Þjóðviljinn - 10.10.1981, Blaðsíða 14

14 SÍÐA — l>JÓÐVILJINN Helgin 10.— 11. október 1981
i ♦
l.
Smaladrengur á Miðfelli
Við spyrjum Pétur fyrst dálitið
um ætt og uppruna eins og lenska
er hér á landi.
Ég er fæddur á Stýrimannastig
7 og skirður Pétur Mikkel, eftir
aflakóngi á skútuöld sem bó i
sama húsi og foreldrar minir og
hafði tekið föður minn til sjós 12
ára gamlan. Pétur var fæddur á
Mikjálsmessu og þaðan kom
seinna nafn hans. Hann var skirð-
ur eftir dýrlingnum. Ég er Dýr-
firöingur i föðurætt en móðir min
var Ottesen. Snemma fór ég til
Kaupmannahafnar til náms,
ilentist þar og er nú prófessor við
Hafnarháskóla, fyrsti islenski
prófessorinn i 500 ára sögu hans
sem ekki er málfræðingur.
— Hvernig stendur á þessum
rannsóknum þinum á Þingvaila-
vatni?
— Það er nú fyrst til að taka að
á sinum tima þegar deilurnar um
Laxárvirkjun stóðu sem hæst var
ég fenginn sem óvilhallur aðili til
aö gera vistfræðilega rannsókn á
Mývatnssvæðinu. Þær rannsóknir
stóðui 10 ár með þátttöku margra
visindamanna og útkoman var
bókin Lake Mývatn sem er nú
kennd við um 1500 vistfræðistofn-
anir um allan heim. Eysteinn
Jónsson, sem þá var formaður
Þingvallarnefndar vissi af þess-
um Mývatnsrannsóknum og kom
fyrst að máli við Jón Ölafsson
haffræðing og siöan mig hvort ég
vildi taka að mér lifrannsókn á
Þingvailavatni og siðan hef ég
setið uppi með þetta mál. Þess
skal getið að ég var ekki með öllu
ókunnugur vatninu þvi að afi
minn, Guðmundur Ottesen, var
bóndi á Miöfelli i Þingvallasveit
og ég var smaladrengur hjá hon-
um i æsku.
Skemmtilegur saman-
burður
— Eru ekki Mývatn og Þing-
vallavatn ákaflega ólik vötn?
— Jú, þau eru mjög ólik og þess
vegna girnileg til samanburðar.
Þingvallavatn er 84 ferkm. og 114
metrar á dýpt þar sem það er
dýpst en Mývatn er 38 ferkm. og
aðeins 4 1/2 metri á dýpt. Flestir
Þingvallavatn og nágrenni þess er einstakt i
heiminum og það væri háðung fyrir okkur ef svæðið
yrði eyðilagt. Ef svo fer fram sem nú horfir gæti það
orðið arið 2000 þegar íslendingar verða 300 þúsund
að tölu. Þess vegna ræ ég nú að þvi öllum árum að
vatnið og sjóndeildarhringur þess verði friðuð. Það
er dr. Pétur M. Jónasson vatnaliffræðingur og pró-
fessor við Kaupmannahafnarháskóla sem segir
þessi orð af miklum þunga i viðtali við blaðamann
Þjóðviljans. Dr. Pétur hefur nú i mörg ár stjórnað
umfangsmiklum rannsóknum á lifriki Þingvalla-
vatns og hefur allt að 25 manna flokkur tekið þátt i
þeim og nú er verið að skrifa 4 doktorsritgerðir i
tengslum við rannsóknirnar.

eru á góðri leið með að
loka svæðinu fyrir
almenningi

Hagavikurhraun f Grafningi með fallegum eldgigum á við og dreif. Þó að það sé erfitt y firferöar hefur sumarbústööum verið hoiað niður hvar sem
hægt er að koma þeim Ljósm.: gel
Þingvallavatn
er einstakt og veröur að friðlýsa
Viðtal við dr. Pétur M. Jónasson prófessor í
vatnalíffræði við Hafnarskóla sem stendur
nú fyrir umfangsmiklum rannsóknum á
Þingvallavatni og nágrenni
hafa hingað til litið á Þingvalla-
vatn sem kalt, djúpt og liflaust
vatn en rannsóknirnar hafa leitt i
ljós að siðastnefnda fullyrðingin
stenst ekki.
— En vötnin tvö eiga þó sam-
eiginlegt að standa á Atlatnshafs-
hryggnum?
— Já, sprungurnar á Þingvalla-
svæðinu gliðna um 4 mm á ári en
það þýðir að þær hafa gliðnað um
36 metra á 10 þúsund árum. Það
er aldur vatnsins. Sprungukerfi
Atlantshafshryggsins er lang-
greinilegast á Þingvöllum og er
svæðið að þvi leyti einstakt og
ætti að vernda sem fyrst. Um-
brotin á Mývatnssvæðinu hafa
hins vegar gert þaö að verkum að
Mývatn hefur gliönað um allt að 2
1/2 metra á eínni nóttu.
30 ferkm. af gróðri i
vatninu
— Þú sagöir að Þingvalla vatnið
væri ekki eins liflaust og álitið
hefði verið?
— Nei, sá sem hefur rannsakað
jurtasvifið og botngróður vatns-
ins er Gunnar Steinn Jónsson og
er hann kandidat i þeim verkefn-
um frá Kaupmannahafnarhá-
skóla. Allar venjulegar aðferðir i
vatnaliffræði við að rannsaka
botngróöur dugðu ekki i Þing-
vallavatni vegna þess aö botn-
landslagið eru klettar og hraun
sem engin tæki bita á. Þess vegna
urðum við að kafa eftir öllum
sýnum, taka grjót upp og mæla á
þvi jurtir og dýr, hversu mikið
væri á hverjum stað. I ljós kom að
stórar og miklar gróðurbreiður
eru i vatninu og ná þær allt út að
25 metra dýpi vegna þess hve
vatnið er tært og ljósið kemst þvi
lengra niður. Gróðurbreiöurnar
ná viða upp á mið læri og þar lifa
bleikjan og hornsilið góðu lifi.
Þessi botngróður er geysiþýðing-
armikill uppeldisstöð fyrir fisk.
Breiðurnar eru u.þ.b. 30 ferkm.
og þekja þriðjung af botni vatns-
ins. Gunnar Steinn Jónsson tók að
sér að mæla árlega framleiðni af
gróðri til þess að hægt sé að bera
vatnið saman við önnur vötn og
má geta þess að danski visinda-
sjóðurinn veitti 80 þúsund
krónafjárveitingu i tækjabúnað i
þessu skyni.
— Og hvað kom út úr þessum
rannsóknum?
— Mælingarnar hafa sýnt að
vatnið er nokkuð frjótt Þar lifa
um 80 tegundir af jurtasvifi og
með rafeindu kolefni hefur verið
sýnt fram á að framleiðslan er 200
grömm af lifrænu efni á fermetra
á ári. Það gerir um 15 þúsund
tonn fyrir allt vatnið. Þetta er
álika mikil framleiösla á fer-
metra eins og er i mörgum eðli-
legum vötnum á Jótlandsskaga
og þrefalt meiri en i djúpu vatni
eins og Mjösen i' Noregi. Þaö sem
fyrst og fremst takmarkar fram-
leiðsluna i Þingvallavatni er
vöntun á köfnunarefni þegar liður
á sumarið.