Þjóðviljinn - 18.05.1980, Blaðsíða 13

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 18. mai 1980
Sunnudagur 18. mai 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
Prentarastéttin mun ekki deyja út
Engin iöngrein hefur oröiö fyrir
jafn miklum breytingum af völd-
um tölvuvæöingar hin slöari ár og
prentverkiö, eöa prentlistin eins
og prentarar gjarnan nefna fag
sitt, af eölilegum ástæöum. Segja
má, aö tölvutæknin sé aö gera þaö
mögulegt aö þurrka út híö
heföbundna prentverk, sem f
grundvailaratriöum hefur veriö
eins f þau 500 ár rúm, sem iiöin
eru sföan Johannes Gutenberg
fannn upp lausaletriö, setti Gut-
enbergs-bibliu og prentaöi. Senni-
lega hefur fátt haft jafn mlkil
áhrif á iff okkar mannanna og
uppfinning þessa biáfátæka Þjóö-
verja, sem geröur var gjaldþrota
út á þessa uppgötvun sina og lauk
raunar aldrei viö prentun bibliu
sinnar þess vegna.
Klnverjar fyrstir
Þrykkingin sjálf er þó mun
eldri en lausaletursuppgötvunin.
Sagt er aö Kfnverjar hafi kunnaö
þá list aö þrykkja á skinn um þaö
bil eitt þúsund árum áöur en Jes-
ús Jósefsson fæddist og viö miö-
um okkar timatal viö. Þeir skáru
út i tré, vættu meö blóöi dýra og
þrykktu á skinn. Asvipuöum tima
er taliö aö þeir hafi einnig fundiö
upp aöferö til að búa til púöur. Og
þrykkingin sjálf var þekkt i Evr-
ópu á dögum Gutenbergs. Þaö
sem vantaöi var lausaletriö,
þannig aö hægt væri aö nota sömu
PRENTLISTIN
örtölva og leisergeisli eru
töfraorð I eyrum margra. Svo
viröist sem þetta tvennt og þó
alveg sérstaklega örtölvan muni f
framtíöinni vaida þviiikri bylt-
ingu I lifi manna aö ekkert stand-
ist þar samjöfnuö. Fullyrða má,
aö engin iöngrein hafi tekið
öðrum eins stökkbreytingum og
prentverkiö meö tiikomu tölv-
unnar. Astæöan er augljós. Starf
prentara hefur alla tfö veriö þaö
eitt aö koma bókstöfum og tölu-
stöfum tii almennings i formi
oröa á papplr. Tölvur nota einnig
orö og tölustafi viö iöju sina og þvf
er ekki nema eðlilegt aö prent-
verkið yröi fyrst fyrir baröinu á
þeim, þótt aörar greinar hafi svo
sannarlega einnig fengiö sinn
skammt. Breytingarnar á prent-
verkinu á sföustu 10 til 20 árum,
eru svo ævintýralegar aö hver sá
sem heföi spáö þessari þróun
heföi verið talinn galinn. Og þessi
þróun hefur alls ekki stöövast.
Meö tilkomu örtölvunnar hefur
þróunin oröiö enn hraöari og eng-
inn sér fyrir endann á þessu enn.
Er örtölvan og leisergeislinn aö
útrýma prentarastéttinni?
Verðum að vera við-
búnir miklum breyt-
ingum
Meö þessa spurningu leituöum
viö til Ólafs Björnssonar verk-
stjóra I Blaöaprenti, en hann hef-
ur fylgst náiö meö þróuninni á
þessu sviöi og er fyrir skömmu
kominn heim af ráöstefnu þar
sem fjallaö var m.a. um tölvu-
skermana, sem margir óttast aö
muni leysa af hólmi setjara, um-
brotsmenn, ljósmyndara og
plötugeröarmenn I offsetprentun.
