Þjóðviljinn - 07.10.1979, Blaðsíða 17

Sunnudagur 7. október 1979 þjöÐVILJINN — SIÐA 17
Vissirðu að konur geta
framið giæpi þegar þær
eru i þann veg að fara á
túr, að taugaveiklun áger-
ist á þessu tímabili sem
síðan bitnar á þeirra nán-
ustu; að tíðablæðingar
geta breytt þeirri skap-
bestu konu sem fyrirfinnst
i mesta ólátabelg og á-
flogasegg.
Imyndum okkur a& læknar hafi
uppgötvað læknisfræöilegt
ástand, sjUkdóm sem gæti veriö
valdur, aö minnsta kosti aö ein-
hverju leyti, aö tugi miljóna
króna tapi fyrir atvinnuvegina,
og aö ylli helming slysa, helming
sjálfsmoröa, helming barnamis-
þyrminga og um helming glæpa
og auk þess umtalsveröri vanlfö-
an hjá mjög stórum hluta þjóöfé-
lagsþegna, og, aö þeir heföu einn-
ig komist aö þvl hvernig hægt
væri aö lækna meirihluta þessa
fólks á farsælan og auðveldan
hátt án nokkurra óþægilegra hliö-
arverkana! Skyldi maöur ekki
ætla að þessir læknar myndu fá
þá bestu vinnuaðstöðu og styrk
frá ríkinu til aö geta hjálpaö
þessu fólki — og aö heilbrigöis-
yfirvöld yröu yfir sig glöö yfir aö
geta hjálpaö þessum manneskj-
um, hvaö?
En biðum viö, ef þiö haldið aö
þetta sé svo einfalt, þá skjátlast
ykkur.

Blæöingar kvenna, og einkenni
fyrir tiðir, orsakast vegna of lltils
progesterone, annar af mikilvæg-
um hormónum sem stilla, koma
skipulagi á, hina mánaöarlegu
hringrás i likamanum.
Fyrir utan að undirbúa líkam-
ann (the lining of the womb) til aö
taka viö hinu frjóvgaöa eggi er
progesterone óbeint ábyrgt fyrir
vökvaaukningu sem sest að i
likamanum og orsakar hin al-
mennu einkenni eins og upp-
þembu, og bólgur I skrokknum.
(Kona ein t.d. þyngdist um 7 1/2
kg. sólarhring fyrir blæ&ingar.)
Þaö er mögulegt viö blóörann-
sókn aö sjá hvort progesterone
magnið sé of litiö, þótt Katherine
Dalton læknir telji a& nákvæm
skráning tiöahringsins, ásamt
öllum einkennum, s.s. bakverk,
höfuöverk, geövonsku, bólgum,
séu jafn-haldgóöar upplýsingar
aö byggja á.
Norma E.
Samúelsdóttir
skrifar
Eftirfarandi er yfirlit sem
blaðamaðurinn Gay Search hefur
tekið saman og eru þar nokkur
eftirtektarverö atriöi i sambandi
viö rannsóknir á konum sem þjást
af honum ýmsu einkennum fyrir
tiðir.
„Settu í þig
kjark, kona!”
Dr. Datherina Dalton sem mik-
iö hefur starfað I sambandi viö
ofangreindar rannsóknir I hart-
nær 25 ár á einni sérfræöideild i
Englandi (St. Thomas’s i London)
hefur orðiö aö hætta viö aö taka
viö sjúklingum þvi eftirspurnin
er svo mikil, en hún álltur aö
meöhöndlun á þessum konum sé
oft „hryssingsleg” og aö þær
séu oft afgreiddar meö þessum
oröum hjá hinum almenna lækni:
„svona, settu I þig kjark, kona”
og siöan skrifaö uppá taugaró-
andi lyf, ef eitthvaö.
