Þjóðviljinn - 13.04.1980, Blaðsíða 17

Þjóðviljinn - 13.04.1980, Blaðsíða 17
Sunnudagur 13. aprfl 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 17 Siglaugur Brynleifsson skrifar um bækur: Út úr loganum William Golding: Darkness Visible. Faber and Faber 1979. A dungeon horrible, on all sides round As one great furnace flames, yet from those flames No light, but rather darkness visible Served only to discover sights of woe, Regions of sorrow, doleful shades, where peace And rest can never dwell, hope never comes... Höfundurinn tekur titil bókar- innar úr fyrstu kviöu Paradlsar- missis 63. linu. Lýsing Miltons á helvlti á margt sameiginlegt meö Inferno Dantes, eins og si&ustu vlsuoröin, sem samsvara „Lasciate ogni speranza voi ch’entrate” og sama gUdir um vonina hjá Enrcpídesi I Trojukon unum, lina 681—82, þegar Andromache talar um aö hún njóti ekki lengur blessunar von- arinnar. Sé vonin tákn ljóssins I lok sögu Goldings, þá er hún ekki af þessum heimi. Sagan hefst f logandi götu I Lundflnum undir sprengjuregni óvinanna snemma I siöustu heimsstyrjöld. Brunaliöiö I hverf- inu ræöur ekki viö neitt, en skyndilega koma liösmenn auga á veru, sem gengur út úr logunum. Þaö reynist vera barn, mjög skaddpö af eldi, einkum vinstra megin. Sjúkrahúsin taka viö hon- um, ekkert er vitaö um uppruna hans, hvergi finnanlegur i þjóöskránni. Hann gekk I fyrstu undir nafninu „septlmus” eöa „númer sjö”. Ýmsar persónur koma viö sögu sjúkrahússvistar „septimusar”, hjúkrunarkonur, skrifstofufólk og fóstrur. Hann hlýtur nýtt nafn, Matty, og gekk venjulega undir því nafni. Lengi vel talaöi sjúklingurinn ekki, en smám saman tók hann aö mynda orö og menn voru ekki vissir um hvort þau voru lærö áöur eöa eftir aö hann komst i hendur kerfisins. Tengsl takast milli einnar hjúkrunarkonunnar og Mattys, tengsl án oröa, tengsl sem hjúkrunarkonan gat ekki endur- vakiö meö sér og eigin börnum siöar. „Hún gleymdi Matty, þangaö til aldurinn helltist yfir hana”. Þaö kom aö þvi aö hægt var aö græöa skinn á svo til nakta höfuökúpuna vinstra megin, þetta leit einkennilega út, „og hinir krakkarnir á sjúkrahúsinu sem höföu ekki margt til þess aö hlæja aö, nutu eymdar Mattys”. „Matty haltraöi frá sjúkra- húsinu inn I barnaskóla og siöan inn I annan...” Þar hittast þeir, Matty og Mr. Pedigree, úrvals- gripur uppræktaöur I hinu gamla enska skólakerfi. Pedigree er meöal apaipersóna sögunnar, hulstur, fyllt kynvillingsórum, sem taka á sig mjög sjúklega mynd og valda illu. Lýsingarnar á samskiptum þessa kennara og drengjanna sem hann kennir eru mjög sannfærandi. Útlit Matty einangrar hann meöal piltanna og kennaranna, sumir þeirra þola vart aö horfa á þetta mannlega afskræmi. Skólavera Mattys fær skjótan endi, Pedegree hrekst frá skólan- um og Matty fer út I atvinnulifiö og annarleg áhrif taka aö verka á hann, hann heyrir raddir og veröur smátt og smátt hinn hrakti mannssonur, sem vinnur allt af trúmennsku og samviskusemi, leiöir hjá sér allar freistingar og sekkur sér niöur I lestur bibliunn- ar og fær skilaboö sem hann hlýöir i einu og öllu. Hann veröur hinn útskúfaöi og hrakti, sá