— Nei, ég held að prentara-
stéttin muni ekki deyja út, alls
ekki. Hinsvegar liggur alveg ljóst
fyrir aö þau verk sem prentarar
munu I framtiöinni vinna eru
gerólik þeim sem viö þekkjum I
dag. Viö prentarar veröum aö
vera viöbúnir mjög miklum
breytingum i okkar fagi á næstu
árum, jafnvel meiri breytingum
en nú eru I augsýn. Ég tel aö
prentarar hér á landi geri sér
fulla grein fyrir þessu, ekki sfst
fyrir þá sök, að viö erum
nýkomnir Utifr afar miklu breyt-
ingarskeiöi, sem segja má aö hafi
byrjaö fyrir alvöru uppúr 1970.
Offsetbyltingin
Segöu okkur frá þessum breyt-
ingum.
— Eins og þeir vita sem komiö
hafa nálægt prentverki, þá má
segja aö þaö hafi verið I grund-
vallaratriöum óbreytt um aldir.
Þegar offsetprentunin kom fram
aö einhverju marki voru prentar-
ar ekki trúaöir á aö þessi tækni
myndiryöja hinni hefðbundnu aö-
ferö burtu. Viö vissum um þá
þróun sem átti sér staö I offset-
prentuninni erlendis, ein ein-
hvernveginn var þaö svo aö menn
sögöu, þetta kemur ekki hingaö.
En auövitaö kom offsetprentunin
hingaö. Fyrst I litlum mæli,og hún
var dýr. Tækniframfarimar voru
hinsvegar svo örar f offsetinu aö
menn eiginlega áttuöu sig ekki á
þvi. Mestar uröu þessar framfar-
irá áratugnum milli 1960 og 1970.
Síöan geröist þaö aö viö vöknuö-
um upp viö þaö I byrjun áttunda
áratugsins aö þetta var aö skella
hér yfir af fuilum þunga.
— Ég tel aö þessi breyting hafi
skolliö hér yfir á of stuttum tima,
þvi menn voru alls ekki viöbún-
ir. Viö uröum aö skipta algerlega
um vinnubrögö. Hér var þaö svo
aö menn byrjuöu aö vinna viö off-
setprentun og öðluöust á næstu
árum þá kunnáttu sem þeir heföu
átt aö hafa þegar þeir byrjuöu. 1
sjálfu sér er þetta ekkert nýtt hér
en hún
mun
stunda
alveg
nýttfag
eftir
fáein ár
á landi. Fyrirtæki, I þessu tilfelli
prentsmiöjurnar, viröast geta
keypt vélar og tæki fyrir hundruö
miljóna, en ef senda á fáeina
menn utan til þess aö læra á tækin
þá er eins og fyrirtækiö ætli aö
veröa gjaldþrota. Ég get nefnt
sem dæmi aö i fyrra fór prentari
úr einni prentsmiöjunni hér I
Reykjavlk á námskeiö til Þýska-
lands. Hann tók sumarfrliö sitt I
þetta og kostaöi sig sjálfur aö öllu
leyti. A þessu námskeiöi voru
menn vlösvegar aö úr heimin-
um, meöal annars frá vanþróuð-
um Afrikurlkjum, þeir voru allir i
slnum vinnutlma og á fullum
launum.
örtölvan kemur til sög-
unnar
N
Nú eru þau offset-tæki, sem þiö
eruö með I Blaöaprenti, fremur
frumstæö, hver hefur þróunin
veriö hin siöari ár?
— Þaö er rétt aö þeir „heilar”
og þau innskriftarborð sem viö
erum meö, eru meö þvl fyrsta
sem kom fram á þessu sviöi og
löngu oröin úrelt, ef viö miöum
viö þaö nýjasta á þessu sviöi,
bæöi hæggeng og einföld. Nú eru
komnir „heilar” sem taka viö
setningunni beint frá setjara-
boröinu, þar er efniö tekiö inná
diska sem geyna það og slöan er
hægt aö kalla efniö fram hvenær
sem er. Þaö athyglisveröasta
sem nú er aö koma og menn segja
aö veröi komið á markaöinn inn-
an fárra ára, eru umbrotsskerm-
ar. Meö tilkomu þeirra mun falla
út þaö sem kallaö er filmuskeyt-
ing, sem og umbrotiö eins og viö
þekkjum þaö I dag. Efnlð veröur
sett á tölvuboröiö, slöan veröur
brotiö um á skermana, litgreint
og allt sem gera þarf af tölvu-
skermunum fari slöan beint á
prentplötu. Meö þessu móti er
sleppt úr mörgum millistigum
sem viö þekkjum I dag.
