristjáns-
son hefur veriö aö fjalla um i út-
varpinu. Hann kemur til jaröar i
einskonar Betlehemsstjörnu (hér
er i leiöinni tekiö miö af miklum
vinsældum Erichs von DSniken
sem hefur grætt mikiö fé á þvi aö
gera guöina aö geimförum).
Hann er sendur af góöum og virt-
um fööur sem segir I kveöjuskyni
„Sonurinn veröur faöirinn og faö-
irinn sonurinn”. Superman stööv-
ar ekki aöeins eildflaugar og
jaröskjálfta — hann stöövar tim-
ann ef honum sýnist svo,og hann
sigrar sjálfan dauöann. Talifa
kúmi.stúlka ris þú upp, segir Súp-
erman, og stúlkan hans (og bill-
inn hennar, ekki má gleyma hon-
um) koma aftur upp úr iörum
jaröar og eru heil. Þurfa menn
frdiar vitnanna viö? Superman
er hinn bandariski Jesús samtim-
ans. En þar meö er ekki hægt aö
krossfesta hann, bjartsýni Holly-
wooddraumsins leyfir þaö ekki.
Þjónusta
við aðra
Súperman kveöst sjálfur trúaö-
ur á bandarfska lifsháttu
(„american ways”). Siöprýöi
hans er i ætt viö þaö yfirbragö
sem kapltalisminn vill hafa. Eins
og menn vita af lestri jákvæöra
greina um markaösbúskap,
frjálshyggju, kapltalisma þá er
ósérplægnin kjarni allra þeirra
fyrirbæra, þegar öllu er á botninn
hvolft. Service above self, segjá
klúbbarnir, þjónustan viö aöra
gengurá undan þinum eigin þörf-
um. Súperman er lika alltaf aö
þjóna öörum. Hann þarf einskis
við sjálfur. Þó er einn munur á
honum og öörum máttarstólpum
bandarisks þjóöfélags. Kapital-
istarnir taka á sig vammir og
skammir kaupsýslunnar og
ólæknandi vanþakklæti verka-
lýösins og minmhlutanna. Fyrir
þjónustu sina viö samfélagiö upp-
skera þeir ekki annað en öfund
lágstéttanna og róg egghausanna
(þ.e.a.s. menntamannanna).
Súperman er betur settur I þess-
um efnum. Hann nýtur ástar og
viröingar allra netskúrkanna.
Sem fyrr segir hefur þaö verið
mikill siöur hjá þeim sem vilja
lita jákvætt á málin aö túlka um-
svif kapltalista sem þjónustu viö
samfélagiö, kannski viö guös
vilja, allavega er Mammon
Eigingirni er holl
• Friedman karlinn kemur upp i
hugann á dögunum þegar ég sá
oröaskipti úr Washington Post
endurprentuð I vikublaöi Guard-
ians hins breska. Colman Mc-
Carthy heitir maöur nokkur, sem
skrifaði hugvekju um sérgóöa
unglinga, sem heimtuöu allt af
foreldrum slnum af firnalegri
óbilgirni og segöu ekki svo mikiö
sem svei þér I þakkarskyni.
Höfundur hugvekjunnar haföi
Loksins erum viö farnir aö njóta lifsins án þess aö hafa samviskubit
af þvi.
hvergi nærri, svei honum. En
þetta er aö breytast. Milton
Friedman. Merkur boöberi
frjálshyggjunnar og skemmtileg-
ur höfundur, hann lætur sér til
dæmis fátt um finnast. Hann
hefur komist svo aö oröi, aö hve-
nær sem hann heyri bissness-
menn fjölyröaum þaö, hve mikla
þjónustu þeir veiti meöbræörum
sínum, þá voni hann af hjarta aö
þeir meini ekkert meö þessu.
Þeirra skylda er ekki þjónusta,
heldur sú aö græöa fé. Þar meö
gera þeir mest gagn.
áhyggjur af þvi uppeldi sem
byggi til ungt fólk af þessu tagi.
Greinar af þessu tagi eru algeng-
ar í blöðum og ekkert fréttnæmt
viö þessa. En nokkru síöar kemur
Edward nokkur Regis og mót-
mælir ofangreindum MacCarttiy.
Regis segir: eigingirni er holl
Hann telur meööllu ósannaömál,
aö ósérplægni sé I nokkru betri
heldur en sérgæska. Getur nokk-
ur maöur, segir hann, sannaö
mér, að þaö sé siöferöilega betra
aö gefa eitthvaö öörum heldur en
aö halda þvl fyrir sjálfan sig?
Hann neitar þvl aö þaö sé hægt.
Edward Regis heldur sig mest á
sviöi þeirrar ósérplægni sem
kemur framiigóögeröarstarfsemi
eöa ölmusugjöf, og hnitar undar-
legasiöferöilegahringiiþví flugi.
Hann segir um veslings Mc-
Carthy „Liklega vill hann aö maö
ur gefi sumt af eigum sinum eöa
allar eigur slnar þeim sem ver
eru settir. En ef efnisleg gæöi eru
slæm, erum viö þá ekki aö spilla
þeim sem viö gefum þau?”. Hér
mætti áfram halda og segja:
efnaleg gæöi eru slæm, og þvi geri
ég liklega öörum gott meö því aö
"taka þetta böl á sjálfan mig og
leiöa aðra ekki I vondar freisting-
ar. Eöa hvaö finnst ykkur?
