Þjóðviljinn - 20.09.1980, Síða 10

itfSlÖÁ'-— MÓbVItÍÍHvYí1 H«lglh "2®!Ma2iR‘MptemtKér 'HMM‘‘
Leiöari Þjóöviljans 12. septem-
ber færöi lesendum blaösins og
útvarpshlustendum vond tiöindi
af málefnum jámblendifélagsins.
Þar var upptyst um veröfall á
kisiljárni á heimsmarkaöi, fram-
hald á „bullandi tapi” á rekstri
járnblendifélagsins, aö spár for-
ráöamanna félagsins um hækk-
andi verölag á kísiljárni hafi ekki
staöist og til aö bita höfuöiö af
skömminni hafi þeir gert áætlanir
um óskynsamlega fjárfestingu i
þriöja ofnihum.
Sil spurning leitar á, hvaöa til-
gangi siikum leiöaraskrifum er
ætlaö aö þjóna eins og þau eru I
pottinn búin. Forsendur leiöarans
standast ekki. Upplýsingarnar
sem hann byggist á eru I veiga-
miklum atriöum rangar. Niöur-
staöa leiöarans stendur þvi ekki
traustum fótum auk þess sem hún
snýst um mál, sem er til ákvörö-
unar i höndum iönaöarráöherra.
Eins og til er stofnaö veröur
leiöarinn ekki talinn vandaö
framlag til þeirrar ákvöröunar.
Veröa hér nokkur atriöi leiöarans
tekin til nánari skýringar.
„Verðfall á kfsiljárni”.
Yfirskrift leiöarans gefur til
kynna, aö eitthvaö skelfilegt hafi
gerst i þróun verölags á kisil-
járni. Þetta er ekki rétt. Aö visu
hefur hiö skráöa verölag á kisil-
járni skv. Breska timaritinu
Metal Bulletin lækkaö úr
370-410 pundum f 345-355 pund.
Meginhluti þessarar breytingar á
skráningu stafar af þvi aö brask-
markaöur meö klsiljárn, sem gaf
mjög gott verö meöan skráningin
var hæst, hefur slaknaö svo aö nú
eru verö I þeim viöskiptum lægri.
en verö frá framleiöendum til
notenda, en þannig er kisiljárniö
frá Grundartanga selt. Til nánari
upplýsinga skal á þaö bent, aö á
þeim tlma, sem þessi lækkun hins
skráöa verös hefur átt sér staö
hefur gengi enska pundsins
hækkaö verulega. I norskum
krónum mælt hefur hiö skráöa
verö þannig breyst úr ca 3850 til
4250 i 3980 til 4100. Lægri mörkin
hafa þannig I raun hækkaö, en
efri mörkin lækkaö litillega. 1
upplýsingum, sem dreift var til
fulltrúa fjölmiöla 3. júli s.l.,var
um þetta efni fjallaö þannig:
„1 ársskýrslu félagsins kemur
fram, aö þróun verölags á kisil-
járni var hagstæö á árinu 1979, og
frekari veröhækkun varö enn á
öörum ársfjóröungi 1980. Veröiö
nægir þó ekki enn til aö ný verk-
smiöja meö þunga byröi fjár-
magnskostnaöar skili hagnaöi. I
skýrslunni er þess enn fremur
getiö, aö horfur á siöari hluta árs-
ins 1980 sé nokkuö óljósar vegna
Jón Sigurðsson aðalframkvœmdastjóri Islenska járnblendifélagsins hf:
Áhugi Elkem skipti
ekki máli í fyrstu lotu
Athugasemd viö leiðara Þjóðviljans um „verðfall á kísiljárni” og járri"
blendiverksmiðjuna
óvissu um almenna efnahags-
þróun i helstu viöskiptalöndum.
Þaö, sem gerst hefur siöan
skýrsla þessi var samin.hefur
staöfest, aö markaöur fyrir kisil-
járn veröur nokkuö þröngur nú
um skeiö. Stálframleiösla hefur
dregist verulega saman i ýmsum
miklum stálframleiöslulöndum
og eftirspurn eftir kisiljárni þar
meö minnkaö. Vonir um frekari
veröhækkanir á árinu eru þvi aö
engu orönar, en reynt aö halda
óbreyttu veröii’.
Til þessa hefur þetta tekist
furöu vel, þótt markaöur sé
þröngur og þvi þrýstingur á
veröiö. Aö tala um veröfall I
þessu sambandi er þvi ekki rétt
lýsing á þróuninni.
