Þjóðviljinn - 10.10.1981, Blaðsíða 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 10 — 11. október 1981
Indjáni frá Gyana kastar út neti sinu
Um allan heim er
stöðugt verið að
ráðast á lífshætti
fornra þjóðflokka og
ræna landi þeirra
Mislingar leika indjánana á Amazonsvæðinu grátt. Hér er barn af
Y anomaniættbálki
Aður réðu þeir jörðinni. Nú eru
siðustu strfðsmenn, fiskimenn og
veiðimenn margra ættbálka að
deyja út. 1 flóttamannabúðum i
Sómaliu hanga hjarðmenn, sem
einu sinni voru stoltir, og biða eft-
ir að fá mauk úr krús frá Samein-
uðu þjóðunum. Lengst inni ifrum-
skógum Brasiiiu deyja indjánar i
hrönnum úr mislingum, veiki
sem hraðbrautin i gegnum skóg-
ana hefur fært þeim. A Filipseyj-
um berst fjallaþjóðflokkur gegn
áformum um stórkostlegar virkj-
unarframkvæmdir sem mundu
eyðileggja aldagamla hrisgrjóna-
reiti i híiðum fjallanna. Tilvera
Katia-indjána I þokufullum skóg-
um NV-Kóiumbiu byggistá þvi aö
þeir fái áfram aö nýta gullnámu á
landi sinu, en hún er þeirra aðal-
tekjulind. Siðasta ár reyndu auö-
ugir hvitir menn að ná námunni
undir sig. Þeir veifuðu „lögleg-
um” pappirum og höfðu lögregl-
una i fylgd með sér. Fimm börn
af Katia-þjóðflokknum drukkn-
uðu þegar þeir gerðu árás með
táragasi. Þess má geta að Katia-
indjánar eru mjög fátækir, van-
nærðir og berklar hafa höggvið
stór skörð i raðir þeirra.
Veiðimenn
og safnarar
Um allan Þriðja heiminn, og
reyndar einnig i iönvæddu lönd-
unum, er stöðugt þrengt að þjóö-
flokkum sem lifa enn samkvæmt
gömlum lifsvenjum. Ýmist er
iand tekið af þeim, ráðist á lifnað-
arhætti þeirra eða fólkiö jafnvel
drepið þegar verst lætur. 1 heimi
sem hungrar eftir nýjum orku-
lindum, málmum og meiri land-
búnaðarframleiðslu viröist ekki
vera rúm fyrir þetta fólk og oftast
eru borgararéttindi og eignarhald
þess á landi sinu ekki viðurkennt
af yfirvöldum. Þegar ættbálkarn-
ir eru svo neyddir til að aðlaga sig
nútimaborgarmenningu er mikil
hætta á að þeir gefi menningar-
hefö sina upp á bátinn og stundum
hverfur jafnvel öll lifslöngun.
Þær rikisstjórnir, sem sýna þessu
vandamáli mestan skilning,
standa ráðþrota og nú er málið
komið I eindaga. Ef menning
allra þessara þjóðflokka á ekki að
glatast verður eitthvaö að gera i
málinu.
Taliö er að um 200 miljón þjóö-
flokkar. veiðimanna og safnara
séu enn við lýöi i heiminum og eru
þessir minnihlutahópar flestir i
mikilli hættu. óvinir þeirra eru
hungur, pestir, þróun og strið.
Þetta fólk veröur á einhvern hátt
að samlagast heiminum og
breyttar Hfsvenjur að einhverju
leyti eru vafalaust óhjákvæmi-
legar. En það afsakar ekki arö-
ránið sem framið er á þessu fólki
— bæöi með aö stela landi þess og
smita það alls konar menningar-
sjúkdómum.
Viöhald og viðgangur þessara
þjóðflokka hefur siður en svo ver-
iö forgangsverkefni, hvorki I
löndum kapitalista né kommún-
ista. Þaö er ekki aðeins að landi
þeirra sé rænteins og raunin varð
á t.d. á um allt land indjána i
Bandarikjunum heldur er þeim
haldið algerlega utan viö stjórn-
kerfið. Þeir hafa sin innri lög en
vita litið um landslög og landa-
mæri. Það siðastnefnda getur
tengst öryggismálum eins og t.d.
á landamærum Sovétrikjanna og
Kina eða haft að segja i bylt-
ingum og uppreisnum eins og
varðraunin I Nicaragua. Mörgum
ríkisstjórnum finnstbesta lausnin
vera að neyða þjóðflokkana til að
taka upp lifnaöarhætti fjöldans og
sumir þeirra munu i þrengingum
sinum samþykkja hana. Á gresj-
um Afríku búa margir þjóðflokk-
ar við sultog seyru og börnin biða
varanlega skaða vegna vannær-
ingar. Þar er ekki hægt að biöa
eftir langtíma pólitiskum og efna-
hagslegum áætlunum. Þar verður
að gripa strax inn I.
