Þjóðviljinn - 10.10.1981, Blaðsíða 10

:i Aaií'. — Mií, jiVflíX «í tðtfóMc .U --A'-JKftwSft
10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 10.— 11. október 1981
mér er spurn
Svava Guðmundsdóttir svarar
f
Sólveigu Asgrímsdóttur
Er staöa konunnar
að verulegu leyti
mótuð í uppeldinu?
OG SPYR
Hildi Jónsdóttur
Hvaða kröfur
Durfa verka-
conur að
setja á oddinn
í komandi samningagerð?
Spurning min er til Hildar sambandi hvaöa kröfur þurfi
Jónsdóttur: Hver telur þú aö setja i oddinn i komandi
vera brýnustu hagsmunamál samningagerö?
verkakvenna i dag og i þvi
Spurning: Telur þú að
staða konunnar sé að veru-
legu leyti mótuð í uppeld-
inu og hvort hægt sé þar af
leiðandi að koma á jafn-
rétti kynjanna með því að
breyta uppeldi barnanna.
Svar:
Það er engum vafa undirorpiö
aö uppeldi barna á stóran þátt i
þvi aö viöhalda þvi misrétti kynja
sem er svo einkennandi fyrir okk-
ar þjóðfélag. í þessu sambandi er
rétt að geta þess aö með „upp-
eldi” á ég viö þá merkingu sem
lögö er i orðiö i daglegri notkun
þess, þ.e. að kenna börnum um-
gengnisreglur, hvaö sé „rétt” og
hvaö sé „rangt”, — aö setja þeim
verkefni og innprenta þeim viö-
horf og hugmyndir um lifið og til-
veruna. Þetta er jú gert i þeirra
nánasta umhverfi, á heimilum,
dagheimilum og skólum.
Mótun barna ræöst ekki aöeins
af þessum þáttum heldur verða
þau fyrir áhrifum I umhverfi sinu
og af kringumstæðum, svo og
hegöun og atferli þeirra sem þau
umgangast. Þau tileinka sér gild-
ismat og samskiptareglur i sam-
ræmi viö þetta og á þann hátt á
sér staö þaö sem félagsfræðingar
kalla „félagsmótun”. BarniÖ lær-
ir aö veraö samfélagsþegn.
Börn tileinka sér „kvenimynd”
samfélagsins annars vegar og
„hvaö karlar gera” hins vegar
ekki aöeins úr bókum, af sjón-
varpi, umræöum o.þ.h., heldur af
þvi hvaö konur og karlar i um-
hverfi þeirra hafast aö.
t þessu sambandi má taka tvö
dæmi:
í fyrsta lagi getum viö hugsaö
okkur aðstæöur alþýöuheimilisins
á þann veg, aö faöirinn vinni 10 -
14 tima á sólarhring og móöirin 4 -
8 tima. Umönnun barnanna og
heimilisstörf hvila að stærstum ef
ekki öilum hluta til á heröum
móöurinnar. Hér má hiklaust
gera ráö fyrir aö vitund barnsins
mótist af þessu þannig, aö þaö
telji eölilegt aö konur vinni þjón-
ustustörf inni á heimilunum og
veröur þaö rikur þáttur i hug-
myndum þess um hlutverk kon-
unnar. Á hinn bóginn telur barniö
eölilegt aö karlmenn vinni mikið
utan heimilis, — aö þeir séu dug-
legir aö afla fjár til framfærslu
fjölskyldunnar, og samræmist
þaö þá hlutverki karla.
Jafnvel þó svo væri aö annaö
foreldri eöa bæöi’geröu sér far um
aö boöa barninu kenningar jafn-
réttis, þá yröu þær f þessu tilviki i
hróplegri mótsögn viö reynslu
þess. Hugmyndir einar saman
geta ekki oröiö sterkari hinum
efnislega veruleika i félagsmótun
barna.
1 öörulagi kynnist barniö þvi i
skólanum, aö konur eru yfirgnæf-
andi meirihluti kennara en skóla-
stjórinn er karlmaöur. Yfirsáta-
rööun er þannig háttaö aö völdin
eru i höndum karlmanns og taka
þau eftir hinu sama i öllum stofn-
unum þjóöfélagsins. Orkar þetta
á barniö og styrkir vitund þess
um aö forræöi karlmanna sé eöli-
legur hlutur.
Hægt er aö imynda sér að
menntafólk og þeir sem eru betur
launaöir geti aö ýmsu leyti yfir-
stigið þær hindranir sem lágt
kaup og yfirvinnuálag eru verka-
fólki og komið á réttlátari verka-
skiptingu á heimilunum ásamt
þvi aö innprenta börnum sinum
jafnréttishugsjónir. I fyrsta lagi
viröist þetta ekki vera tilfelliö hjá
allflestum og i ööru lagi koma til
samfélagslegar afstæöur 1 þessu
þjóöfélagi kapitalisma og karl-
veldis sem einstaklingar geta
ekki ráöiö viö. Menntakonan meö
jafnréttishugsjón er einnig þræll
þessara afstæöna og getur i at-
höfnum sfnum og oröum alveg
ómeövitaö stuölaö aö karlermbu-
viöhorfum hjá börnum sinum.
