Þjóðviljinn - 31.12.1980, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 31.12.1980, Blaðsíða 8
8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN MiOvikudagur 31. desember 1980_ Áramót 1980-1981 mætti margt fleira tina til, en i fyrsta lagi vil ég nefna hér afkomu rikissjóös, sem hefur veriö traustari á þessu ári en oftast áöur. Þaðer mikilvægur liöur i baráttunni gegn veröbólgu. i annan staö hefur á þessu ári veriö unnið vasklega aö eflingu islensks iönaöar og mótun alhliöa iönaöarátaks. Þessu til staöfestingar skal bent á að útflutningur iðnaöarvara hafði á fyrstu 9 mánuöum ársins aukist um nærri 30% að magni til frá sama tima i fyrra, 1979. Iönaöurinn hlýtur aö veröa vaxtarbroddur islensks atvinnulifs á komandi árum og ákvörðun um alhliöa iðnaöarátak er jafnbrýn og ákvörðun um mótun islenskrar orku- stefnu til áratuga. Verðbólgan má ekki vaxa Ég hef nú rakiö nokkuö verkefni undan- farinna ára, en vik þessu næst aö verk- efnunum framundan: Veröbólga hefur verið eitt meginvanda- mál islensks efanhagslifs um langt árabil. Svo lengi sem ég man eftir mér hafa umræöur um veröbólgu sett svip sinn á alla stjórnmálaumræöu hér á landi. Verö- bólguvandinn varö þó fyrst verulegur þegar oliukreppan gekk hér yfir 1973—1974 og svo aftur frá 1979. Verö- bólganhér á landi er þvi aö verulegu leyti afleiöing ytri kringumstæöna sem eru óviöráöanlegar hvaða rikisstjórn sem er. Hin alþjóðlega auölindakreppa birtist islendingum i vaxandi verðbólgu. Enn- fremur er verðbólgan afleiðing af þeim átökum sem stööugt eiga sér staö milli stéttanna, sem vitnaö var til i upphafi þessarar greinar. Þegar veröbólga er komin á jafnhátt stig og nú er um aö ræða er hins vegar ætiöhætta á þviaö hún hafi I för meö sér alvarlegar afleiöingar á annan hvorn veginn, — þann aö hún fari mjög vaxandi og israelskt ástand skapist meö yfir 100% veröbólgu, eöa hinn aö til varnar veröbólgunni veröi gripiö til aö- geröa sem hafa i för meö sér hrun, til leiftursóknaraögeröa. Núverandi rikisstjórn er mynduö á þeim grundvelli aö landsmenn allir reyni aðfeta sig smám saman útúr veröbólgu- vandanum. Þaö er eina færa leiöin aö matiþeirrastjómmáiaaflasem aöild eiga aö núverandi rikisstjórn. Meö þeim aögeröum sem tilkynntar veröa nú um áramótin er byggt á þessari meginfor- sendu og þeirri aö kaupmáttur launa veröi ekki lakari en samiö var um og oröiö heföi aö óbreyttu samkvæmt þeim kjara- samningum sem gerðir voru á s.l. ári. Atökin i' i'slenskum stjórnmálum undan- farinna ára hafa staðiö um þaö fyrst og fremst meö hvaöa aöferöum er hentugast aö ráðast gegn verðbólguvandanum. Þar hefur veriö og er tekist á um þaö hvort beita á leiftursóknaraðferöinni meö þeim hrikalegu afleiðingum sem slikt hefði fyrir launafólk og alla félags^lega fram- þróun á Isiandi, eöa hvort slikt gerist I samráði viö samtök launafólks eins og stjórnarsáttmáli núverandi rikisstjórnar kveöur á um. Verðbólgan er hættulegt vandamál vegna þess sem áður getur — aö hvenær sem er getur hún breyst I enn viötækari vanda en mælt verður i vlsitölum, vanda sjálfstæös