Þjóðviljinn - 18.05.1980, Blaðsíða 24

DJÚÐVIUINN
Sunnudagur 18. mai 1980
nafn*
Páll Helgi
Jónsson
Nafn vikunnar er Páll H.
Jónsson, sem annað árið i
röð hlýtur verðlaun Fræöslu-
ráös Reykjavikur fyrir bestu
frumsömdu barnabók,
islenska.
Páll H. Jónsson er fæddur
1908. Hann sagði frá þvl,
þegar verðlaun voru afhent,
að hann myndi vel þá tíð,
þegar bókahungur var mikiö
og engin ganga svo erfiö, að
hún væri skki sjálfsögö ef
hún gæfi það i aðra hönd að
ný bók fengist til láns. Hann
rifjaði þaö og upp, að þegar
hann, ungur drengur, var
haldinn þessu bókahungri,
lýsti hann því yfir við móöur
sina, að hann ætlaöi að
gerast skáld. Þá setti grát að
móður minni, sagði Páll:
skáld deyja ung. Og þar með
var sú áætlun lögð á hilluna.
Páll H. Jónsson hefur við
margt sýslaö, verið kennari,
ritstjóri Samvinnunnar,
hann hefur, þrátt fyrir þann
lifsháska sem mönnum þótti
að skáldum steöja, samiö
tvær ljóðabækur, leikrit,
ævisögu Hallgrims Krist-
inssonar. Og nú slðast hefur
hann samið tvær barna-
bækur sem þóttu öðrum
betri, og þar með gert sitt til
að brúa margfrægt kyn-
slóðabil, sem oft er um
kvartaö. Hann hefur með
sögum sfnum orðiö
einskonar afi allra islenskra
barna, eins og Sigurjón
Pétursson forseti borgar-
stjórnar komst að oröi,
*g«r hann ávarpaði höfund-
inn á föstudagskvekti.
Nú er önnur öld, sagði Páll
H. Jónsson þetta sama
kvöld. Ef að eitthvað er til
sem kalla mætti bóka-
hungur, þá er það ekki vegna
skorts á bókum. Það er vist
heldur ekki talinn lifsháski
lengur að gerast skáld. Þvi
mun að sönnu fylgja sálar-
háski — en hann er ekki
lengur orð sem vegur þungt
á vörum manna.
Vissulega, sagði Páll Helgi
Jónsson, er þaö okkur sem
hljótum viðurkenningu fyrir
frumsamdar barnabækur og
þýddar góður heiöur. En hitt
skiptir meira máli, að með
verðlaunum af þessu tagi er
höfuðborgin að láta i ljós
vaxandi skilning á þvl, að
bækur fyrir börn skipti máli.
Sýna sóma þeirri stööu sem
bækur hafa I heimi barna.
Forseti borgarstjórnar
hafði I ávarpi sinu einmitt
lagt á þaö áherslu, aö það
væri vel til fundið aö bók-
menntaverðlaun af hálfu
Reykjavlkurborgar væru
einmitt barnabókaverölaun:
það skipti svo miklu að mál-
farsuppeldi barna, hæfni
þeirra til að lesa það sem
máli skiptir og mynda sér
skoöanir, fengi lið góðra
Islenskra barnabókmennta.
Við spurðum Pál H. Jóns-
son hvort hann heföi fleiri
barnabækur á prjónunum.
Hann lofaði engu, en bros
hans var jákvætt.
—áb
Xnalsínu pjóoviljans er 81333 kl. 3-30 mánudaga tll fóstudaga.
l'tan þess tima er hægt aö ná í blaöamenn og aöra starfsmenn
blaösins í þessum simum : Ritstjórn 81382, 81482 og 81527, umbrot
81285, ljósmyndir 81257. Laugardaga kl. 9-12 og 17-19 er hegt aö
ná í afgreiöslu blaösins isima 81663. Blaöaprent hefur síma 81348
og eru blaöamenn þar á vakt öll kvöld.
Aðalsími Kvöldsíml Helgarsími
81333 81348 afgreiðslu 81663
STARF
OG
KJÖR
Sigurður
Skúlason
leikari
Kiörin eru
misjöfn
171 íFélagi íslenskra leikara
fastrádið í 56 stödur
Ég held að ekki sé ofsagt að um
leikara og störf þeirra leiki Ivið
meiri ljómi en um flestar aðrar
stéttir og vlsast er það að margan
mun einhvern tlma hafa um þaö
dreymt að komast ,,á fjalirnar”
án þess að hafa gert neitt frekar I
málinu. Sjálfsagt er þetta starf
eftirsóknarverðara en mörg önn-
ur en ætlunin er þó ekki aö ræða
starfiö sjálft að þessu sinni heldur
beina athyglinni að kjörum leik-
ara. Þeir veröa eins og aðrir aö
vinna fyrir daglegu brauði sln og
sinna, þó að vissulega sé hið sama
um leiklistina að segja og aðra
listsköpun, að hana verði ævin-
iega erfitt að meta til fjár.
