Þjóðviljinn - 20.06.1981, Blaðsíða 14

Helgin 20.-21. júnf Í981 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 15
14 StDA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 20.-21. júnl 1981

Myndir -GFr
Glaóir en þreyttir feröamenn, loksins komnir á áfangastaó, barma toppgigsins. Gufuuppstreymió af brenni-
steinsöldunum i baksýn.
Sagt frá feröalagi Kommatrimmara á glóandi tinda Heklu
yngri, og við geystumst i átt að
reykjarkófinu, meðan þeir eldri
og ráðsettari héldu sinum þægi-
lega göngumáta.
Landslagið fór aö verða all
stórfenglegt þegar toppurinn kom
i ljós. Litadýrðin var slik, að mér
var nær að halda að ég væri
staddur i málningarverslun eftir
kröftugan jarðskjálfta en á
Heklutindi. Grænt, gult, rautt,
brúnt, bleikt, hvitt og siðan svart
fjallið allt i kring. Þetta var
meira en orð fá lýst. En nú sá ekki
lengur fram á viö, þvi mökkurinn
af brennisteinsöldunum var svo
þéttur. I gegnum reykjarhafið
gekk hersingin, þvi að enn var að-
eins búið að leika forleikinn.
Sjálfur gigurinn, inngangur hel-
vitis eins og hann hefur oftlega
verið nefndur, var þarna ein-
hversstaðar á bakvið.
Inngangur að
helvíti
Það tók nokkurn tima að lésa
sig i gegnum heitan gufumökkinn
og brennisteinsöldurnar. Yfir-
borðið var laust og oft erfitt að ná
fótfestu. Hitinn var slikur að
undirritaður varð að fara úr
skónum til að kæla á sér fæturna,
þegar loks sá fyrir endann á
reykjarkófinu. Enn þurfti að
klöngrast yfir sprungur og lit-
fagra velli áður en við náðum að
barmi toppgigsins. Hundruða
metra djúp og breið gosskálin
sýndist já einmitt eins og inn-
gangur að helviti, eða þá leyni-
göng til andfætlinga okkar i
Astraliu, likt og Verne skáldaði i
Snæfellsjökul. Toppgigurinn,
þessi griðarstóra gjóta i miðri
Heklu, blés enn frá sér gufu-
mekki, svona til sanninda um að
enn sé lif i glóðum.
Franz Gislason, sem hafði
gengið á Heklu aðeins nokkrum
dögum áður en hún fór að gjósa i
ágúst á siðasta ári, var nokkra
stund að átta sig á staðháttum.
Slikar höfðu umbreytingarnar
orðið. Aður reis toppgigurinn sem
keila upp af fjallinu um 150 m há,
snarbrött og erfið uppgöngu, enda
hlaðin upp úr egghvössu brota-
bergi.
Goskeilan sást hvergi og i stað-
inn fyrir flatan kollinn á Heklu
voru öskuhaugar og gosberg á
dreif i kring um hinn nýja og gjör-
breytta toppgig.
t vestur frá toppgignum er sið-
an risinn nýr gigur, en eitthvað
eru undirstöðurnar óburðugar,
þvi að hann er þegar farinn að
siga allmikið, að sögn fróðra
manna um slik visindi.
Helgistund
Viðdvölin á Heklutindi minnti
einna helst á helgistund. Menn
sátu þögulir, köstuðu mæðinni og
horfðu hugfangnir á umhverfið.
Sumir tóku sér jafnvel penna i
hönd og hófu skriftir. Hvenær
opnar hún sig næst, skrifaði ég i
mina bók og glotti við gignum.
Ég þóttist viss um, að hún færi
ekki að gantast viö Komma-
trimmara, slikt ágætisfólk, með
fagrar hugsjónir.
Þvottur í Laugum
Klukkan var orðin rúmlega
fjögur þegar viö tókum okkur upp
og röltum af stað niður fjallið.
Þrátt fyrir útsýnið og tignar-
leikann gætti örugglega nokkurs
léttis hjá mönnum þegar þeir
voru sestir upp i rútuna, meö
Heklu i baksýn og stefnuna á
Landmannalaugar.
Það kostaði klukkustundargang
i viðbót að ná inn i Laugar, þaðan
sem rútan var skilin eftir sökum
snjóþyngsla við Frostastaöavatn.
Menn létu sig litlu skipta þótt
nokkuð væri liðið á nýjan dag, er
þeir tindust einn og einn út i yl-
volgar laugarnar. Það veitti
greinilega ekki af hreingerningu
eftir Heklögönguna ef höfð eru i
huga orð eins ferðafélagans er
hann mælti stundarhátt i ösku-
þöktum hliðum Heklu: Þetta er
nú það svartasta sem ég hef kom-
ist i um ævina—.