Þá vaknar enn sú spurning,
hvað veröur um þá menn sem nú
vinna þessistörf sem þarna koma
til meö aö falla út?
— A Noröurlöndunum, til aö
mynda, þar sem þessi tækni
er komin, hefur reynslan veríb
sú, ab góöir fagmenn halda slnum
störfum. Þeir hafa þann grunn I
faginu, sem gerir þá hæfari en
aöra til aö vinna þessi störf. Til
dæmis um þaö er sú þróun sem
hefur átt sér stað I nágrannalönd-
um okkar aö varla er oröin til sú
auglýsingastofa, sem ekki hefur
prentara I sinni þjónustu. Auglýs-
inga teiknararnir sjá um hönnun
auglýsinga, en prentarar um út-
færsluna. Þar sem þessi nýjasta
tækni kemur er ljóst aö færri
menn þarf til aö vinna verkiö en
Jóhannes Gutenberg
stafina aftur og aftur viö bóka-
prentun, I staö þess aö þurfa aö
skera allar siöurnar út. Sú aðferð
var svo dýr, aö óhugsandi var aö
bókin gæti orðiö almenningseign.
Mestur hluti bóka á þessum árum
var handskrifaöur af munkum og
öðrum kirkjunnar mönnum og á
söfnum voru þær festar meö
keöju, til þess aö þeim væri ekki
stolið, og Þjóöverjar segja aö
Gutenberg hafi losaö biblluna viö
keöjuna, með uppgötvun sinni.
Johannes Gutenberg
Jóhannes Gutenberg var fædd-
ur I borginni Mainz I Þýskalandi
rétt fyrir aldamótin 1400, sumir
segja 1397, en þaö er ekki vitað
meö vissu. Hann var sonur aöals-
manns, sem greinilega hefur ekki
veriö efnaöur, þvl Gutenberg var
alla ævina I fjárþröng. Hann and-
aöist áriö 1468 allslaus, en bjó I
skjóli kjörfurstans af Mainz. Gut-
enberg eyddi blóma ævi sinnar I
aö finna upp lausaletrið og eftir
aö honum haföi tekist þaö og
sett upp prentsmiöju slna vann
hann aö prentun Gutenbergs-bibl-
iu. Allt þetta tók hann um 20 ár aö
þvi aö talið er. En þetta var dýrt
og Gutenberg bláfátækur og svo
fór aö aðallánveitandi hans, Jo-
hann Faust vildi fá fé sitt, tók af
honum prentsmiðjuna og bibll-
una, sem þá var ekki alveg full-
frágengin, og raunar allt sem
Gutenberg átti. Hann stóö uppi
allslaus. Kjörfurstinn af Mainz
tók tók Gutenberg uppá slna
arma og sá honum fyrir llfsviöur-
væri til dauöadags 1468.
Meö uppgötvun sinni haföi
Gutenberg opnaö flóögáttir, sem
enginn gat né vildi stööva. Prent-
un bóka var hafin og fátt ef nokk-
uö hefur haft eins mikil áhrif á líf
mannkynsins og brey tt jafn miklu
og prentlistin og bókaútgáfa fyrir
almenning. Þessi nýja handiðn
breiddist út eins og eldur I sinu og
áöur en Gutenberg dó, voru til 260
prentsmiöjur I Evrópu og höföu
prentarar þá búiö til meira en
40.000 bækur.