Sigurður Skúiasoner leikari við
Þjóðleikhúsið og er ráðinn á svo-
kölluðum B-samningi. Hann út-
skrifaðist Ur Leiklistarskóla
Þjóðleikhússins 1967 og hefur
leikið stöðugt siðan. Sígurður er
formaður Leikarafélags Þjóð-
leikhússins og mun hann nU leiða
lesendur Þjóðviljans i alian sann-
leika um kjör leikara.
Sigurður: Ég vil byrja á þvi að
taka þaöfram að kjör leikara eru
æðimisjöfn. Stór hópur leikara er
atvinnulaus, aðrir vinna einstök
verkefni við og við og svo eru það
þeir sem eru fastráðnir. Atvinnu-
leikhUsin eru þrjú, Þjóðleikhúsið,
Leikfélag Reykjavikur og Leik-
fél. Akureyrar. 1 ÞjóðleikhUsinu
er fastráðið I 32 stöður, 16 hjá
Leikfél. Rvk. og 8hjá Leikfél. Ak-
ureyrar. Þetta eru samtals 56
stöður en félagar I Félagi Isl. leik-
ara eru 171. Þetta segir slna sögu.
— Þama verða kvenleikarar
miklu verr Uti. 1 leikbókmenntun-
um eru karlahlutverk mun fleiri
en kvenhlutverk og þess vegna er
meira að gera fyrir karlmenn I
leikhUsunum en konur. Samt er á-
sókn kvenna I leiklist meiri en
karla. S.l. 2-3 ár gengu I Félag Isl.
leikara um það bil helmingi fleiri
konur en karlar.
Allt að 10 flokka
munur
Þú segist vera á B-samningi,
hvað merkir þaö?
— Leikarar Þjóðleikhússins eru
rlkisstarfsmenn og taka laun
samkv. samningum BSRB en
samt sitja þeir ekki allir við sama
borð. Viö hér við ÞjóöleikhUsið
höfum þrenns konar samninga,
A-, B- og C- samninga. Um leik-
ara á A-samningi gilda sömu
reglur og um aðra opinbera
starfsmenn. Byrjunarlaun þeirra
eru samkv. 17. launafl. þriöja
þrepi og eru I dag kr. 468.463 á
mán. Eftir 5 ára starf færast þeir
svo upp I 19. flokk og launin þar
eru kr. 497.278 á mán. Leikarar á
B-samningi eru hins vegar ráðnir
til eins árs I senn og byrja I 9.
launafl. 1. þrepi þar sem
mánaðarlaunin eru kr. 318.'67'4‘.
Eftir þrjú ár fara þeir I 12. flokk
og eftir önnur þrjú I þann 15. Ég
er i þeim flokki og mánaðarlaun
min eru kr. 439.644. Hærra I laun-
um fara B-leikarar ekki.
— Til viðbótar þessum launa-
mun og mismiklu atvinnuöryggi
þurfa B-leikarar að skila fleiri
vinnustundum hér I húsinu en
hinir, eöa 147 stundum á mánuði á
Laun fastrád-
inna leikara
við Þjóðleik-
húsid:
A-samningur:
Byrjunarlaun
17. fl. 3. þrep kr.
468.463
Hámarkslaun
19. fl. 3. þrep kr.
497.278
B-samningur:
Byrjunarlaun
9. fl. 1. þrep kr.
318.674
Hámarkslaun
15. fl. 3. þrep kr.
439.644
móti 138 hjá A-leikurum. Báöum
hópum er ætlaö að vinna heima
þannig aö vinnustundir á ári verði
samtals 1832. A-leikarar fá llka
greidda yfirvinnu á sýningar um-
fram 120 á ári en það fáum við á
B-samningi ekki. Hjá okkur er
sýningafjöldinn ótakmarkaöur.
— Þetta fyrirkomulag tel ég
löngu orðið úrelt.enda er það ein
aðalkrafa leikara að breyta þessu
þannig að þessir tveir samningar
verði felldir I einn samning, þar
sem vinnuskylda verði hin sama
, og starfsaldur ráði launum.
— C-samningur er fyrir leikara
sem leika einstök hlutverk. Sá
sem er ráðinn I eitt verkefni fær
mánaðarlaun meðan æfingar
standa yfir og eru það 80% af
næsta launaflokki ofan viö þann
flokk sem hann ætti að fara I yrði
hann fastráðinn. A sýningatíman-
um fær leikarinn svo greitt fyrir
hverja sýningu og er það mis-
jafnt eftir stærð hlutverka. Taxt-
inn fyrir lltið hlutverk er núna kr.
25.475 fyrir meðalhlutverk kr.
30.060 og fyrir stórt hlutverk kr.
35.471.