Þetta sem hér um ræöir er
Premenstrual syndrome sem
þýöa mætti á islensku sem undan-
fari tlöa og valda umtalsveröum
lasleika hjá um helmingi kvenna
á þeim aldri, (12-50 ára) og vara
óþægindi þessi allt frá tveim dög-
um upp i tvær vikur fyrir tlðir, og
hjá um miljón kvenna er ástand-
iöþað slæmt aö þær þarfnast sér-
stakrar meðhöndlunar lækna.
Einkennin geta m.a. verið astmi,
flogaveiki, migren, aum brjóst,
svitaköst, uppþembt kviöarhol og
bólgnir fætur og hendur.
Ef til vill er þaö alverst sem dr.
Dalton kallar „þrenninguna”,
þ.e. pirring, þunglyndi og sinnu-
leysi, og breytir konu sem dag-
farslega er geögóð I ofstækisfulla
öskrandi valkyrju.
„Ég var vön aö fá þessi ofsa-
fengnu „frekjuköst” um fimm
dögum fyrir tiöir, sagði Janet
Townsend 34 ára rikisstarfs-
maöur, ég sló eiginmann minn og
reif I föt hans. — Eg efldist svo af
kröftum og hélt honum þannig að
hann réö ekkert við mig, ég gat
rifiö skyrtuna hans og jakka i
átökunum. Ég geröi mér grein
fyrir þvi þó, aö þetta var algjör
vitleysa og sagöi alltaf við sjálfa
mig: þetta skal ekki koma fyrir
aftur!En þetta kom fyrir i hverj-
um mánuöi. — Ég hélt a& ég væri
að missa vitið. Ég hugsaöi:
Kannske væri best að ég gengi i
sjóinn þá væri aumingja maöur-
inn minn laus viö mig. Læknirinn
gaf mér Valium,töflur og sagöi
mér aö láta ekki svona — setja i
mig kjark, o.s.frv. Eiginmaður
minn var alveg oröinn ruglaöur á
þessu öllu. Eitt skipti fór hann
sjálfur til læknis en sá sagöi hon-
um að hann væri giftur tauga-
veiklaðri konu, og aö hann gæti
ekki gert neitt til hjálpar”.
1 öðru tilfelli, hjá Margréti 29
ára var það dóttir hennar sjö ára
sem leið mest vegna þessa. Yfir-
ISS,
taktu
ekki
mark
á
henni
hún er
áreiðanlega
að fara
á túr!
leitt kom þeim mæ&gum dável
saman, en um það bil fjórum dög-
um fyrir tiöir, fór allt sem barn-
ið ger&i i taugarnar á Margréti og
„ég Imyndaöi mér aö hún geröi
þetta af ásettu ráöi. Ég var sifellt
a& öskra á hana, jafnvel sló ég
hana, sem ég gerði annars aldrei,
og svo einn dag þegar hún haföi
misst hveitipoka niöur á gólf,
tuskaöi ég hana svo til aö næsta
dag var hún blá og marin á hand-
leggjunum. Fóstra i leikskólan-
um tók eftir þessu og haföi sam-
band viö mig og töluöum viö
saman um þetta, og sem betur fer
skildi hún ástandiö, þekkti þaö af
eigin raun, og ráölagöi mér aö
fara til læknis.” —
Þó aö Wendy, sem er 30 ára og
býr i Kent, væri aldrei svona
slæm fann hún mjög fyrir per-
sónuleika-breytingu, og fór þaö
versnandi meö hverjum mánuö-
inum.
„Þaö var eins og einhver önnur
„ég” tæki viö, og ég heföi ekkert
mótstö&uafl gagnvart þvi.
Þegar ég loks setti i mig kjark
og fór til læknis grenjaði ég fyrir
framan hann. Hann sýndi litla
samúð, þrátt fyrir þetta, en hugg-
aöi mig, blessaöur, með þvi aö
segja mér (hann var, eins og
margir kollegar hans viss um aö
þetta væri eitthvert heimilis-
vandamál) aö kona sin ætti
frystikistu og heföi fariö á mat-
.reiðslunámskeið og spuröi mig
hvaö ég geröi I tómstundum min-
um. — Hann áleit svariö viö min-
um krankleika væri tómstunda-
iöja!”