Um allan heim
Allt fram til þess tfma aö Gut-
enberg fann upp prentlistina
haföi þaö veriö forréttindi hinna
rlku aö geta keypt hinar óheyri-
lega dýru bækur. En uppgötvun
Gutenbergs geröi þaö kleift aö
gefa út mun ódýrari bækur en
áöur og þaö leiö ekki langur tlmi
áhrif þessarar geislunar mjög ná-
kvæmlega. Þeirri könnun er ný-
lokiö og ekki búiö aö vinna úr
gögnunum Þeir hafa aftur á móti
sagst myndu halda ráöstefnu um
þetta mál, þegar niöurstaöa lægi
endanlega fyrir. Þá veit ég ekki
betur en nokkrar þjóöir hafi
bannaö vanfærum konum aö
vinna viö tölvuskerma og sllkt
bann mun m.a. komiö á eða um
þaö bil aö komast á I Bandarikj-
unum. Þaö er ekki sannaö mál
enn þá aö geislunin sé hættuleg,
hinsvegar er þaö hald sérfræö-
inga, en á meðan menn ekki vita
hvort eöa hversu hættulegt þetta
er, þá þykir rétt aö fylgja þessum
öryggisráöstöfunum. Ljóst er aö
þegar skermunum var komiö á
markaöinn höföu menn ekki gert
sér ljóst aö um óholl tæki gæti
veriö aö ræöa, en meö aukinni
notkun þeirra viröist ýmislegt
hafa komiö i ljós, til aö mynda sá
þráláti höfuöverkur sem fylgir
þvi aö vinna viö skerm.
Ýmis eiturefni
— Þaö er fleira en skermarnir,
sem menn þurfa aö varast I þess-
ari nýju tækni, en þaö eru öll þau
kemisku efni sem fylgja offset-
prentun. Efnaverksmiöjur hafa
hrúgaö á markaðinn alls konar
efnum til notkunar i offsetprent-
un. I ljós hefur komiö aö mörg
þessara efna voru hættuleg. Menn
fengu útbrot og ofnæmi og leið illa
aö vinna meö þessi efni. Sviar til
aö mynda hafa skoriö mjög niöur
fjölda efna sem nota má. Hollend-
ingar uröu fyrir baröinu á efni
sem fór illa meö menn, en verk-
smiöjan neitaöi aö gefa upp hvaö i
þessu efni væri, uns rikiö skarst i
leikinn og lét rannsaka þaö. Þá
kom I ljós aö i þessum vökva var
efni sem er svo hættulegt mönn-
um að þaö má ekki nota þaö undir
þessum kringumstæöum. 1 Svi-
þjóö er rekin rannsóknarstofa á
vegum prentarafélagsins og
prentsmiöjueigenda sem rann-
sakar öll efni sem notuö eru i
Drentiönaöi og þessi rannsóknar-
lstofa hefur verið þaö valdamikil,
aö rikiö hefur fariö eftir niöur-
stöðum rannsóknar hennar og
bannaö þau efni sem talin eru
skaöleg. I Noregi hefur komiö til
tals aö koma upp sérstökum
tölvubanka, sem hefur aö geyma
niöurstööur rannsókna á öllum
kemiskum efnum I prentiönaöi,
þannig aö hægt sé aö kalla fram
niöurstööur rannsókna á svip-
stundu og þá um leiö hvernig á aö
bregöast viö ef taliö er aö einhver
hafi veikst af völdum þessa viö-
komandi efnis. Þaö getur skipt
öllu máli fyrir viökomandi mann
ef hægt er aö bregöast rétt viö um
leiö og sjúkdómsins veröur vart.
Framleiöendur þessara efna hafa
veriö nær ófáanlegir til aö gefa
upp efnasamsetningu þessara
vökva eöa annarra efna sem nota
veröur. Fróöir menn segja aö
ástæöan fyrir þvi sé sú, aö þessi
efni séu I raun svo einföld, aö
sæmilegur efnafræöingur geti bú-
iö þau til fyrir aðeins brot af þvi
veröi sem verksmiöjurnar selja
þau á.