Stöðugt verð á áli og
kisiljárni.
Grunnforsenda leiöarans er, aö
þvi hafi verö haldiö fram af tals-
mönnum stóriöju, aö ál og kisil-
járn sé stööugt f veröi á heims-
markaöi. Sú yfirlýsing leiöara
höfundar, aö þessar sveiflur á áli
og kísiljárni séu meiri en i sjávar-
afuröum, opinberar einungis aö
hannþekkirekki þaö, sem geröist
i útflutningi Islendinga t.d. 1965-
67 hvaö þá kring um 1960. Þess
má minnast til upplýsingar, aö
reynsla þessara ára geröi mönn-
um ljósa þörfina fyrir þaö, sem
kaliaö var aö skjöta fleiri stoöum
undir atvinnulífiö.
Hækkun á verði kísil-
járns.
Þaö er rauöur þráöur I leiöar-
anum aö verö á kísiljárni hafi ekki
hækkaö eins og forráöamenn
verksmiöjunnar spáöu. Þetta er
alrangt því aö veröiö hefur
hækkaö milli 70-80% frá þvl sem
þaö var lægst. Þótt Grundar-
á Grundartanga
tangaverksmiöjan þurfi hærra
verö til aö skila hagnaö er ekki
ástæöa til aö vera mjög vansæll
yfir núverandi veröi miöaö viö
aöstæöur. Þeir sem til þekkja
telja, aö eölilegri markaösaö-
stæöur skili hærra veröi þegar
þar aö kemur.
Skilaverð samanborið
við áætlun.
Þvi er haldiö fram i leiöar-
anum, aö skilaverö til jámblendi-
verksmiöjunnar sé 13% lægra en
áætlanir 1977 geröu ráö fyrir.
Vert er aö minna á i þessu sam-
bandi, aö járnblendifélagiö hefur
gert sér far um aö birta upplýs-
ingar um starfsemi sina og boöiö
þær fram eftir þvi sem tök eru á
aö veita þær af viöskiptalegum
ástæöum. Ekki hefur veriö leitaö
eftir upplýsingum frá járnblendi-
félaginu um þetta atriöi fremur
en önnur i þessum leiöara, enda
er þetta rangt. í raun er meö ólik-
indum hvaö verö yfirstandandi
árs er nálægt þvi veröi, sem gert
var ráö fyrir i þessum gömlu
áætlunum.
Þriðji bræðsluofninn.
I leiöaranum er rætt um aö
járnblendifélagiö hafi hug á aö
bæta viö þriöja ofninum eins og
afstaöa hafi veriö mörkuö eöa
ákvaröanir teknar i þá átt af
félagsins hálfu. Þetta er ekki þaö,
sem gerst hefur.
Framkvæmdastjórn félagsins
hefur samkvæmt ákvöröun
stjómar þess gert allitarlega út-
tekt á þriöja ofninum og gert
skýrslu um hana og er sú skýrsla
til athugunar hjá hluthöfum, þ.e.
iönaöarráöherra og ELKEM.
Ljóst hefur veriö frá upphafi,
aö þriöji ofninn er rökrétt fram
hald i uppbyggingu starfsemi
járnblendifélagsins og sú viöbót
yröi félaginu hagstæö, ef þaö fær
aö njóta þess ávinnings af hag-
kvæmni stæröarinnar, sem slik
viöbót færir rekstrinum. Hag-
stæöasti timi fyrir slfka stækkun
ræöst af ýmsum grundvallarfor-
sendum um markaö, getuLands-
virkjunar til aö afhenda orku og
um rafmagnsverö. Meöan þessar
forsendur skortir getur enginn,
hvorki innan fyrirtækis né utan,
kveöiöupp úr, um þaö hvort þriöji
ofninn er aö svo stöddu skynsam-
leg fjárfesting. Aöurnefnd
skýrsla er af hálfu stjórnenda
félagsins efni handa hluthöfunum
tilaö þeir get markaö stefnu fyrir
félagiö til lengri tima um hvaöa
bolmagnog svigrúm félagiö skuli
fá og hvenær. Mikilvæg atriöi i
þessu sambandi eru á forræöi
Landsvirkjunar og iönaöarráö-
herra, sem hefur máliö til meö-
feröar eins og fram hefur komiö.
„Engin rök”.
Alyktun leiöarans er þessi:
„Engin rök hafa þvi komiö
fram enn sem benda til þess aö
þriöji ofninn á Grundartanga sé
skynsamleg fjárfesting”.