í þessu svari minu viö fyrsta liö
spurningar Sólveigar um hvort
staöa konunnar sé aö verulegu
leyti mótuö i uppeldinu tel ég mig
einnig hafa aö nokkru leyti svar-
aö seinni liönum þ.e. hvort hægt
sé að koma á jafnrétti kynjanna
meö þvi aö breyta uppeldi barn-
anna.
Uppeldishættir eru ekki alls-
ráðandi né ákvaröandi um hver
staöa konunnar er i þessu þjóöfé-
lagi heldur koma á jafnrétti kynj-
anna með þvi aö breyta uppeldi
barnanna.
Uppeldishættir eru ekki alls-
ráöandi né ákvaröandi um hver
staöa konunnar er i þessu þjóöfé-
lagi heldur koma þar til efnislegir
þættir sem ég tók dæmi af.
Sú kenning — sem er reyndar
nokkuð vinsæl — aö leiöin til
frelsunar kvenna liggi i gegn um
breytt uppeldi i anda jafnréttis,
gerir ekkert annaö en aö breiöa
yfir raunverulegar orsakir kven-
kúgunar. Um leið er hún til þess
fallin aö varpa ábyrgö samtaka
og stofnana yfir á heröar ein-
staklinga. Það hefur alltaf verið
ein af höfuökennisetningum borg-
aralegrar hugmyndafræöi að ein-
staklingurinn ráöi örlögum sinum
sjálfur. Samkvæmt þessu á for-
eldrum aö vera i sjálfsvald sett
hvort þau stuðli aö frelsun kvenna
meö þvi að ala börn sin rétt upp.
Þessi kenning gleymir þvi meöal
annars, aö uppalandinn þarf
sjálfur á uppeldi aö halda og aö
öll erum viö brennimerkt þvi
þjóðfélagi sem viö búum við, —
karlaveldi og kvenkúgun.
Til þess aö frelsun kvenna og
jafn réttur kynja megi veröa að
veruleika þurfa aö koma til gagn-
gerar breytingar á efnislegum
þáttum. Ryðja þarf úr vegi hindr-
unum svo sem óhóflegu vinnu-
álagi meö styttingu vinnutimans i
6 tima á lifvænlegum launum.
Þannig má tryggja fjárhagslegt
sjálfstæöi kvenna og aö körlum
gefist kostur á aö sinna skyldum
sinum viö börn og heimili. Koma
veröur til góö dagvistun fyrir öll
börn sem lýtur eftirliti og umsjón
foreldra. Aflétta þarf heimilis-
störfum af einstaklingum meö fé-
lagslegri þjónustu og opna þannig
leiö fyrir konur til aö gerast virkir
samfélagsþegnar i hvaöa mynd
sem þær kjósa.
Hér kemur aö ábyrgö hags-
munasamtaka fólks og flokka
þess. Aö þessi samtök og flokkar
taki upp og blási til baráttu fyrir
aö þessar efnislegu breytingar
nái fram aö ganga.
Til áréttingar vil ég geta þess
aö ég tel uppeldi barna þýðingar-
mikinn þátt i baráttunni fyrir
kvenfrelsi. Ég vildi hins vegar
leggja áherslu á að „gott” upp-
eldi feykir ekki á burt félags- og
efnahagslegum hindrunum á veg-
inum til kvenfrelsis.
ritsCJórnargrein Kjartan
Ólafsson
Morð og mannskemmdir Blafc I skrifar
Undarlegt er það fjölmiðla-
hungur, sem margt nútimafólk
viröist þjást af hér um slóðir,
sem viðar.
Nýjasta nýtt til aö seöja þetta
hungur eru myndsegulböndin,
sem nú ryöja sér til rúms. Hið
„frjálsa” sjónvarp, sem býðst
til að tryggja þér og börnum
þi'numfullkomna afþreyingu frá
Morð og mannskemmdir h.f.,
ekki bara skamma stund á dag,
heldur allan sólarhringinn, —
bara þúgetir haldiösjálfum þér
vakandi.og börnunum viö efniö.
Mikil eru tækniundur okkar
tima. Þaö var stór stund i sögu
mannkynsins, þegar menn
komust fyrst upp á Iag með að
prenta lesmál. Það var fyrsta
fjölmiðlabyltingin. Siðan hafa
margar fylgt i kjölfarið.
Langt er siöan viö ööluöumst
frelsi til aö velja á milli Alþýðu-
blaðsins og Morgunblaösins.
Seinna fengum við frelsi til aö
velja á milli islenska hljóö-
varpsins og islenska sjónvarps-
ins, auk ailra hinna miölanna.