Áhrif
á hjónabönd
Þaö eru ekki eingöngu konur
sem þjást vegna þessa ástands,
óbeint. Hjónabönd fara i vaskinn
vegna þessa, eiginmenn sem um-
bera þetta finna fyrir þessu á
ýmsan hátt. T.d. sölumaðurinn
sem dr. Dalton hitti vegna konu
hans. Söluveltan hjá honum
minnkaði til muna einu sinni i
mánuöi þegar hann varö niöur-
dreginn og ekki upplagöur til
vinnu. — Læknirinn var ekki lengi
aö rekja saman tlöahring konu
hans og minnkandi afköst eigin-
manns; pirringur og þunglyndi
frúarinnar höföu þessi áhrif á
hann og strax og fengin var sér-
fræðileg hjálp hurfu þessi vanda-
mál hans um leið (það fylgdi
reyndar frásögninni aö honum
var veitt stöðuhækkun!!).
Þegar eiginmaður hefur lært aö
skilja ástandiö getur hann aö
minnsta kosti gert einhverjar
áhrifarikar ráöstafanir. Þetta
geröi einn, sem fékk yfirlit yfir
bankainnistæöu sina senda um
þaö leyti sem konan var aö fara á
túr. Yfirlitiö kostaöi alltaf rifrildi.
Hann fékk því bara þannig breytt
aö láta ekki senda þetta fyrr en
tveim vikum siöar.
Þótt svo kvenfólk hafi haft á
klæðum siðan Eva forðum, og
vafalítiö alltaf kvalist af tiöa -
verkjum, þá eru aðeins 25 ár
siöan farið var a& gefa þvi gaum
sem sjúkdómseinkenni.
Dr. Dalton segist hafa þjást af
migren fyrst þegar hún byrjaði
sem læknir og áöur en hún var bú-
in aö starfa i viku var hún kölluð i
vitjun eina nóttina af eiginmanni
konu sem var i astmakasti. —■
Maöurinn afsakaði þessa truflun,
hann þyrfti alltaf aö sækja lækni i
hverjum mánuöi nema þegar
konan væri ófrisk!!
A leiöinni úr vitjuninni hugsa&i
hún með sér: Þetta er eins og ég,
meðmigren! Slöangatég, eins og
læknirinn sem hjálpaði mér aö
losna viö migrenið, hjálpaö þess-
ari konu sem fékk astmaköst
fyrir blæ&ingar, „og þar meö var
áhugi minn fyrir rannsóknum á
þessu sviöi vaknaður, ég fylgdist
meö astma, migren og flogaköst-
um fyrir tíöir á sjúkrastofu
minni”.
Hún fór aö byrja aö rannsaka
eitt og annaö, sá t.d. aö skóla-
verkefni stúlkna versnuöu fyrir
tiöir en lögu&ust um leið og blæö-
ingar voru yfirsta&nar. Gat þetta
orðiö ansi afdrifarikt ef próf voru
yfirstandandi. Hún varö vör viö_
aö stúlkur voru skammaöar
meira á þessum tíma, miöur vin-
sæl atvik eins og þaö aö vera
kjaftfor, óvarkár og kærulaus
uröu til þess að þær voru óstund-
vlsar og svifaseinar.
