Þjóðviljinn - 07.10.1979, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 7. október 1979
UOWIUINN
Málgagn sósíalísma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóöfrelsis
('tgefandi: Útgáfufélag újóöviljans
Kramkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Kitstjórar: Arni Bergmann. Einar Karl Haraldsson.
Kréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
l msjónarmaöur Sunnudagsblaös: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson
Auglvsingastjóri: Rúnar Skarphéöinsson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
BlaÖamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón
Friöriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór
Sigurdórsson.
Erlendar fréttir: Halldór Guömundsson. ;
Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
I.josmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
Ctlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Handrita- og préfarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigríöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jón Asgeir Sigurösson.
Afgreiösla: Guömundur Steinsson, Kristín Pétursdóttir.
Slmavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröafdóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Slöumúla 6, Reykjavik, sími 8 13 33.
F*rentun: Blaöaprent hf.
Jarmaö á erlenda
stóriöju
• Nú á haustmánuðum hefur skyndilega kveðið við
mikill jarmur á erlenda stóriðju. Ekki einasta að Vísir og
Morgunblaðið hafi dregið upp mynd af fegurra mannlfti
og betri lífskjörum í kjölfar stóriðjuframkvæmda og
innstreymis erlends fjármagns, heldur hafa Alþýðu-
blaðið og Tíminn leikið undir í ýmsum tóntegundum.
Vafalaust boðar þetta tillöguf lutning um stóriðju í sam-
vinnu við erlenda auðhringa, þó að viðræðunefnd við
erlenda aðila um orkufrekan iðnað hafi verið lögð niður
er ríkisstjórnin var mynduð fyrir rúmu ári, „enda hefur
ríkisstjórnin engin áform um að heimila innstreymi
erlends áhættufjármagns í stóriðjufyrirtæki," eins og
stendur skýrum stöf um í samstarfsyf irlýsingu stjórnar-
f lokkanna.
• Þessi stóriðjujarmur kemur upp þegar staða
þjóðarbúsins út á við hef ur stórbatnað, þegar tekið hef ur
verið til við nýsköpun i iðnaði eftir aðgerðarleysi hægri
stjórnarinnar og þegar ný viðhorf blasa við í orkumálum
sem gera það að verkum að Islendingar verða að f ara að
ákveða hvernig þeir hyggjast ausa úr takmörkuðum
orkusjóði á næstu áratugum. Oft er talað um vatnsaf lið i
landinu og jarðvarmann sem óþrjótandi orkulind sem
muni nægja um aldur og ævi. Þetta viðhorf er að sínu
leyti jaf n mikill misskilningur eins og þegar íhaldsmenn
vildu fyrir tíu til fimmtán árum flýta sér að selja alla
nýtanlega raforku okkar til erlendra auðhringa því
kjarnorkan myndi gera hana verðlausa innan nokkurra
ára. Staðreyndin er hinsvegar sú að verði stef nt að því að
framleiða innlent eldsneyti til þess að f ullnægja þörf um
landsmanna að verulegu leyti mun mjög ganga á nýtan-
legan orkusjóð íslands.
• íslendingar verða að varðveita yfirráð sín yfir orku-
lindum landsins og atvinnulífi. Á sviði innlendrar iðn-
þróunar blasa við næg viðfangsefni sem eru af þeirri
stærð og gerð að landsmenn ráða sjálfir við þau án
f jármálalegrar íhlutunar erlendra auðhringa. AAá þar
minna á verkefni á sviði skipasmíða, veiðarfæragerðar,
ullar- og skinnaiðnaðar, matvælaf ramleiðslu, lífefna-
iðnaðar, fóðurframleiðslu, rafeindaiðnaðar sjóefna-
vinnslu á ýmsum stigum eldsneytisf ramleiðslu og á þá
f jölþættu og ónýttu möguleika sem f iskiðnaðurinn felur i
sér.
• Sum þessara verkefna flokkast undir orkufrekan
iðnað og stóriðju sem á fyllsta rétt á sér hér á landi og
getur fallið með eðlilegum hætti inn í atvinnulíf lands-
manna. Þess þarf hinsvegar að gæta að iðnaður af slíku
tagi sé i höndum (slendinga og sé byggður upp innan
ramma víðtækra þjóðhagsáætlana, þar sem ríkt tillit er
tekið til skynsamlegrar auðlindanýtingar og æskilegrar
atvinnu — og byggðaþróunar í landinu.