þjóöfélags á tslandi. Hruniö hefði þær afleiöingar aö fólk flýöi land — þar með væri einni meginstoöinni kippt undan sjálfstæöi þjóöarinnar. Veröbólgu- hraði um eöa yfir 100%, eins og i tsrael, hefði sömu afleiöingar. Viö skulum gera okkur ljóst aö tslendingar eru aöilar aö alþjóölegum samningum, eins og Alþjóöabankanum og Alþjóöagjaldeyris- sjóönum, sem gætu v.iö slikar kringum- stæöur krafist aöfeerþa. Þar meö væri sjáfsforræöi þjóöarinnar ógnaö. Fyrir nokkrum árum kynntumst viö því aö Portúgalir vildu ekki kaupa af Islendingum saltfisk eins og gert haföi veriö ráö fyrir. Ástæöan var ekki sú aö I Portúgal væri ekki markaöur fyrir salt- fisk — fólkiö beið i biörööum eftir þessari vöru, jafnvel sólarhringum saman. Astæðan var sú að Alþjóöagjaldeyris- sjóöurinn bannaöi Portúgölum aö verja meiri gjaldeyri til þessara innkapa. Þaö var útlendur alþjóölegur aöili sem ákvaö höftin og tók völdin af stjómvöldum I Portúgal. Þessi hætta blasir við tslendingum ef viö förum ekki varlega á þessu sviöi og okkur ber aö gæta þess aö veröbólgan breytist ekki i eitt logandi bál sem rffur niöur lifskjör og stofnar efna- hagslegu sjálfstæöi þjóöarinnar I beinan voöa. Þannig byggist baráttan gegn óöa- veröbóigunni einnig á þjóðlegum for- sendum. Alþýöubandalagið telur sér þvi skylt aö taka þátt I baráttunni gegn verö- bólgunni, enda byggist sú barátta á fyrr- nefndum forsendum aö þvl er varöar kaupmátt launa. Jafnframt ieggur Alþýöubandalagiö áherslu á aö baráttan gegn veröbólgu veröur aö fara fram á öilum sviöum efnahagsllfsins og loks aö ekki er viö þvl aö búast aö unnt sé aö ná veröbólgunni niöur i einu vetfangi. Þaö er min skoöun aö þaö væri verulegur árangur aö koma veröbólgunni niöur fyrir 50% i lok ársins 1981, þegar þess er gætt aö veröbólguhraöinn aö óbreyttu á næsta ári gæti oröiö um 70%. Öraunhæfar áætlanir um að ráöa niðurlögum verð- bólgunnar hafa orðið mörgum stjórnum ogstjórnmálamönnum aöfalli: Hverman ekki eftir Geir Hallgrímss. sem lýsti því yfir aö veröbólgan ætti aö komast niöur I 15% 1975. Raunin varð 49%. Þrátt fyrir þann kjaraniöurskurö sem þá var um aö ræöa, en þá var kaupmáttur kauptaxta um 15% lakari en hann er nú og kaupmáttur ráðstöfunartekna á mann sömuleiöis miklum mun lægri en hann er nú, enda þtítt viöskiptakjör séu svipuö nú og var 1975. Baráttan gegn veröbólgunni er eitt meginviöfangsefni stjórnvalda og á því ári sem nú er að ljúka hefur rikisstjórnin beitt sér I þeim efnum meðal annars meö gerö kjarasamninganna viö opinbera starfsmenn, meö aöhaldi í rikisfjár- málum og meö öörum aögeröum, enda þótt ýmislegt hafi fariö mjög úrskeiöis eins og útlánaaukning bankanna á miöju þessu ári. Baráttan um kaupmáttin En þótt baráttan gegn veröbólgunni sé nú höfuöverkefni stjórnvalda, þá skulum viö sist gleyma aö sóknin gegn veröbólg- unni má ekki kosta alvarlega kjara- skeröingu almenns launafólks, eöa hættu á atvinnuleysi. Þessari áramótagrein fylgja nokkur linu- og súlurit sem sýna annars vegar þróun viðskiptakjara og hins vegar þróun launa og tekna hér á landi á siöustu árum. Þær