Einkennileg
vinnubrögð
ÞU sagöir áöan aö þú heföir
ekki trú á aö prentarastéttin dæi
út. heldur yröi um breytt vinnu-
brögö aö ræöa.
— Já og ekki bara breytt vinnu-
brögö, heldur miklu fremur nýtt
fag, algerlega ný vinnubrögö.
Þaö sem hefur undraö mig einna
mest I sambandi viö þessa nýju
tækni eru viöbrögö prentsmiöju-
eigenda. Ég hef haldiö þvi fram
aö þarna sé um sameiginlegt
hagsmunamál prentara og prent-
smiöjueigenda aö ræöa, aö halda
þessu öllu saman innan prentiön-
aöarins. Hjá þeim er tilhneiging til
aö fá ófaglært fólk, ódýrt vinnuafl
inni fagiö. Af sjálfu sér leiöir
þetta til þess, aö þaö þarf ekki
lengur prentiönaöarfyrirtæki til
aö setja upp prentsmiöju. Ef
þetta veröur ekki viöurkennt sem
prentfag, þá getur hver sem er
keypt sér tæki og fariö aö prenta.
Ef þeir binda sig við aö nota aö-
eins prentara, þá um leiö er
greinin lögvernduö. Ef þeir hins-
vegar hafna prenturum I skjóli
allra nýjunga, sem ekki komi
prenturum viö, þá opna þeir allar
gáttir fyrir Pétur og Pál til aö
setja á stofn prentsmiöjur.
Hver fær hagnaðinn
Af þvi aö þú nefndir þessa
prentvél þar sem örfáir menn
stjórna vél, sem vinnur verk tuga
manna á engum tima, þá dettur
mér I hug hvort verkalýösfélögin
séu farin aö fjalla um þaö hvert
sá mikli hagnaður sem sllk vél
skilar skuli renna. Á prent-
smiöjueigandinn einn aö fá hann,
á viðskiptavinurinn aö fá hann
eöa fólkiö sem vinnur viö vélina;
hcfur þetta veriö rætt?
— Jiúvissulega hefur þetta ver-
iö mikiö rætt. Til aö mynda i
.þýska stáliönaöinum, þar sem
tölvutæknin hefur tekiö viö starfi
þúsunda manna og hagnaöur
verksmiöjueigenda margfaldast.
Menn spyrja þvi eölilega hver á
aö njóta ágóöans af aukinni
tækni. Eölilegasta leiöin viröist
manni sú, aö allir aðilar njóti
góös af þessu. Viöskiptavinurinn
fái vörur á lægra veröi, starfs-
fólkiö hærra kaup og styttri
vinnutima og framleiöandinn
fengi sitt. Þessi aukna tækni
veldur aö sjálfsögöu auknu at-
vinnuleysi og þaö er eitt af þeim
vandamálum, sem veröur aö
leysa, samfara aukinni tækni.
Jafnvel I þeim löndum þar sem
alvöru atvinnuleysisbætur eru
fyrir hendi, skapar atvinnuleysi
óteljandi félagsleg vandamál.
Þaö er engum manni eölilegt aö
gera ekki neitt, jafnvel þótt hann
hafi laun fyrir það.
Hvaö um þessi mál hér á landi?
— Til þessa hefur mjög litið
verið fjallaö um þessi mál hér á
landi. Nú hefur Hiö Islenska
prentarafélag skrifaö ASl bréf
vegna tölvurpálanna og hefur
verið ákveöiö aö taka fyrir
„tölvumál” á þingi Alþýðusam-
bands Islands á komandi hausti.