Sama er upp á teningnum, segir
dr. D. Dalton I rannsókn geröa á
kvenföngum þar sem afbrot, eins
og fölsun, eru ástæðan fyrir vist-
un þeirra. — Þaö er ekki ■ endi-
lega veriö aö segja að tlöahring-
urinn orsaki þetta, aöeins þaö aö
þær veröa kærulausari og þess-
vegna meiri möguleiki aö þær ná-
ist. Þessi athugun sýndi aö helm-
ingur af glæpum frömdum af kon-
um, þjófnaðir o.fl. voru framdir á
umfjölluöu timabili (frá 15 til 2
dögum fyrir blæöingar). Jæja,
hvaö skyldi þaö vera sem er þess
valdandi aö konur hálfklikkast,
sumar hverjar, á sama tima
hvers mánaðar? Látum oss sjá:
Penelope Shuttle og Peter Red-
grove hafa I bók þar sem fjallað
er um tiöir kvenna (The Wise
Wound) og þar sem þau benda á
eitt mjög þýðingarmikið sálrænt
atriöi sem er þetta: konan- fer-
til- læknis- vegna- þess- aö- henni-
liöur- illa- og- læknirinn- segir-
henni- aö- henni- liöi- illa- vegna-
þess- að- hún- er- kona- og- þess-
vegna- llöur- henni- enn- herfileg-
ar.
Progestrone-
magnið
Þaö er staöreynd aö þjóöfélög
fyrri tima litu á blæöingar sem
eitthvert só&alegt ástand sem átti
jafnvel aö skammast sin fyrir.
Þaö er engin tilviljun aö þetta er
stundum nefnt i enskumælandi
löndum „the curse” eöa „bölvun-
in” og á mörgum menningar-
timabilum voru konur taldar hafa
yfirnáttúrulega eiginleika, suma
góöa en yfirleitt voru þeir sagðir
af hinu illa. Þær áttu a& orsaka aö
vin yröu súr, spilltu uppskeru,
voru jafnvel álitnar þess valdandi
aö málmur sem þær komu nálægt
ryögaöi!
Norma E. Samúeísdóttir
Dr. Gwynneth Sampson, sem
hefur unniö a& rannsóknum i
sambandi viö konur og meöhöndl-
að þjáöar konur á deild sinni á
Hallamshire sjúkrahúsinu i
Sheffield, segir aö þýöingamesta
atriöiö sé aö þessum konum sé
hjálpaö. — Ég held aö flestum
þeirra sem koma hingaö sé hjálp-
aö aö vissu marki, i sumum til-
fellum felst hjálpin i þvl aö geta
rætt þetta viö einhvern sérfræö-
ing sem skilur vandamáliö, og að
uppgötva að þær eru vissulega
ekkert sjaldgæft fyrirbrigöi, það
sé vandamál miljóna kvenna, og
þetta er þýðingamikið fyrir þær
aö vita.
Meðhöndlun
Þrennar leiöir eru nota&ar viö
meöhöndlunar. Sumar konur fá
progesterone hormóna sem gefn-
ir eru annað hvort i sprautuformi
eða stikkpillum þar sem þaö er
illmeltanlegt og ekki hægt aö gefa
i töfluformi. Aörar fá pro-
gestogens-gervi hormóna sem
hægt er aö taka i töfluformi. En i
þri&ja lagi þar sem vöntun
progesterone er talin vera vegna
óeðlilegrar starfsemi pituitary
gland (kirtill) sem er eitt þýöing-
armesta liffæri likamans (the
miniaturised signaling box for the
whole ot the communication syst-
em of the body) er notaö B6 vita-
minkúr (pyridoxine). Hver kúr
verður aö vera mjög nákvæmur
fyrir hvern sjúkling. Þegar búiö
er aö finna út fyrir hverja konu
hvaö henni hentar best, byrjar
meðferö á miöjum tima fyrir
blæöingar og haldiö áfram þar til
þær byrja, eða nokkrum dögum
betur.
Hormónamagn eöa B6 er mis-
munandi eftir sjúklingi. Sumar
konur missa þaö úr likamanum
fyrr en aörar, en með þvi að fylgj-
ast meö sjúklingi i nokkra mán-
uöi, er mögulegt aö sjá hve hæfi-
legur skammtur er.
Arangur ofangreinds er mis-
munandi. Sumir telja sig ná 75%
árangri (Dalton) aðrir svona um
50% en þaö næ&ist æ betri árang-
ur.
Framhald á bls. 21.