upplýsingar sem þar koma fram sýna svo ekki veröur um villst aö miöað viö viöskiptakjör þjóöarinnarút á viö, þá hefur kaupmáttur launa og tekna veriö verulega miklu betri á árunum 1979 og 1980 heldur en á rikis- stjórnarárum Geirs Hallgrimssonar, árunum 1975—1977. Þannig er t.d. kaupmáttur dagvinnutlmakaups lág- launahóps eins og verkakvenna 16—17% hærri aö jafnaði á árunum 1979 og 1980 heldur en 1975—1977 enda þótt viöskipta- kjör okkar síöustu tvö ár hafi að jafnaöi veriö 4% lakari en þau voru til jafnaöar 1975—1977. Sé litiö á þróun kaupmáttar kauptaxta helstu launastéttanna eöa þróun kaupmáttar ráöstöfunartekna heimilanna, þegar skattar hafa veriö greiddir, og einnig tekiö tillit til viöskipta- kjara, þá verður útkoman lika með svipuöum hætti, þegar geröur er saman- buröur á síöustu tveimur árum annars vegarog valdatlma Geirs Hallgrimssonar hins vegar. Þetta sýna myndirnar sem þessari grein fylgja með llnuritum og súluritum. íslensk atvinnustefna Jafnframt þvi aö vera uppteknir viö veröbólguumræöuna hefur þaö gerst aö önnur stór mál hafa vikiö til hliöar og eru ekki i forgrunninum sem skyldi. Hér má margt til nefna, en eitt hiö alvarlegasta er, aö atvinnumálin, forsenda efnahags- legs sjálfstæöis þjóöarinnar, viki fyrir veröbólgutalinu öliu. Alþýöubandalagiö markaöi á landsfundi slnum nú I haust ákveöna og eindregna stefnu I atvinnu- málum sem vissulega er framhald af þeirri stefnu sem islenskir sósfalistar hafa fylgt um árabil allt frá þvl aö ný- sköpunarstjómin var mynduö á lýöveldis- árinu 1944. Þessi stefna alhliða Islenskrar atvinnuuppbyggingar hefur þann tilgang I fyrsta lagi aö treysta sjálfstæöi þjóöar- innar gagnvart erlendu auömagni sem mun i vaxandi mæli sækja l áuölindir Islendinga á komandi árum. í annan staö hefur þessi stefna þann megintilgang aö tryggja svo sem veröa má lifskjör lands- manna þannig aö þau séu sambærileg við þaö sem best gerist I grannlöndum okkar. 1 þessari stefnumótun landsfundar Alþýöubandalagsins nú s.l. haust kvaö þó viö nýjan tón, en I ályktun landsfundarins var lögö áhersla á mótun alhliöa auö- iindastefnu. Meö þessari áherslu vill Aiþýöubandalagiö koma þvl rækilega til skila aö byggja veröur á ræktun Islenskra auölinda, en rányrkju er hafnaö. Hér er átt viö auölindir láös og lagar, „lffbeltin tvö”, sem Kristján Eldjárn, fyrrverandi forseti lslands, nefndi svo. Ekki veröa þessar auölindir ræktaöar og nýttar meö þvi aö ákvaröa nýtingu þeirra á forsend- um fjármagnsins. Einungis á félagsleg- um grundvelii er unnt aö tryggja eölilega nýtingu auðlindanna. 1 ályktun lands- fundar Alþýöubandalagsins var lögö á þaö megináhersla aö samhliöa þyrfti aö móta innlenda orku- og atvinnustefnu. Auölindakreppa heimsins hefur birst okk- ur i veröbólgu að undanfömu eins og áöur segir, en hún hefur einnig- beriö aö dyrum I llki erlendra auöhringa sem bjóöa gull og græna skóga fyrir aögang aö fallvötnum okkar. Varla kemur þaö fyrir aö sendi- I menn Alþjóðabankans til Islands sendi frá sér skýrslur um efnahagsástandið á Islandi án þess aö leggja jafnframt til aö inn I