• Innlend iðnþróunarverkefni krefjast í senn meiri
hugkvæmni, langsærri skipulagningar og hagsýni, en
hin sem hingað berast eingöngu vegna þeirri orku og
aðstöðu sem við höfum yfir að ráða, og er orðin eftir-
sóknarverð vegna þess að þrengt er að stóriðjuverum
víða um heim. Ekki ætti að leika vafi á því, að hvoru
verkefninu íslendingar eiga f remur að beita sér. Það er
ekki aðeins að í innlendu fyrirtækjunum, sem byggja á
heimafengnum auðlindum, jafnt orku og hráefnum, sé
arður og áhætta okkar megin, heldur munu tengsl þeirra
við annan iðnað í landinu verða náin og sú þekking sem
af glímunni við þau sprettur koma öðrum atvinnu-
greinum til góða.
( Þrátt fyrir þetta eru þeir f jölmargir áhrifaaðilarnir í
þjóðfélaginu sem ekki vilja glima en á hinn bóginn ólmir
fórna langtímahagsmunum þjóðarinnar fyrir stundar-
gróða.Undir forystu Magnúsar Kjartanssonar sló vinstri
stjórnin '71 til'74 varnagla við óheftri ásókn erlends auð-
magns í íslenskt atvinnulíf. Takist að verja þá stefnu
sem vinstri stjórnin markaði, að íslenska ríkið eigi að
vera meirihlutaaðili í öllum stóriðjufyrirtækjum, verða
engar kollsteypur teknar í slíkri iðnþróun hérlendis, þar
eð f járhagsgeta þjóðarinnar verkar þar sem temprandi
hemill. Sé nægilega fast staðið á þeim hemli á að vera
tryggt að nýting orkulinda landsins verði í höndum
landsmanna sjálfra og þær ekki seldar eða þeim
ráðstafað um ófyrirsjáanlega framtíð fyrir ímyndaðan
stundarhagnað. En hvað sem því líður verður nú að
snúast af alefli gegn jarminum á erlenda stóriðju.
-ekh.
# úr aimanakínu
Allar götur síðan sú fræga
„Svarta skýrsla” fiskifræðing-
anna kom út og gerði meiri usla
i islensku þjóðlifi en flest annað
hin siðari ár, hafa fiskveiðar og
fiskifriðun verið meira til um-
ræðu hér á landi en önnur mál,
af eðliiegum ástæðum. Fisk-
veiðar, sem i gegnum aldirnar
hafa verið óheftar og allt gert
sem hægt hefur verið til að auka
þær sem mest og aldrei þótti
mönnum nógu mikill afli, voru
allt i einu takmarkaðar. Sild-
veiöar, þorskveiðar, loðnuveið-
ar, rækjuveiðar, allt takmark-
að.
Örlæti
Frá þvi útflutningur sjávar-
afurða hófst á íslandi hafa þær
verið fluttar út óunnar. Aðeins
hráefni til vinnslu. Þeir sem
hafa keypt af okkur þetta hrá-
efni hafa siðan fullunnið það og
selt á margföldu verði. Jafnvel
nú, eftir að takmarkanir hafa
verið settar á fiskveiðar heyrist
varla rödd sem hvetur til full-
Örlátir íslendingar
vinnslu sjávarafurða hér á
landi. Afram skal haldið að
rétta þeim þjóðum sem kaupa
af okkur hráefnið, miljarða kr.
gróða uppi hendurnar með fúll-
vinnslu þessafla sem við gætum
hæglega unnið sjálf og hirt
ágóðann af. Þetta er mikið ör-
læti. Menn þrátta aftur á móti
um það hvort veiða megi tonn-
inu meira eða minna af þessu
hráefni til handa öðrum þjóöum
að vinna úr og græða á.
íslands sild
A fjölmörgum veitingahúsum
suður á sólarströndum Spánar
er boöið uppá mareneraða
Islands sild. Þegar að var gáð
kom i ljós að ákveðin heildsala
þar syðra flutti inn tslands sild.
Og þessi tslands sild var flutt til
Spánar frá Sviþjóð og seld þar á
850 peseta kg. i heildsölu, sem
svarar til 5 þúsund króna isl.
Hér er um að ræða sild sem Svi-
ar kaupa af okkur saltaða niður
i tunnur. Slöan fullvinna þeir
hana og selja út um alla
Evrópu. Þessum sfldarmarkaði
gætum við ráðið ef við vildum,
við eigum hráefnið, en enginn
virðist hafa áhuga á þessari
fullvinnslu, utan örfáir menn
sem hafa fiktað við niðurlagn-
ingu, meira af áhuga en
kunnáttu, enda hefur hvert slys-
iö á fætur öðru átt sér stað,
vegna þess að kunnáttumenn
van tar.
Það er fyrst núna hin allra
siðustu ár, sem Háskóli tslands,
þess lands sem lifir eingöngu á
framleiðslu matvæla, setur á
stofn deild til að mennta mat-
vælafræðinga. En i gegnum tið-
ina hefur þessi sami skóli fram-
leitt lögfræðinga, viöskipta-
fræðinga og hagfræðinga svo
dæmi séu nefnd af þarf minni
stéttum, eins og vinarbrauð.