I þessari ályktun er ekki eins
mikill matur og ætla mætti viö
fyrstu sýn, því aö járnblendi-
félagiö hefur opinberlega ekki
sett fram nein rök um þennan ofn
til eöa frá. Ýmislegt mælir meö
slikri ráöstöfun og annaö gegn
henni eins og gerist um meiri
háttar stjónmála- og viöskipta-
ákvaröanir. Hins vegar er ljóst,
aöofn 3 aö Grundartanga er eina
meiri háttar iönaöarfjárfestingin
i landinu, sem er tæknilega til-
búin til framkvæmdar þegar i
staö, ef forsendur eru skapaöar
fyrirhenni og stjómmálaforystan
I landinu kýs aö greiöa fyrir henni
og telur fjárhagslegt rými fyrir
hana i samanburöi viö aörar
ráöageröir I landinu.
„ELKEM áhugalaust”.
Þetta var yfirskriftin yfir viö-
tali viö Þorstein Vilhjálmsson
varamann I stjórn járnblendi-
félagsins, sem tekiö var i fram-
haldiaf ofangreindum leiöara. Af
þvi sem aö framan er rakiö ætti
aö vera ljóst, aö varla er viö aö
búast miklum áhuga ELKEM á
möguleikum, sem ekki er vitaö
hvort eru til,og upp á islenska aö-
ila stendur aö segja til um hvort
svo veröi.
Þar fyrir utan viröir ELKEM
meirihlutaeign Islendinga I járn-
blendifélaginu og ætlast tíl for-
ystu af þeirra hálfu um málefni
félagsins. Þeirri stefnu,aö vilja
islenska eignaraöild aö meiri-
hluta fyrirtækis af þessu tagi,
fylgir sú kvöö aö hafa frumkvæöi
um þær ráöstafanir, sem oröiö
geta fyrirtækinu og öörum is-
lenskum hagsmunum til fram-
dráttar. Ahugi ELKEM á máli af
þessu tagi ætti þvi ekki aö skipta
islenska eigandann neinu máli I
fyrstu lotu, enda ekki vfst aö
hagsmunir þess og járnblendi-
félagsins fari alls kostar saman.
Og skrambi skýtur þaö skökku
viö þegar lausleg viöhorf hins er-
lenda eignaraöila eru oröin rök
Þjóöviljans um hvaö gera skuli
eöa gera ekki I islensku fyrirtæki.
Jón Sigurösson
4
Ritstjórnargrein
Einar Karl Haraldsson skrifar
Milljaröaskattar
Geirs og Mogga
Stefna Geirs Hallgrims-
sonar og Morgunblaösins i oliu-
kaupa- og flugrekstrarmálum
reynistlandsmönnum dýrkeypt.
Þessir aöilar eru enganveginn
áhrifalausir I þjóöfélaginu og
rekja má beint og óbeint til
áróöurs þeirra stórkostlegar
aukaálögur á þjóöina.
Málgagn Geirs Hallgrims-
sonar itrekar enn einu sinni þá
skoöun sina sl. föstudag aö flug-
fargjöld Islendinga eigi aö vera
svo há aö gróöa- og eignahags-
munir hluthafa Flugleiöa séu
tryggöir. Þaö er semsagt
stefnan aö fargjöld á Evrópu-
leiöum á.vegum Flugleiöa veröi
áfram mun hærri en hjá öörum
fiugfélögum I Evrópu.
Alþýöubandalagiö hélt þvi
fram á Alþingi aö Flugleiöir
seldu tslendingum farmiöa til
Evrópu á uppsprengdu veröi til
þess aö fjármagna tapiö á At-
lantshafsleiöinni. Almenningur
á Islandi væri þannig meö ferö-
um sinum látinn borga aö hluta
til brúsann af áhættusamkeppni
i fólksflutningum milli Ameriku
og Evrópu, eins og Ólafur
Ragnar Grimsson hefur marg-
bent á.
Þetta álit var ætiö fordæmt
af forstjórum Flugleiöa og mál
gagni Geirs Hallgrimssonar. Nú
vita hinsvegar allir aö þeir 2
milljaröar Islenskra króna, sem
Flugleiöir græddu á feröalögum
tslendinga á sl. ári hafa veriö
settir i taphitina á Atlantshafs-
leiöinni. Tapiö var aö visu
margfalt meira heldur en
nemur þessum aukaskatti á
feröalög Islendinga og er þaö
skýringin á hinni hörmulegu
rekstrarfjárstööu fyrirtækisins,
sem setur feröaþjónustu viö Is-
lendinga I hættu enda þótt
ætlunin sé aö þéna milljarö á
henni á næstu 12 mánuöum.