landiö veröi hleypt erlendu áhættu- fjármagni. Sjálfstæðisflokkurinn lagði til fyrir siöustu kosningar aö fyrir lok ára- tugarins risu hér 3 stóriöjuver I eigu út- lendinga. Alþýöuflokkurinn hefur tekið undir i þeirri kröfugerö. Þá yröi þröngt fyrir dyrum islensks sjálfstæöis ef svo færi og þess vegna er lifsnauösyn aö mót- uö verði samþætt orku- og atvinnustefna sem reisir varnir andspænis ásókn erlendra auðhringa næstu áratugina. Iðnaðarráðherra Alþýðubandalagsins hefur unnið að slikri stefnumótun ásamt nefndum á vegum rfkisstjórnarinnar og Alþýöubandalagsins, en ákvörðun um þessa stefnumótun er lifsnauðsyn landi oglýöog eitt stærsta verkefni samtimans á Islandi. Þau tvö verkefni sem ég hef hér nefnt tel ég mikilvægustu verkefni næstu ára og áratuga á íslandi i þvi skyni aö treysta efnahagslegan grundvöll þjóöarinnar. Stríð eða friður Atökin I umheiminum hvarvetna staö- festa einnig þessa nauösyn ekki síöur en innlendar þjóðlegar ástæður. Baráttan um auðlindirnar milli stórvelda og fjöl- þjóðahringa fer stööugt harönandi. Af- leiöingar þessarar baráttu birtast í stór- auknum vigbúnaöi. Atlantshafsbandalag- iö hefur fyrirskipað aukningu um 3% á raunviröi hernaðarútgjalda aöildarríkja sinna. Norðmenn hafa fallist á aö geyma vopnabirgöir fyrir Atlantshafsbandalagiö i sttírauknum mæli. Atökin milli Irans og Iraks eru eitt merkiö um auölindastrfðið. Sifelldar og vaxandi heitingar milli stór- veldanna eru af sama meiði. Meö stööugt takmarkaöri auölindum veröur minna til skiptanna með þjóðum Vestur-Evrópu og Norður-Ameríku ekki siður en annars staðar. Stéttaátökin haröna. Stjórnmála- menn sem hafa hæst um nauðsyn aukins vigbúnaðar fá flest atkvæði i kosningum — eins og i' Bandarlkjunum. Fasisk öfl láta á sér kræla sem aldrei fyrr — eins og I Frakklandi. Jafnframt veröur þess vart aö meöal þjóöa heimsins eru vaxandi áhyggjur þvi þetta ástand getur leitt til allsherjar ófriðar i heiminum. Ýmis rlki Atlantshafsbandalagsins hafa neitað að hlýöa skipunum yfirstjórnar bandalags- ins um aukin hernaöarútgjöld. Sffellt fleiri kveðja sér hljóös og vara við víg- búnaöarkapphlaupinu. Russel-hreyfingin hefur þannig styrkst að afli og boðar til alþjóölegrar ráöstefnu um afvopnun og friö á næsta ári. I grannrikjum okkar fer þeim fjölgandi sem hvetja til varkárni. Krafan um kjamorkuvopnalaust svæöi á Noröurlöndum á sér sifellt fleiri for- mælendur jafnvel úr þeim stjórnmála- flokkum sem boriö hafa ábyrgö framar öörum á aöild landa sinna aö Atlantshafs- bandalaginu og hemaðarsamstarfinu viö Bandarlkin. Gegn erlendum herstöðvum Ekki þarf þó aö leita svo langt til þess aöskynja aukinn þrýsting vígbúnaöarafl- anna: Krafan um útfærslu hernámsins hér á landi er ein afleiöingin af auknum hernaöarútgjöldum rikja Atlantshafs- bandalagsins. Nú telja NATO-forystan og Bandaríkjastjórn að nægir fjármunir séu til þess aö reisa birgöastöö fyrir olfu sem er langt umfram þarfir bandarlska her- námsliðsins frá degi til dags. Hlutverk herstöövarinnar er að breytast yfir I þaö aö vera miöpunktur i kjarnorkukerfi Bandarikjanna i Noröur-Atlantshafi. 