Viö viljum ekki aö umræöan ein-
skoröist viö prentverkiö, heldur
um þessi tölvumál almennt og aö
ASI myndi sér einhverja stefnu i
þessum efnum, enda ekki seinna
vænna, þar sem tölvunotkun
eykst hröðum skrefum hér á
landi. Ég tel að það veröi nú þeg-
ar aö leggja einhverjar llnur I
þessum málum, en ekki aö biöa
þess aö annar hver maður gangi
itvinnulaus vegna þessa og auö-
vitaö á ASl aö hafa forystu i mál-
inu. Við prentarar munum ekki
una þvi aö þarna veröi aöeins
kroppaö i máliö. Viö munum hafa
ýtarleg gögn tilbúin aö leggja
fram og viljum aö á málinu veröi
tekiö af alvöru og festu. Þótt
prentverkiö hafi oröið fyrst til aö
finna fyrir tölvubyltingunni, þá
fylgja fjölmargar aörar starfs-
greinar á eftir; trésmlöi, járniön-
aöurinn og fleiri greinar eru þeg-
ar orönar tölvuvæddar víöa er-
lendis og þess er skammt aö biöa
aö svo veröi einnig hér. Viö meg-
um ekki biöa lengur meö aö taka
þessi mál föstum tökum innan
verkalýöshreyfingarinnar.
Texti S.dór
Ljósmyndir -gel-
daga hafi prentlistin veriö I
grundvallaratriöum eins og á
dögum Gutenbergs. Auðvitaö
uröu tækniframfarir, prentvélar
urðu æ hraögengari, og setjara-
vélar komu til sögunnar, en
grundvölhirinn var alltaf sá sami,
lausaletur og þrykking. Siöan
komu óllkar prentaöferöir, ljós-
prentun og offsetprentun, sem llt-
iö létu aö sér kveöa til aö byrja
meö. Offsetprentun sótti þó á
hægt og rólega og yfirtók sifellt
meira af hinni heföbundnu prent-
list. Varöandi offsetprentun var
breytingin frá hinu heföbundna
prentverki mest varöandi setn-
inguna. Vissulega var prentunin
frábrugöin, en þó I grundvallar-
atriöum svipuö og áöur.
Fyrir utan offsetprentunina má
segja aö mestu framfarimar I
prentverki hafi komiö meö hrað-
pressunni (cylender-pressunni)
og setjaravélinni. Þessar tvær
vélar uröu til þess aö afköstin I
prentverki margfölduöust. BáÖar
þessar vélar komu I byrjun 19.
aldar og þróun þeirra varö mjög
hröö. Varðandi blaöaprentun má
segja aö bylting hafi oröið þegar
hverfipressan kom til sögunnar
(rotation-pressan). Hverfipressur
nútimans prenta tugi þúsunda
eintaka á klukkustund og gera
þaö kleift aö gefa út dagblöö I
miljóna upplagi.
Framtíðin
Þróunin I prentverki á siöustu
20 árum, og þó mest á stöustu 10
árum eftir að örtölvan kom til
sögunnar hefur oröiö meö þeim
hætti aö margir óttast aö prentar-
ar veröi óþarfir innan tlöar. Alla
vega er ljóst aö prentverk eins og
viö þekkjum þaö i dag mun innan
skamms heyra sögunni til. Þá má
heldur ekki gleyma leisergeislan-
um, sem þegar er fariö aö nota t
prentun meö þeim árangri aö
margir spá þvi að I framtlöinni
veröi prentvélar óþarfar.
Hvaö ber framtlöin 1 skauti sér
fyrir prentara? Viö báöum Ólaf
Björnsson, verkstjóra i Blaða-
prenti og stjórnarmann I HtP um
aö ræöa þetta mál viö okkur, en
hann hefur fylgst allnáiö með
þróun þessara mála bæöi hér
heima og erlendis. ÞaÖ viötal
birtist hér I opnunni. _ s.dór
um hverfipressui aö ræöa. Og ef
við tökum Islenskan mælikvaröa
og nefnum Islenska metsölubók,
svona 8 þúsund eintök, þá tæki
það þá örfáa menn sem viö vélina
vinna svona 8 klukkustundir aö
prenta og binda þetta upplag.
Meö þeirri tækni sem viö þeklj-
um hér má gera ráö fyrir þvi að
þaö tæki 2 til 3 vikur að vinna
þetta verk miöaö viö 8 stumia
vinnu á dag.
Hefuröu trú á þvl aö vél sem
þessi komi til tslands?