Þaö er áhugamál allra ts-
lendinga aö flugsamgöngur viö
helstu samskiptalönd okkar séu
tiöar og öruggar. Samt sem
áöur gerir almenningur kröfu til
þess aö slfk þjónusta sé ekki
seld á yfirveröi. Hagsmunir
hluthafa Flugleiöa fara ekki aö
öllu leyti saman viö þessa kröfu
almennings, og þvi er þaö sem
málgagn Geirs Hallgrims-
sonar,sem ásamt fjölskyldu
sinni og fieiri mektarfjölskyld-
um tengdum Morgunblaöinu er
stór hluthafi i félaginu, heldur
fram eigna- og gróöahagsmun-
um hluthafanna.
örn Ó. Johnson segir I viö-
tali viö Morgunblaöiö aö hlut-
hafa, i Flugleiöum hafi tapað
mestu á þvi aö halda áfram At-
lantshafsfiuginu, og þaö megi
hafa i huga aö þeir, sem eiga
Flugleiöir og stjórna þvi, hafi
mátt horfa upp á eignir sinar
minnka meö hverjum mánuöin-
um. Og Morgunblaöið tekur
undir þetta meö þvi aö krefjast
þess aö fjölskyidurnar kringum
Flugleiöir fái aö vinna upp
eignatap sitt meö áframhald-
andi aukaskatti á ferðalög Is-
lendinga, til þess aö þær geti
fært út kvfarnar á ný, þegar
betri tiö rennur upp.
A þaö er ekki minnst i þessu
sambandi aö hluthafar Fiug-
leiöa eiga stóreignir i hótelum
og dótturfélagasamböndum er-
lendis. Þaö er ekki talaö um aö
skera af þeim til þess aö rétta
viö rekstrarstööuna, heidur
visað á hágjaldastefnu i feröa-
lögum tslendinga.
Nú skal ekkert um þaö full-
yrt hver afkoma fiugfélags sem
sæi um grundvallarflug meö
þjónustusjónarmiöiö eitt aö
leiöarljósi þyrfti aö vera til þess
aö tryggja eölilegan viögang
þess og endurnýjun vélakosts.
En benda má á aö fyrir 2—3
milljaröa króna aukaskatt á
ferðalög Islendinga gætu Flug-
leiöir boöiö 3 til 5 þúsund visi-
tölufjölskyldum i flugferö til
Lundúna á ári. Stæröargráöa
aukaskattsins er þannig, aö
hægt væri aö bjóöa öllum ibúum
Kópavogs til Lundúna á þessu
ári. Hafnfirðingum á þvi næsta
og Akureyringum á þar næsta
ári, ef hann væri notaöur til aö
hygla islenskum feröalögum en
ekki i taphit Flugleiöa vegna
áhættuflugs.
Ekkert slikt er á stefnuskrá
Morgunblaösins fremur en i
oliukaupamálunum, þar sem
aörir hagsmunir er kröfur neyt
enda i landinu hafa ráöiö ferö-
inni á bæ Geirs Hallgrimssonar.
Þaö var meöal annrs fyrir ein-
.dreginn árðöur Morgunblaös-;
ins sem gerður var bráöræöis-
samningur viö BNOC I Bret-
landi um gasoliukaup, sem
væntanlega munu þýöa um 2
milljarða króna aukaskatt á
þjóöina, og versnandi lifskjör, á
þessu ári.
Meö stefnu sinni I fargjalda-
og oliukaupamáium hefur mái-
gagn Geirs Hallgrimssonar
gerst málsvari 4—5 milljaröa
króna aukaskatts á landsmenn
á þessu ári einu. Þessir
Morgunbiaösskattar sem lagöir
eru á vegna eigna- og gróöa-
hagsmuna munu áreiðanlega
ekki léttast á næstu árum fái
Geir Hallgrimsson einhverju
um ráiðiö. Umræður siöustu
vikna hafa opnað augu fólks
fyrir þvi aö hjarta Morgun-
biaösins slær meö hluthöfum
Flugleiöa en ekki almenningi
sem vill ódýrar og öruggar
samgöngur. Sömuleiöis hefur
þaö orðið lýöum ljóst aö stefna
málgagns Geirs Hall-
grimssonar i oliukaupamálum
miöaöist ekki viö hagsmuni al-
mennra neytenda.
—ekh