Víðátta toppgígsins er gríðarleg. Myndin nær ekki að sýna nema rétt niður í hlíðar hans, og enn rýkur mikið úr glóðheitum öskubingjum efst
í gígnum.
— Það eru alltaf einhver
læti i f jallinu. Hún var sið-
ast í gær að skjóta upp
gufubólstrum með tilheyr-
andi látum. Okkur list eng-
an veginn á þetta ráðslag
ykkar. Þeir eru allir eins
þessar borgarbúan vað-
andi upp á logandi eld-
fjöll. Ykkur væri nær að
ganga bara á Esjuna!
söguðu sveitamennirnir úr
Landsveitinni sem við hitt-
um á hlaðinu á Hellu þar
sem við fengum okkur
morgunkaffi. Þeir voru
útiteknir af sólskini i and-
liti, en eitthvað angraði
sálartetrið. — Það er lik-
legast kalið, sagði einhver,
og aðrir samþykktu með
þvi að kinka kolli. Við klár-
uöum síðustu dreggjarnar
úr bollunum og fylktum
okkur síðan inn í f jallabíl-
inn. Bændurnir voru farnir
aftur heim í hagann, á
jeppanum. Fjallabíllinn
tók hins vegar stefnuna á
Heklu. Það var engin upp-
gjöf í mannskapnum. Upp
skyldum við komast.
Það voru alls 25 i hópnum, allir
vel búnir og nestaðir, þvi aö hug-
rnyndin var að gista i Laugum
næstu nótt, eftir að hafa skoðað
vegsummerki á Heklu gömlu eftir
siöustu umbrot. Það voru gamal-
kunnug andlit i ferðahópnum.
Þeir sem hafa farið i fjallaferð i
Kommatrimmi láta sig helst ekki
vanta i næstu ferð. Það segir sitt
um félagsskapinn, enda viö sem
enn erum i nýliðaflokknum farin
að lita á okkur sem alvörufjalla-
fólk, þegar nýjum andlitum
bregður fyrir i hverri ferö. Franz
Gislason var farastjóri sem og i
mörgum fyrri feröum. Hann var
sumum leist sjálfsagt ekkert á
framhaldið, en sögðu fátt. Fjallið
hafði lika einhvern seiðmátt, sem
erfitt er að útskýra. Kolsvartar
hliðarnar virkuðu þrúgandi, en
rjúkandi toppurinn kallaði á for-
vitni ferðamannsins. Það var
eitthvað tignarlegt við þennan
ömurleika kolsvartrar eyðimerk-
ur.
Það hafði farið fram liðskönnun
i rútunni. Allir kynntir með nafni
og starfsheiti. Flestir könnuðust
eitthvaö við ferðafélagana-, að
minnsta kosti var litil hætta á að
menn færu að deila um pólitik i
ferðinni. Það var þó góðs viti.
Flestir voru kennarar, þá komu
skribentar á Þjóðviljanum, verk-
fræðingur, arkitekt, hagfræð-
ingur, leikari, afgreiðslumaður,
skrifstofumenn, húsmóðir, skóla-
nemar og guöfræðinemi. Sjálf-
sagt voru starfstitlarnir fleiri.
Allir ætluðu á Heklu. Hvaðan
hugmyndin kom, veit ég ekki, en
vitlausari hugmynd hefur heyrst.
Teppalögð
jökulbreiða
Gangan sóttist vel. Sólin lék um
göngumenn og hlýnaöi nokkuð
þegar kom uppúr dýpstu lautun-
um.
1 raun er Hekla með jökulhettu
árið um kring, og á þessum árs-
tima nær snælinan oft langt niður
norðurhliðarnar. 1 þetta sinn
þurfti hvorki isaxir né gaddaskó.
Máttarvöldin höfðu teppalagt
jökulbreiðuna með öskulagi i gos-
inu i april. Oskulagið var mátu-
lega þykkt til aö þjóna sem hin
besta göngubraut þegar þaö
tróðst ofan i snjólagið. Komnir
nokkuð áleiðis upp fjallið máttu
göngumenn þó hafa allan varann
á, þvi að viða haföi bráönað und-
an ishettunni og öskulagið lá ofan
á þunnri isskel, en tómið undir
viða manhæðardjúpt.
Við völdum okkur einmitt eina
slika isgjótu eða öllu heldur ís-
helli til að snæða i, þegar við vor-
um komin hálfa leiðina á tindinn.