— Ég skal ekki segja, þaö þarf
nokkuö stór upplög af bókum til
þess aö vél sem þessi beri sig.
Sllkar vélar eru einnig mjög
dýrar, en forsendur geta breyst.
Skermarnir eru
ekki hættulausir
Ef viö snúum okkur aftur aö
þessum setningar- og umbrots-
skermum, og raunar þeim tölvu-
skermum sem þegar eru komnir i
notkun hér á landi, þvi er haldið
fram aö þeir geti verið hættulegir
heilsu fólks?
— Eins og skermarnir eru i dag
eru þeir óheilsusamlegir. A ráö-
stefnu um þetta mál, sem ég sat
fyrir einu og hálfu ári, kom
þaö fram hjá V-Þjóöverjum að
um 70% þeirra sem starfa dag-
lega viö tölvuskerma, hafa stöð-
ugan höfuöverk. 1 Þýskalandi er
vinnubrögöum hagaö þannig að
fólk vinnur ekki nema 6 tima á
dag viö skermana og nú er komin
fram krafa um aö fólk vinni ekki
nema 4 tíma á dag. Nú er þaö
þannig aö menn vinna i tvær
klukkustundir en hvlla sig I 15
minútur. Og þaö sem meira er, i
þessar 15 mlnútur verður fólk aö
fara frá tækjunum. Fólk má ekki
setjast niöur viö þau meöan þaö
hvllir sig, heldur fara út fyrir.
Enn sem komiö er hefur ekki ver-
iö fundiö út hvernig best er aö láta
skerminn snúa viö þeim sem
setur á hann; lýsing er einnig
mikilsvert atriöi augnanna vegna
og fleiri atriöi eru enn I rannsókn.
Einnig má nefna aö hver einasti
maöur sem vinnur viö tölvu-
skerm I Þýskalandi er skyldugur
til aö fara reglulega I læknisskoö-
un hjá trúnaöarlækni verkalýös-
félaga-, trúnaöarlæknir fyrirtækja
er ekki látinn duga.
— Þaö er einkum tvennt sem
taliö er hættulegt viö skermana,
annars vegar er sjón manna talin
I hættu og hinsvegar svo geislunin
frá skermunum. Undanfarin ár
hafa A-Þjóðverjar rannsakað
þartii segja má aö bókin veröi al-
menningseign. Afleiöingin varö
sú aö æ fleiri læröu aö lesa, upp-
lög bóka uröu stærri, kennslu-
bækur komu til sögunnar og
þekking breiddist út um heiminn.
sem gerbreytti öllu mannllfi.
Hver gæti hugsaö sér heiminn I
dag án bóka, dagblaða, timarita
eöa annars prentaös máls?
Prentlistin breiddist mjög hratt
út um hinn stóra heim. fslend-
ingarvoru I hópi þeirra þjóöa sem
fyrstar uröu til þess aö notfæra
sér þessa merku uppgötvun. Jón
biskup Arason á Hólum flutti
prentverkiö til tslands I kringum
1530 og stofnaöi Hólaprentsmiöju.
Þannig mun þaö hafa veriö víöast
hvar á fyrstu öldum prentverks-
ins aö kirkjan átti prentsmiöj-
urnar og hálæröir menn unnu aö
prentverkinu. Kirkjan átti pen-
inga og gat sett upp prentsmiöjur
og hún haföi líka mestan áhuga á
bókaútgáfu, þ.e. útgáfu helgirita.
Til aö sýna fram á hve snemma
prentverkiö kom til Islands má
nefna aö fyrsta prentsmiöjan
kom til Mexico 1539, Indlands
1556, Perú 1584, Japan 1590,
Filippseyja 1602, Llbanon 1610,
Bolivlu 1610, Bandarlkjanna 1639,
Iran 1640, Finnlands 1642, Klna
1644, Argentlnu 1700, Brasillu
1706, Sýrlands 1708, Kolumblu
1738, Kanada 1752, Chile 1776, S-
Afrlku 1784 og til Astralíu 1802.