25. júll s.l. undirritaði Bandarikjaforseti fyrirskipun til herja Bandarikjanna um aö þeir skuli búa sig undir aö hefja kjarn- orkustrfö aö fyrrabragöi. Kjarnorkuhern- aöur Bandarikjanna er þvf ekki lengur „vamarviöbúnaöur”, eins og til þessa hefurveriö haldiö fram. Opinskátt er ját- aöog raunarnotaö sem skrautfjööur i'for- setakosningunum i Bandarikjunum aö kjarnorkuviöbúnaöur Bandarikjanna sé árásarviöbúnaöur. Menn sjá einnig af fréttum liösins árs um yfirvofandi kjarnorkuárásir vegna „mistaka I stjórn- kerfinu”, „bilana I tövlubúnaöi” o.s.frv. — hættan á styrjöld er yfirvofandi. Þjóö sem hýsir erlent setulið kallar þessa hættu yfir sig. Herstööin á Miönesheiöi yröifyrsta skotmarkiö i striöi. Þessi ógn- un er nú alvarlegri en nokkru sinni fyrr vegna þess aö vlgvélarnareru „fullkomn ari” en áöur — manndrápsgeta þeirra ægilegri en nokkru sinni fyrr. Alþýöubandalagiö hefur eitt Islenskra stjórnmálaflokka barist gegn hernámi Bandaríkjanna hér á landi og fyrir úrsögn Islands úr Atlantshafsbandalaginu. Alþýöubandalagið hefur hins vegar ekki haft nægilegan styrk til þess aö knýja þetta stefnumál sitt fram. En þeim mun haröar mun flokkurinn berjast fyrir markmjðum sfnum, þeim mun ötulli þarf flokkurinn aö vera viö aö gera almenningi grein fyrir stefnu sinni og hver háski er þjóöinni búinn aö óbreyttri afstööu ann- arra stjórnmálaflokka. En þrátt fyrirtregöu hinna flokkanna til þess að fallast á markmið Alþýðubanda- lagsinsí herstöövamálinu er nú —einmitt i ljósi hinna alþjóölegu viöhorfa sem áöur var lýst — ástæöa til þess aö setja fram þá lágmarkskröfu, að island veröi lýst kjarnorku vopnalaust og aö umhverfi landsins veröi friölýst, Noröaustur- Atlantshafiö. Hver er afstaða hinna flokkanna til þessa? Eru þeir reiöubúnirtil þess aö fall- ast á þaö aö staðsetning kjarnorkuvopna veröi fortakslaust bönnuö hér á landi svo og umferö meö kjarnorkuvopn? Eru þeir reiöubúnir til þess aö standa aö yfiriýs- ingu þessa efnis frá aiþingi islendinga — eða eru þeir svo ákafir I aö fórna lífi þjóö- arinnar fyrir ofstæki erlends hernaöar- bandalags aö ekkert annaö komist aö — ekki einu sinni sú frumstæöa hvöt manns- ins að bjarga sinni eigin liftóru? Alþýðu- bandalagið mun á næstu mánuðum, miss- erum og árum láta á það reyna hvort unnt er að skapa samstöðu um slikar yfirlýs- ingar — varðandi friðlýsingu Noröaustur- Atlantshafsins og yfirlýsingu um Island sem kjarnorkuvopnalaust svæöi. Undir- tektirnar undir þá kröfu um lágmarksaö- geröir I utanrlkismálum eru vissulega til marks um þaö hvort borgaraflokkarnir hafa snefil af þjóðlegum viðhorfum — aö- eins þrjátiu og sex árum eftir stofnun lýö- veldis á tslandi 1944. Verum raunsæ — ekki svartsýn Þrátt fyrir ískyggilegar blikur á lofti i alþjóðlegum stjórnmálum og versnandi viöskiptakjör þjóöarbúsins ber okkur þó aö gera þjóöinni allri ljóst aö Islendingar eiga mikla möguleika, miklar auðlindir ónýttartilþess aö skapa hér grundvöll til betra mannlifs en nokkurs staöar annars staöar. Svartsýnisrausiö sem oft einkenn- ir islenska þjóðmálaumræöu