Fullar frystigeymslur
af íslenskum hrognum
Kunningi minneinn,sem itæp
40 ár hefur fengist við niður-
suðu og niðurlagningu matvæla,
einkum sjávarafurða uppá
Akranesi, sagði mér þá sögu að
hann var fyrir nokkrum árum á
leið til Þýskalands til að kynna
sér nýjungar á þessum iðnaði.
Hann kom i leiðinni við i alveg
nýrri niðursuðu og niðurlagn-
ingarverksmiðju i Danmörku.
Honum var þar boðið að skoða
verksmiðjuna og þar á meðal
frystiklefana. Þegar inni þá
kom gaf að llta sneysa fulla
frystiklefa af grásleppuhrogn-
um frá tslandi. Danirnir sögðu
honum að þeir keyptu eins mik-
ið og þeir mögulega gætu fengið
af söltuðum grásleppuhrognum
frá tslandi, full innu þau sem
kaviar og seldu á margföldu
verði.
Nú er það svo að Islendingar
flytja út um það bil 80% af öllum
þeim grásleppuhrognum sem til
eru í heiminum. Þar af leiðir að
við getum, ef við viljum, ráðið
heimsmarkaðnum á fullunnum
grásleppuhrognum. Hvers
vegna þá ekki að gera það?
Helmingi hærra verð
t viðtali sem Þjóöviljinn átti
við Guðberg Ingólfsson, fisk-
verkanda i Garöinum i siðustu
viku,kom fram, að með þvi að
þurrka saltfiskinn og selja hann
þannig unnan út, fæst rúmlega
helmingi hærra verð fyrir hann
en ef hann er seldur út blautur
eins og nú er gert að mestu. Það
kom einnig fram i þessu samtali
aðNorðmennbanna aö flytja út
blautan saltfisk. Þar i landi er
skylda að þurrka hann, til þess
að fá eins hátt verö og mögulegt
er fyrir þessa dýrmætu vöru. En
örlæti okkar tslendinga er svo
mikið að við seljum Spánverj-
um og Portúgölum fiskinn
óþurrkaðan á lágu verði, en sið-
an þurrka þessir kaupendur
fiskinn heima hjá sér og selja á
margföldu verði, en saltfiskur
er lúxusmatur i Suöurlöndum og
aðeins á færi hinna efnaðri að
kaupa hann.
Við Islendingar, sem eigum
ómældan jarðhita óvirkjaðan
gætum þvi á allra ódýrasta hatt
þurrkað allan okkar saltfisk
Sigurdór
Sigurdórsson
skrifar
sjálfir og fengið 5500 dollara
fyrir tonnið i stað 2600 eins og nú
er fyrir blautfisk. Að visu skal
viðurk,ennt að við getum ekki
hoppað inná alla þessa markaði
rétt eins og ekkert væri. Mark-
aði þarf að vinna upp og það
tekur sinn tima. Það er heldur
ekki nóg að vinna upp einhvern
markað eins og Islendingar
hafa stundum gert, en sinna
honum siðan ekki neitt. Menn
þurfa að leggja alla alúð við þá
markaði sem unnist hafa ef þeir
ætla að halda þeim. Það forskot
sem við gætum haft umfram
aðrar þjóðir i þessum efnum er
að okkar hráefni er betra en
flestra annarra. Og sé full-
vinnsla þess i lagi, þá er erfitt
að keppa við okkur.
Mörg fleiri dæmi i þessum
efnum mætti nefna, svo sem
fiskilifur, en sem kunnugt er
henda Islendingar nær allri
þeirri lifur sem fæst úr afla tog-
aranna. Þar fer meira en mil-
jarður árlega i sjóinn vegna
þess að litið sem ekkert fæst
fyrir lifrina i landi ef hún fer að-
eins i lýsisvinnslu og enginn
sinnir þvi-að sjoða niður lifur
nema ein niðursuöuverksmiðja,
HB Co á Akranesi. Forráða-
menn þess fyrirtækis segja að
nú séu þeim að opnast allir
markaðir, vegna þess að Norð-
menn, sem hafa ráðið markaðn-
um, geta ekki lengur sinnt hon-
um vegna mengunar iþeim fiski
sem þeirveiða, en sem kunnugt
er, er lifur viðkvæmust allra lif-
færa fyrir sliku, þar sem hún
vinnur óþverran úr fiskinum.
Þessvegna spyr maður, hvers
vegna iósköpunum, sköpum við
ekki atvinnu i landi, samfara
þvi að fá miljarðatugi meira af
gjaldeyri i þjóðarbúiö með þvi
að fullvinna sjálfir okkar fiskaf-
uröir? Hversvegna látum við
öðrum það eftir? Hversvegna
þetta örlæti?