Lífsgleði njóttu
Þó er sú setning eftir, sem
merkilegust er. Edward Regis
segir: ,,Þaö er ekki nema stutt
siðan aö Amerikanar hafa kastaö
frá sér hinni úreltu trúarkreddu
um ,,þjónustuviðaöra”ogbyrjaö
aö njóta llfsins I eigin þágu án
þess aö finna til sektar, rétt eins
og um eitthvaö ljótt og sviviröi-
legt væri aö ræöa”. Viö vitum
auövitaö ekki hvaö mikið er satt i
þessari staöhæfingu. En hitt er
rétt, aö ýmsar bækur hafa orðið
firna vinsælar á bandariskum
markaöi aö undanförnu sem meö
ýmsum hætti reifa efniö „Elska
skaltusjálfanþig”. (svoheitir ein
þessara bóka). Margir kunna aö
segja sem svo, aö þetta sé allt
heiöarlegra en áöur, þaö sé hress-
andi aö losna viö allt þjónustutal-
iö sem hafi hvort sem er ekki ver-
iö nema hræsni mestan part.
Betra aö menn gangist viö þvl
opinskátt sem I reynd stjórnar
gerðum þeirra. Ég veit ekki. Ég
held ekki. Þaö gerir aö sjálfsögðu
lltiötil þótt draumurinn um göfug
kraftaverk Súpermans veröi enn
hlægilegri ei áöur. En þaö er
margra hluta vegna öllu lakara
þegar hin fjarlæga fyrirmynd
hans, sem sagöi margt ágætt um
náungakærleika, veröur ef ekki
hlægilegur, þá enn meira utan
gátta enfyrrí þviriki sem á meiri
auö og fleiri kirkjur en nokkurt
annaö.
Framtakssemi
í Thailandi
Glæpaannálar samtlöarinnar
eru firnalangir, og aiginn kippir
sér lengur upp viö neitt. Þó ætla
ég aö rifja upp merka sögu sem
nýlokiö er I Thailandi.
Somkhaj Tsjasutro heitir liös-
foringi I lögregluliöi Bangkok. Ár-
ið 1972 sendi hann ástkonu slna
oe dóttur I feröalag til Hong
Kong. Daginn áöur en flugvélin
fór á loft tryggöi hann þær
báðar hjá þrem tryggingar-
fyrirtækjum fyrir mikla upp-
hæð. Flugvélin féll til jaröar i
skógum Vietnams og fórust all-
ir sem i henni voru, 81 maöur.
Astkona og dóttir lögreglu-
mannsins einnig. Sprengja
haföi sprungiö I vélinni og féll
fljóttgrunuráSomkhajEr ekki aö
orölengja þaö: mörg atriöi
renndu stoöum undir þá sannfær-
ingu manna, aö hann hefði myrt
dóttur sina, ástkonu og nær átta-
tlu manns I viöbót til fjár. Hann
haföi komiö sprengju fyrir I vél-
inni. Aö visu reyndi Thailands-
stjórn sitt besta til að þagga mál-
iö niöur. En þaö tókst ekki, og
Somkhaj var dreginn fyrir rétt
1974. Ari siöar féll dómur — og
svo undarlega vildi til, aö hinn
framtakssami fjáraflamaöur var
sýknaður af öllum ákærum.
Nokkru slöar hóf hannsvosjálfur
málaferli gegn tryggingafélögun-
um til aö fá út sitt tryggingafé. t
árslok i fyrra lauk þeim málaferl
um meö sigri glæpamannsins. Af
hverju? Af þvl aö hann er
náttúrlega ekki einn i heimin-
um. Ef aðSomkhaj Tsjasutrolög-
regluforingi heföi verið sekur
fundinn, þá hefú „þjóölegir hags-
munir” veriö I húfi. Þaö heföi
kannskivakiðupp vandræöi út af
lélegum öryggiskerfum á flug-
vellinum I Bangkok, en þangaö er
mikill straumur efnaöra karla úr
mörgum löndum — eru þeir aö
heimsækja ódýrar hórur. Auk
þess hefði stjórn Thailands veriö
krafin um greiöslur vegna ann-
arra þeirra sem létust. Þaö borg-
ar sig ekki aö dæma moröingj-
ann. Mammon er mikill, sagöi
spámaðurinn.
í ríki draumsins
Súperman flýgur um tjaldiö i
Hinir upplýstu yppta öxlum og
glotta aö þessari bölvaöri vit-
leysu. Dollarar I kassan drúpa og
skila aftur margfaldri 35 miljón
dollara fjárfestingu.
En skiptir þetta nokkru máli?
Er ekki búiö aö skrifa nógan róg
um ræmulist i rauöar bækur?
Þýöir nokkuö aö spyrja aö þvi, af
hverju sá vitundariðnaöur sem á-
hrifasterkastur er þeysist af jafn
glæsilega auglýstum krafti og
raun ber vitni á brott frá veru-
leika og inn I hrikaleg ævintýri
þar sem stórslysið og.ofurmann-
leg Ihlutun utan úr stjörnuþokum
ráða rlkjum?
Arni Bergmani
Sunnudagspistill
Eftir Árna Bergmann