er ekki viö hæfi — það er er kannski stærsta „efna- hagsvandamálið”! Okkur ber að vera raunsæ á umhverfi okkar, en jafnframt berokkuraðminnastþessað iþessu landi er mikill auður, miklir möguleikar eru á betra og batnandi menningarlifi, sögur okkar, tunga og menning eiga að gefa okkur styrk og þrótt til þess aö varðveita islenskt þjóölif og ganga uppréttir aö verkum okkar. „Land, þjóö og tunga, þrenning sönn og ein, þér var ég gefinn barn viö móöurkné” — þar i þeim orðum felst forsenda allrar okkar viöleitni til þess aö bæta umhverfi okkar, en til þess um leiö aö skila landinu betra og auöugra afkomendum okkar. Þrautseigja og dugn- aöur hefur löngum einkennt Islendinga. Þeir vinna mikiöog eru reiöubúnir til þess að leggja á sig verulegt starf og aftur starf, ekki aöeins fyrir sig og sina, heldur einnig til þess að skapa hér betri llfskjör allra, einnig þeirra sem þurfa á stuöningi aöhalda til mennta og heilsu. Þess vegna er það sem útgjöld til heilbrigðismála eru oröin einhver hin hæstu I heimi sem hlut- fall af vergum þjóöartekjum. Þvert á móti eru kröfur um aukningu útgjalda I þessu skyni, og ekki veröur dregin af því önnur ályktun en sú að þeir sem vinnu hafa og tekjur séu reiðubúnir til þess aö leggja meira fram til samneyslunnar en til þessa. I þessu samhengi langar mig til þess aö minna á að áriö 1981 er alþjóðlegt baráttuár fyrir jafnrétti fatlaðra. Sérstök nefndhefur starfaö aö undirbúningi þessa árs á tslandi. Mun nefndin nú eftir ára- mótin skila álitsgerö og gera grein fyrir þvi opinberlega hvernig hún telur skyn- samlegast aö staöiö veröi aö þvi aö gera alþjóðaáriö I senn minnisstætt og árang- ursriktíbaráttufatlaöra fyrir jafnrétti. A miklu veltur aö vel takist og þessa ára- mótagrein vil ég nota til þess aö hvetja til viðtækrar samstööu og mikils starfs á alþjóðaári fátlaöra 1981. Sókn og sigrar Alþýðubandalagsins Fyrr i þessari samantekt var bent á tvö meginverkefni á vettvangi landsmála sem Alþýðubandalagiö hlýtur að vinna aö sérstaklega. Þá var bent á verkefni á sviöi utanrikismála. Flokkurinn hlýtur þó aö helga sig miklu fleiri þáttum þjóðlífs- ins ef hann á aö þoka fram stefnumálum sinum og ná þeirri stærö sem hann þarf aö ná til þess aö veröa enn voldugra afl I islenskum þjóömálum. Ég er sannfæröur um aö Alþýöubandalagið á nú meiri möguleika en löngum fyrr til þess aö veröa enn stærri og enn sterkari flokkur en áöur. Flokkurinn hefur á aö skipa úrvalsfólki til starfa á flestum sviöum þjóðlffsins. Þaö hefur sannast best eftir kosningarnar 1978 þegar forystusveit Alþýöubandalags- ins hefur tekið aö sér trúnaöarstörf I borgarstjórn, bæja- og sveitastjórnum og á vettvangi rikisstjórnar. I borgar- stjórn Reykjavíkur skipuöust skjótt veöur I lofti voriö 1978 og kosningasigur vinstri aflanna varö naumur þannig aö mikiö þarf til þess aö halda meirihluta vinstri manna áfram sem hlýtur þó aö veröa keppt aö. En þaö fólk sem Alþýðubanda- lagið hefur sent fram á vettvangi borgar- stjórnarinnar hefur getiö sér gott orö,

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.