Meiri áhugi á að
vernda seli
Hingað til hafa fáir tekið upp
málstað þessara þjóðflokka og
enginn alþjóðadómstóll hjálpar
þeim. Umhverfisverndarmenn
viröast oft hafa meiri áhuga á
gróöri og dýralifi. „Útrýming
flestra þjóðflokka á Amazon-
svæðinu virðist óumflýjanleg fyr-
ir næstu aldamót”, segir franski
mannfræðingurinn Jean-Patrick
Razon. „Við erum að stuöla að
þjóðflokkamorði. Ahugamanna-
félag um málefni þessa fólks,
Survival International, sem að-
setur hefur I London kvartar und-
an þvi að útrýming nokkurra ætt-
bálka Suður-Ameriskra indjána
viröist skipta fólk miklu minna
máli heldur en t.d. seladráp.
Smit
Það sem ógnar tilveru þjóð-
flokkanna mest I augnablikinu
eru samt smitsjúkdómar sem
Evrópubúar flytja nú með sér til
siðustu landamæra heimsins.
„Hvert svæði sem kemst I ná-
munda við evrópska menningu
hefur þurft að greiða háan liftoll
vegna sjúkdóma,” segir brasil-
Iski mannfræðingurinn Darcey
Ribeiro. Þegar Portugalar komu
fyrst til Brasiliu á öndverðri 16.
öld er álitið að indjánar þar hafi
verið einhvers staðar á bilinu 2—6
miljónir talsins. Vegna styrjalda,
fjöldamorða og umfram allt
drepsótta hefur þeim fækkað nið-
ur i um 200 þúsund manns núna.
Þeir sem eftir lifa eru flestir á
þvi svæöi I Amazon sem yfirvöld
ætla nú að leggja undir sig I þvi
skyni að nýta náttúruauðæfi þess.
1 mörg ár tiðkaðist það meðal
stóreignabraskara sem ágirntust
lönd indjána, aö dreifa meðal
þeirra fötum af fólki sem látist
hafði úr kúabólu. En jafnvel til-
tölulega mildir smitsjúkdómar
sem vegagerðarmenn og kúrekar
flytja með sér geta oröið indján-
um skeinuhættir. „Auðveldasta
leiðin til aö skaða þetta fólk er að
hnerra á það,” segir Barbara
Bentley, forstjóri Survival Inter-
national.
Landráð
Annað sem hrjáir umrædda
þjóðflokka stöðugt er þjófnaður á
landi þeirra. Nautgriparæktar-
menn og viðarhöggsmenn ráðst
lengra og lengra inn I indjána-
löndin i Mato Grosso og Rondoniu
I Brasiliu og eru hvattir til þess
með skattaivilnunum. Fyrst
þurfa þeir þó að fá yfirlýsingu frá
FUNAI, stofnun þeirri sem fer
með málefni indjána I landinu um
aö viðkomandi svæði séu „auð”. í
Perú hefur rikisstjórn Fern-
ando Belaunde kynnt áætlun um
landnám 2 miljóna bænda i aust-
urhliðum Andersfjalla og einnig
um að opna áður ónumin lönd fyr-
ir oliuiðnað, námugröft og skóg-
arhögg. Þetta svæði hefur verið
heimkynni Amuesha og Campa-
indjána i aldaraðir.
Slikur löglegur þjófnaður á
landi er geröur auðveldari með
þvi að embættismenn sem gæta
eiga hagsmuna hinna innfæddu
bregðast mjög gjarnan skyldu
sinni og i augum ættflokkanna eru
þeir bara brandari. Stofnunin
FUNAI I Brasiliu er i háðsskyni
enmeð réttu t.d. oft kölluð Jarð-
arfararstofnun brasiliskra indj-
ána.
Engu að siður erlandið. oft á
tiðum hrifsað I skjóli valdsins án
nokkurra lagaheimilda. Það eina
sem tryggir ættflokkunum svæöi
sitt er aö á þvi finnist ekkert sem
hægt er að græða á. Um leið og
einhver ábatavon kemur I ljós eru
þeir ofurseldir örlögum sinum.
Þannig hafa óaldarflokkar flæmt
Aruaco og Kogui-ættbálkana af
svæöum sinum i Sierra Nevada
fjöllunum i Kólumbíu. Aðeins um
5000 Kogui-indjánar tóra enn á
Veiðimaður i Nýju-Guineu. E.t.v. þurfa þeir aðeins tima til að aðlagast nýjum aðstæðum
Börn af Pygmy-ættbálki I norðausturhluta Zaire. Þau hafa mikia hæfileika til að aðlaga
sig breyttum aðstæðum