Það var ansi undarlegt að litast
um á þessum slóðum. Hæðin um
700 metrar yfir sjávarmáli. YI-
volg jörðin undir, hvitir snjókast-
alar allt i kring en þakið lagt
svörtu öskulagi. Að visu nokkuð
notalegur iverustaður en kannski
ekki beint það sem visitölufjöl-
skyldan keppist við að byggja i
Breiðholtum nútimans. Nóg um
það. Afram var haldið upp á við,
að minnsta kosti þeir sem þóttust
eiga þrek til þess. Einhverjir urðu
eftir i notalegum hellunum, enda
brekkurnar farnar að vera ótæpi-
lega brattar og erfiðari uppgangs
sökum mikils öskulags þannig að
ekki naut snjógripsins lengur við.
Herlegheitin koma
í ljós
Þegar við gengum inn i Heklu-
gjána að norðanverðu sem klýfur
fjallið aö endilöngu, eða i herðar
niöur, eins og einhver orðaði það,
birtust fyrstu herlegheitin.
Rjúkandi gigar og hraunhnull-
ungar á viö og dreif. Það fór viss
velliöan um undirritaðan i velgj-
unni, en ónotakennd lika.
Hvernig var aðkoman á efstu leit-
um, fyrst byrjunin var þessu lik?
Það fór að verða erfiðara um
gang, þvi að gosbergiö var laust i
sér og ekki óhætt að stiga hvar
sem var, auk þess sem krækja
varö fyrir gjótur og gil. Þvi var
ákveðið að ganga uppúr gjánni að
austanveröu og fylgja gjábörm-
unum áleiðis á tindinn sem blasti
sifellt betur viö. Aö visu sáum viö
aðeins heljar reykjarmökk en
samkvæmt kortinu átti tindurinn
að vera á þeim slóðum.
Olýsanleg litadýrð
Þegar Franz farastjóri til-
kynnti að nú værum við komin i
um 1250 m. hæö og lokasprettur-
inn eftir, fór forvitnin að stjórna
meira ferðinni hjá okkur þeim
SS sri
-- v-
hlédrægur að vanda, kynnti sig
sem annan aðstoðarfararstjóra,
lagði siðan mönnum lifsreglurn-
ar, kynnti skipulag uppgöngunn-
ar, skipaði okkur yngri að huga
að gönguhraða hinna eldri, að
öðru leyti værum við á valdi
fjallsins en ekki fararstjórans.
Gufumökkur
á Heklutindi
Leiðinlegast við fjallgöngur er
kannski, þegar menn hafa
áhyggjur af veðurfarinu. Að visu
að vist var aö þar fengi Veður-
stofan litt ráöið viö veöurfarið og
skyggni sjálfsagt lélegt. Hins
vegar glóði sól um hliðar fjalls-
ins, en dimmur skúrabakki við
suðurströndina gat sett strik i
reikninginn á hverri stundu.
Franzlágði til að gengið yrði
upp noröurhliöar Heklu. Lagt upp
skammt frá Hliðargigum innan
við Rauðuskál, austan megin við
rætur Skjólkviahraunsins sem
rann fyrir réttum 11 árum.
Það tók nokkurn tima fyrir bil-
stjórann að þræða Skjólkvia-
hraunið upp að rótum Heklu; bæði
var ennþá viða klaki i jörðu og
Þaö var gott að tylla sér í snjógjótunum i miðjum hliöum Heklu. Þessi
var með grynnra móti, enda öruggara ef eldgos brytist út.
gat skyggnið ráðiö miklu um
árangurinn af okkar för, og þvi
leist mörgum illa á skýhnoörana
sem lágu efst i fjallinu, þegar við
ókum i gegnum Galtalæk.
Hins vegar deildu einhverjir
um það hvort skýin kæmu ofan að
eða hvort sjálft fjallið stæði fyrir
þessari skýjaframleiðslu. Þegar
nær dró fjallinu sást svo að ekki
var um villast, aö bændurnir úr
Landssveitinni höfðu haft nokkuö
til sins máls. I raun var efsti
hluti Heklu einn gufumökkur, svo
eins haföi öskulagiö frá gosinu i
haust og i april sl. fokið i skafla.
Það var þvi liðið aö hádegi þegar
biistjórinn sagði stopp. Nú takið
þið við. Fjalliö biöur.
Kolsvört
eyðimörk
Farastjórnin ráðgerði að viö
yröum fjóra tima upp fjallið.
Hann blés köldu úr norðri, og
Synd aö þessi mynd skuli ekki vera prentuó i litum, þvi að
brennisteinsöldurnar sem sjást fremst á henni voru lit-
fegurri en orö fá lýst. Myndin er tekin norður af f jallinu og
enn eiga nokkrir félagarnir eftir að vaða reykinn til að
komast að toppgignum.
' • <-r \ ■*'.
Kommatrimmarar asarnt sænskum náttúrubörnum láta
liða úr sér ferðaþreytuna i leirbaði i Landmannalaugum.
Eins gott að hafa allan vara a hvar stigið er niður,
enda fjallið viða sprungið og bergið laust.