— Ef leikari á C-samningi vinn-
ur við tvö eða fleiri verkefni sam-
tlmis, er hann á mánaðarkaupi
allan tímann, bæði meðan hann
æfir og leikur. Launin eru einum
flokki hærri en hann myndi fá,
yrði hann fastráðinn. Að jafnaði
er C-mönnum tryggðar tvær sýn-
ingar á viku og lágmarkstrygging
er 10 sýningar.
Þjóðleikhússtjóri
einvaldur
Eiga leikarar á B-samningi
kannski rétt á að komast á A-
samning eftir einhvern vissan
tlma?
— Nei, það er ekkert rennsli
þarna á milli. Leikhússtjóri ræð-
ur einn alla leikara og honum er
það alveg I sjálfsvald sett hvort
hann ræður leikara á A- eöa B-
samning. Hann getur llka sem
best haldið leikurum á B-samn-,
ingi svo lengi sem verkast vill.
Hérna I húsinu eru t.d. leikarar
sem búnir eru að vera meira en 20
ár á B-samningi.
Nú hefur þú rakið hvernig
launafyrirkomulag þiö búið við
hér I Þjóöleikhúsinu, en hvernig
eru samningar annarra leikara
sem eru fastráðnir hjá hinum at-
vinnuieikhúsunum, Leikfélagi
Reykjavlkur og Leikfélagi Akur-
eyrar?
— Eg hef ekki samninga þeirra
hjá mér svo að ég get ekki sagt
þaö I smáatriðum en samningar
þessara leikara eru svipaðir A-
samningi okkar.
Uppstoppaðir og
niðursprautaðir
Hvernig er vinnutlma ykkar
háttað?
— Viö æfum alla daga vikunnar
nema sunnudaga á timabilinu frá
kl. 10 á morgnana til kl. 4 e.h.
Sýningar eru daglega nema á
mánudögum. Leikarar eiga enga
fasta frldaga. 1 slðustu samning-
um var samið um að viö fengjum
einn frídag á viku, þó þannig að
leikhúsið mætti safna þeim upp I
fjóra og dreifa þeim slðan á næstu
fjórar vikur en þetta er gjörsam-
lega óframkvæmanlegt og samn-
ingsákvæðið þvi ónýtt. Leikarar
leggja mikla áherslu á að fá viku-
legan frldag.
— Ég vil gjarnan geta þess hér
að vinnumórall leikara er á háu
stigi, þeir finna til óvenjumikillar
ábyrgðar gagnvart slnu starfi
sem sést vel á þvl að það heyrir til
tlðinda að fella þurfi niður sýn-
ingu vegna veikinda leikara. A
hinn bóginn getur þessi mórall
orkað tvimælis og stundum geng-
ið beinlínis út I öfgar eins og þeg-
ar menn mæta fársjúkir, kannski
með 40 stiga hita og niðurspraut-
aðir til þess „bjarga leikhúsinu”.
Enda sagði einu sinni við mig
einn kollegi þegar við ræddum
þetta: „Það er ég viss um að þó
að maður dræpist yrði maður
stoppaður upp, sett I mann batterl
og slðan hent inn á sviðið”.
Taka skal tillit til
listrænnar
velferðar leikara
Verkefnaval Þjóðleikhússins er
oft gagnrýnt, hvað telur þú að
helst þurfi að hafa I huga þegar
verkefnaskrá leikhússins er sam-
in?
— Það eru að sjálfsögðu ótal-
mörg atriöi sem taka þarf með I
reikninginn. Menn þurfa aö fylgj-
ast vel með þvl sem er að gerast I
heiminum, jafnt listaheiminum
sem alþjóðamálum. Fylgjast með
verkúm nýrra höfunda og nýjum
verkum þekktra höfunda. Auðvit-
að verður lika að taka miö af okk-
ar eigin þjóðllfi og ástandi þar, og
byggja upp og hlúa aö innlendri
leikritagerð.
— Við verkefnaval þarf svo að
sjálfsögðu að taka mið af þvi
starfsliði sem er til staöar til að
koma þessum verkum á fram-
færi. I þvl sambandi vil ég benda
á eina grein I lögum um Þjóðleik-
hús sem er starfsfólkinu ákaflega
mikilvæg og skyldi I heiðri höfð.
Hún er svona:
„Við samningu verkefnaskrár
skal leitast við að nýting starfs-
krafta verði hagkvæm og tillit
verði tekiö til listrænnar velferð-
ar og þroska listamanna”.
Nú hefurðu lýst vel kjörum
leikara við Þjóðleikhúsið en hver
eru helstu hagsmunamál leikara
almennt I dag?
— Það þarf að tryggja fjár-
hagslegan grundvöll Leikfél. Ak-
ureyrar sem atvinnuleikhúss,
Það þarf aö fjölga stöðum við at-
vinnuleikhúsin. Þaö veröur að
tryggja fjárhag frjálsra leikhópa
og það þarf að koma upp útvarps-
og sjónvarpsleikhúsi með fast-
ráðnum leikurum. —- hs