sem menn lita meö vorkunnsemi eöa viöbjóöi, en sem leitar tengsla, sem hann nær ekki aö mynda viö neinn. Hann fer út I eyöimörkina (þá I Ástraliu) og undirgengst þaö sem honum er ætlaö. Dagbækur Mattys hefjast 17/5/1965. Fyrst spyr hann hver hann sé, hvaö honum sé ætlaö. Og svar er gefiö i skyn I dagbók- unum. Hann veröur aö þola allt sbr. „hann breiöir yfir allt, trúir öllu, vonar allt, umber allt” (1. Kor. 13.7.). Matty segist veröa aö þola og umbera, eins og maöur sem heldur uppi miklum þunga. Skyldan er honum allt, rétturinn skiptir hann engu. 1 dagbókunum kemur fram aö hann samræmist hugmynd miöaldakirkjunnar og miöaldaheimspeki um manninn sem hefur frjálst val, höfundur- inn afneitar hugmyndum humanistanna og atferlissál- fræöinnar. Tákn húmanistanna er Pedigree og bóksalinn Good- child, sem kemur til sögunnar i kaflanum um Sophiu, sem er ann- ar hluti bókarinnar. Húmanisminn gerir manninn aö mælikvaröa allra hluta og þar meö takmarkast leit mannsins viö mennsk efni, þaö numinosa á ekki lengur hlutdeild aö mennsku hátterni, hvaö þá aö þaö ráöi. Matty er andstæöa húmanistanna, hann hlýöir þeim öflum sem hafa náö til hans. Sophia og systir hennar Antonia eru tákn .atferlissálfræöinnar, nútimaraunsæis, nútimans, þar sem hundurinn slefar þegar hann á von á góögæti og maöurinn einnig, umhverfiö ræöur og skap- ar mat og viöbrögö mannsins. Tviburasysturnar. hlutu nútima- legtuppeldi, voru bæöi gáfaöar og fagrar, þær tóku snemma aö kanna heiminn og fengu allt sem þeim fannst skipta máli. Þær ólust upp I hverfi i Lundúnum, sem beiö þess aö veröa rifiö, varö aö þoka fyrir blokkum og stórbyggingum. Þetta hverfi bár enn nokkurn svip fyrri tíma, þeg- ar húmanisminn réö. Goodchild rekur þarna bókabúö, þar sem hann selur klassik og vöggu- prent, en veröur nú aö versla meö vasabrotsbækur og amriskar „how to”-bækur. Þarna er llka gamalt verslunarfyrirtæki, sem er fariö aö selja plastblóm. Systurnar alast þarna upp fyrir framan sjónvarpiö. Höfundur lýs- ir vel annarri systurinni sem situr eöa liggur fyrir framan tækiö, horfir á allt, skemmtiþætti, fræösluþætti, leikrit, auglýsingar, fréttir og allt rennur I gegn um hana, hálfsannleikurinn mettar hana algjörlega, engin tilbreyt- ing lengur. Lýsing höfundar á barninu Sophiu, þar sem þaö dundar viö aö kasta steinum I andarunga viö smálænu er mjög nærfærin, henni tekst aö hitta einn ungann og hún finnur aö hún getur gert eitthvaö, e.t.v. sama hvaö. Hún kynnist poppara og dópista og veröur hvatamaöur þess aö kllka popparans hefst handa til þess aö afla sér mikils fjár, meö þvi aö ræna dreng úr heimavistarskóla þarna skammt frá. Matty haföi fengiö vinnu sem garöyrkju- maöur viö þessa stofnun, sem var ævagömul og bar ennþá ýmis merki þess aö hafa veriö klausturskóli fyrir langa löngu. Viömót nemenda og yfirvalda gagnvart Matty var annaö þarna en almennt var. Hin systirin Atonia var komin I slagtog meö terroristum I Austuriöndum og stöku sinnum fréttist af henni. Talar I sjónvarp og útvarp um frelsi og jafnrétti. Sophia lætur sig dreyma morö drengsins, sem ræna á, hún myröir hann*og eins og hún drap