Og sumir töldu að þar með
værum viö orðnir bærilega
frjálsir á f jölmiðlasviöinu.
Þetta valfrelsi milli ólikra
islenskra fjölmiöla, oröa og
mynda, telja Morö og mann-
skemmdir h.f. hinsvegar fánýtt
frelsi.
Þetta alheimshlutafélag á sér
annan mælikvaröa. Samkvæmt
honum ert þú frjáls, þá fyrst
þegar þú átt þess kost allar
auönustundir aö láta augun
hvarfla frá einu morði til
annars, frá einni nauögun til
annarrar og öölast þannig það
algleymi, sem gerirþig frjálsan
i rilci Morös og mannskemmda
h.f..
Eitt sinn var talaö um
islenska menningarhelgi. Dett-
ur nokkrum i hug, aö alheims-
hlutafélag, sem nú vill inn á
hvers manns gólf, skilji þaö
orð?
Við snúum ekki tækninni við,
hvort sem okkur likar betur eða
verr. Kjarnorkan er staöreynd,
myndsegulböndin og valfrelsið
til aö kjósa sér Morö og mann-
skemmdir h.f. er staðreynd.
Hér gildir að bregöast rétt
viö.
Vilji menn koma i veg fyrir
eyöingu mannkyns á kjarnorku-
timum, þá veröa mennaö ganga
fram til markvissrar baráttu
fyrir friði, ekki einn og einn
heldur allir saman.
Vilji menn standa vörð um
islenska menningarhelgi, þá
dugar ekki að sofa á þeim veröi.
Það dugar ekki aö fáir vaki. Hér
þarf marga vökumenn og helst
alla saman. — Alheimshluta-
félagiö sefur aldrei. Þaö vakir
og þaö vinnur.
Hér tala margir um skort á
peningum, og litilfjörleg fram-
lög til menningarmála eru ærið
oft talin eftir, en þegar kemur
aö viöskiptum viö Morö og
mannskemmdir h.f. þá borga
margir glaöir.
Skólar okkar hafa mikilvægu
hlutverki að gegna. Þeir hafa
ekki aðeins þvi hlutverki aö
gegna, aö koma staöreynda-
foröa á framfæri við nemendur.
Þeir hafa einnig skyldur við
menningu okkar, þá skyldu að
ala upp íslendinga framtíöar-
innar. Aö sjálfsögöu eru margir
þættirmenntunar alþjóðlegir og
er það vel. Engu að siður mega
skólarnir ekki gleyma þvi', aö
þeir eru aö ala upp fólk, sem er
brot afi'slensku bergi og á sinar
skyldur hér, sam-mannlegar og
þjóðlegar i senn.
Skólar okkar hafa hlutverki
að gegna i baráttunni við al-
heimshlutafélagiö Morö og
mannskemdir h.f., og væntan-
lega dettur fáum i hug, aö þeir
eigi að vera hlutlausir i' þeim
sviptingum. Skyldi ekki vera
kominn timi til að tæknivæða
skólana, m.a. meö myndsegul-
böndum i þvi skyni aö gera þá
hæfari til að rækja sitt þýð-
ingarmikla verkefni.
Hlutverk uppeldis er ekki
það aö búa til fjölmiölaþræla,
sem biöja um þaö eitt að láta
mata sig á stærri skömmtum af
fjölþjóðlegum sora i myndum
og máli.
Hlutverk uppeldis nú á timum
er m.a. aö hjálpa hverjum og
einum til aö varöveita sjálfstæöi
sitt i múgæöi fjölmiölanna, aö
hjálpa hverjum og einum til að
öðlast viröingu fyrir sjálfum sér
og öllu mannlegu lifi.
Baráttan fyrir frelsi
mannsins hefur m.a. staðiö um
það aö auka tómstundir vinn-
andi fólks, aö skapa mönnum
frjálsan tima. Þessi frjálsi timi
hefur farið vaxandi og mun enn
aukast á komandi árum. Upp-
eldiö þarf ekki sist að beinast að
þvi aö kenna mönnum aö nota
þennan frjálsa ti'ma, sjálfum
sér og öðrum til heilla, — ekki
sem þræll, heldur sem þátttak-
andi, ekki aöeins þiggjandi
heldur lika skapandi. Fjölmiðl-
un er ekki af þvi illa, en hóf er
best á hverjum hlut, og maöur-
inn þarf lika aö kunna aö vera
einn með sjálfum sér.
Þaö þarf aö búa betur aö
skölunum, og það þarf aö búa
beturaö okkar menningarstofn-
unum.
Þaö á ekki lengur aö vera
sjálfsagt mál, aö samanlögð
opinber framlög til flestra
helstu menningarstofnana i
landinu séu innan við eitt pró-
sent á fjárlögum.
Gegn alheimshlutafélaginu
Morö og mannskemmdir h.f.
þarf sókn í menningarmálum.
Sú sókn má ekki aðeins taka mið
af fáum útvöldum, heldur allri
alþýöu. k.