óbreytt öldum saman
Segja má aö allt fram á okkar
ólafur Björnsson, verkstjóri I Blaðaprenti en hér við hina svo nefndu
„heila” sem þóttu góðir þegar þeir komu fyrst tillandsins og mikil
nýjung I prentverki. í dag eru þeir gersamlega úrelt fyrirbæri.
nú er, en þróunin hefur oröiö sú aö
þessi tækni hefur aukiö prentun
hjá ýmsum fyrirtækjum og þaö
hefur svo aftur kallaö á prentara
til vinnu. Auövitaö veit maöur
ekki hvaö verður eftir nokkur ár,
cn eins og málin standa I dag, hef-
ur atvinnuleysi prentara ekki
aukist aö neinu marki vegna þess-
arar nýju tækni.
Leisergeislinn
Hefur eitthvaö þaö komið fram
sem bendir til enn frekari þróun-
ar, umfram þessa skermatölvu?
— Svo viröist sem örtölvan geri
sprautuprent, sem gerir þaö
kleift aö prenta á hvaö sem er,
litmyndir hvaö þá annaö. Þaö
skiptir engu máli hvernig hlutur-
inn er, þaö er nánast hægt aö
prenta á allt.
— Nú, og svo er þaö leisergeisl-
inn. Mönnum hefur tekist aö
skjóta I gegnum pappírsstæðu
meö geislanum og prenta þannig
jafn vel á allar pappirsarkimar,
snúa stæöunni við og prenta meö
sama hætti á bakhliöina. Þaö er
ekki alveg ljóst hvernig þessi aö-
ferö nýtist I sambandi viö dag-
blaðaprentun, en aftur á móti
mun prentun bóka og timarita
Skermatölvur eru fyrir nokkru komnar I notkun hér á landi án þess aö
nokkur hafi hugsað fyrir þvi að erlendis eru þær taldar mjög varasam-
ar frá heilbrigðissjónarmiöi.
allt mögulegt á þessu sviöi. Ég
get nefnt sem dæmi aö menn sjá
fyrir aö til aö mynda auglýsinga-
stofa býr til auglýsingu, hún er
geymd á tölvudiski. Slöan er
ákveöiöaöbirta þessa auglýsingu
I einhverju blaöi, sem hefur
skermatölvu. Þá fær auglýsinga-
stjórinn ákveöiö númer sem hann
stimplar inna tölvuna hjá sér og
kallar þá um leiö fram auglýsing-
una frá auglýsingastofunni meö
þráösambandi og hún birtist á
unibrotsskerminum. Einnig má
nefna aö s'tórblöö geta komiö slnu
úrklippusafni fyrir á tölvu-
diskum, sem taka sama og ekkert
pláss og úrklippurnar eru númer-
aöar og hægt aö kalla efniöfram á
engri stundu I tölvunni.
Hvað er svo nýjast á sviði
þrykkingar, prentunarinnar
sjálfrar?
— Þaö nýjasta sem komiö er á
markaöinn er þetta svo nefnda
kr,ma þarna inniog hvernig veröa
þá prentvélar? Þessi prenttækni
er ekki komin enn á almennan
markaö, en fróöir menn segja
stutt i þaö að svo veröi.
Prent- og bókbandsvéla-
samstæða
— Komi þessi leisergeisla-
prentun á markaöinn er hætt við
aö prentvélar veröi óþarfar þegar
tlmar liöa. Aftur á móti hefur
þróunin I gerö prentvéla veriö
mikil. Ég get nefnt sem dæmi
prentvél, sem getur prentaö frá
örfáum slöum og uppl 700-800 slö-
ur i einu. Og þaö sem meira er,
eftir aö prentaö hefur veriö á
papplrlnn I þessari vél fer hann I
bókbandsvél, sem er sambyggö
pressunni og útur bókbandsvél-
inni kemur bók, bundin og inn-
pökkuö I plast, tilbúin á markaö-
inn. Þess ber aö geta aö þarna er