andarungann foröum finnur hún sömu kennd, hún er frjáls aö gera þaö sem hún vill. Þaö liöur aö framkvæmd mannránsins, allt er undirbúiö, Iþróttamaöur sem kennir viö skólann er fenginn til aöstoöar, án þess aö hann gruni til hvers leik- urinn er geröur, Sophia notfærir sér heimsku hans út i æsar. Glæpaliðið hveikir I bensintanki og þaö kviknar I útihúsunum. Atburöirnir velta þannig aö Matty lendir I eldsvoöanum. Mannræninginn nær drengnum sem átti aö ræna og hleypur meö hann framhjá logandi húsunum, en þá æsist eldurinn, og ein eld- tungan viröist hafa öðlast eigiö lif, eltir ræningjann, svo hann veröur aö sleppa feng sinum. Rániö misheppnast. Þessi lýsing höfundar er langt sótt og djörf, en fellur aö heimi sögunnar, Þvi haföi veriö spáö aö Matty ætti aö bjarga „barninu” og honum tókst þaö. Og hann bjargar einnig Pedigree i bókarlok, Pedigree lætur af hroka sinum og biöur Matty aö „hjálpa sér”. Lýsing Sophiu á systur sinni hljóöar svo: „Aöeins hugsjónir, draugar, hugsjónir og tómleiki, hinn fullkomni terroristi”. „Viö erum allir brjálaöir, allt mannkyniö, viö erum margþvæld i Imyndanir, sjúklegar hugsjónir, flónsvonir, og förum eftir mýraljósum, viö höldum aö viö getum brotiö veggina, viö eru öll I einmenningsklefum. Viö höldum aö viö vitum. Vitum? Þaö er verra heldur en kjarnorku- sprengjan, og hefur alltaf verið”. Og vonin er i bókarlok, von ekki af þessum heimi. Bók þessi er margslungin,full af tilvitnunum og hálfsögöum merk- ingum, mjög vel gerö og inntakiö: úttekt á nútimanum: „A dungeon horrible...” Höfundurinn William Golding fæddist i Cornwall 1911. Hlaut menntun viö Marlborough menntaskólann og siöar i Oxford. Faðir hans var kennari og móöir hans mikil kvenfrelsiskona. Drengurinn átti aö veröa visinda- maöur, en hann neitaöi. Las ensku og engil-saxnesku I Oxford, þar sem hann var I fimm ár. Hann fékkst viö ýmislegt aö námi loknu, kenndi, lék, var I hljóm- sveit og hélt fyrirlestra. Gekk I sjóherinn 1940. Haföi þá gefiö út ljóöabók. Hann var fimm ár á sjónum, á striösskipum, og varö vitni aö þvi þegar Bismarck var sökkt, fylgdist meö landgöngunni I Nomandy og fleiri atburöum styrjaldarinnar. Eftir styrjöldina tók hann aö kenna aftur og skrifa. Meöal skáldsagna hans eru: Lord of the Flies, fyrsta skáldsagan, kom út 1954. The Inheritors, 1955; Pincher Martin, 1956,- Free Fall, 1959? The Hot Gates, greinar, 1965 og siöasta skáldsaga hans á undan Darkness Visible er: The Scorpion God, 1971. Atta ár liöu þar til hann sendi frá sér þessa skáldsögu. Golding hætti kennslu 1962, hann býr I Wiltshire og segist hafa mestan áhuga á hljómlist, fornminjafræöi og forngrísku; hann stundar siglingar á seglbát sér til gamans. r f>IJSI IISDI JM! Gód reynsla þeirra fjölmörgu sem auglýsa reglulega í þjónustuauglýsingum Vísis er til vitnis um ágæti þeirra og áhrifamátt. Ltomi •! 1— 11íS,;aJ^Ö1 1 K |\ci^ EtmifiA l^s igæsl & Ef þú býður þjónustu af einhverju tagi er smáauglýsing í Vísi sterkasti vettvangurinn til viðskipta, þar eru þær lesnar af tugþúsundum og þjóna þúsundum. ■ar 86611 máauglýsingar

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.