Þjóðviljinn - 13.02.1982, Blaðsíða 12

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 13.—14. febrúar 1982.
bókmcnntir
Kvennaklósettið eftir
Marilyn French varð mjög
umdeild og umrædd bók.
Næsta bók hennar „The
Bleeding Heart" eða „Þó
blæði hjartasár er sömu-
leiðis hin merkasta bók.
Hjónaband
t Þó blæði hjartasárer sagt frá
miðaldra, bandariskri konu, Dol-
ores Durer. Hún er kennari,
fræðimaður og rithöfundur en er
á bókartima i árs frii á styrk til að
skrifa bók um hina kvenlegu
þjáningu gegnum tiöina og hug-
myndafræðina kringum hana.
Þessa vinnu kýs Dolores aö vinna
i Oxford og i lestinni þangað
kynnist hún af tilviljun landa sin-
um og jafnaldra (?) sem heitir
Victor. Victor er forstjóri hjá
Olfufyrirtæki einu, voldugu; þau
Dolores laðast hvort aö öðru og
taka upp magnað ástarsamband.
I bókinni er siðan sagt frá þvi ári
sem þau eiga saman — og það er
ekkert smáræðis ár.
Dolores er fráskilin og á tvö
uppkomin börn. Hún segir Victor
STRÍÐSREKSTUR
smám saman frá hjónabandinu,
sem hefur verið persónulegt hel-
viti eins og þau „best” veröa þeg-
ar tvær ólikar, ósamþýðanlegar
persónur ákveða að þeim beri að
búa saman — og gera það alltof
lengi. Og Victor segir henni frá
sinu hjónabandi sem er jafnvel
ennþá harmsögulegra og djöful-
legra af þvi að hann er gerandinn
i þeim ósköpum — Dolores er hins
vegar þolandinn i sinni sögu.
Þau tvö eru bæði stórsködduð
eftir hjónabönd sin. Bæði þjást
þau af sektarkennd vegna maka
eða barna sinna sem hafa ekki
komið ýkja vel útúr þvi striði sem
foreldrarnir heyja. Bæði reyna
þau að vinna gegn mótun sinni til
hefðbundinna hlutverkaskiptinga
karls og konu enda bæði með
bitra reynslu af þeim. Bæði reyna
þau hvort á sinn hátt að byggja
nýtt lif á rústum þess gamla. En
það gengur ekki mjög vel.
Valdabarátta
Og af hverju gengur það ekki
mjög vel? Hvaða lærdóm hafa
þau dregið af öllum sinum hörm-
ungum? Dolores hugsar:
Já, einhvern daginn myndi
hún gera það, segja honum allt
þetta... Segja honum að ekki
væri hægt að dæma á sama hátt
um hluti sem byggðust á ólik-
um forsendum, og að enginn
karlmaður vissi hvernig það
væri að vera kona. Segja hon-
um að ekki væri hægt að bera
saman óvirkt vald vanmáttar-
ins og valdbeitingu, vegna þess
að það er ekkert gaman aö
óvirka valdinu það fyllir þig
ekki vimu, þaö heimilar þér að-
eins að hjara. (234)
Dagný
Kristjánsd.
Samkvæmt þessu hefur Dolores
uppi þá hörðu kenningu að karl-
menn hafi ekki rétt til gagnrýni,
varla einu sinni sjálfsgagnrýni, af
þvi að þegar allt komi til alls séu
það þeir sem hafi — og hafi alltaf
haft —völdin i heiminum. Höfuð-
andstæðurnar séu karlar annars
vegar og konur hins vegar. Arð-
rán, kúgun og mengun kapítal-
ismans séu körlunum að kenna af
þvi að þeir ráði hinum alþjóðlegu
auðhringjum. Þeir beri lika
ábyrgð á striðum sögunnar. Karl-
menn séu gerendur, konur þol-
endur. Karlmenn séu kúgarar
kvenna og skilyrðislausir and-
stæðingar af þvi að þeirra sé
valdið (mátturinn og dýrðin),
þeir noti það, misnoti það og verji
það.
Þetta finnst mér voðalega yfir-
borðsleg kvennapólitik og það er
þessi málflutningur sem sumir
sósialistar eiga við þegar þeir
tala um „feminisma” — og nota
þá oröið sem skammaryrði. Ég
get ekki verið annað en ósam-
máia þeirri kvennapólitik sem
Dolores talar fyrir i bókinni á
sama hátt og ég er hjartanlega
ósammála „samábyrgðar-hug-
myndum” borgarastéttarinnar
yfirleitt. Ég get engan veginn
kallað verkamenn til saka fyrir
glæpi karla af borgarastétt — en
það getur Dolores i Þó blæöi
hjartasár. Og um leiö og ég segi
þetta verð ég aö taka það fram að
málið er engan veginn einfalt.
Kvöl
Eins og áður segir hefur hjóna-
band Dolores verið kvalræði og
hún lýsir þvi á áhrifamikinn hátt
hvernig ósætti þeirra hjóna vex
stig af stigi og breytist i gagn-
kvæmt hatur; hvernig öryggis-
ieysi og vanmáttarkennd Anthon-
ys, manns hennar, bitnar á henni
og börnunum; hvernig hann reyn-
ir ómeðvitað að endurframleiða
kreppu sinnar eigin bernsku i
börnum sinum; hvernig hún sjálf
horfir á það sem er að gerast án
þess að sjá, heldur i þá mynd af
honum sem er ekki lengur til og
berst dæmdri baráttu. Kvöl
beggja er hræðileg og átökin
kosta eitt barna þeirra lifið.
Það er þess vegna engin furöa
þó að Dolores sé búin aö fá nóg af
þvi að gefa hjarta sitt og vilji
aldrei, aldrei. láta fara svona
með sig aftur. En — að minu viti
er það sem gerðist i raun fremur
litið og illa greint og þar af leið-
andi veröur saga Dolores saga af
persónubundnum átökum (kúg-
ara/hinum kúgaða — böðli/fórn-
arlambi). Næsta stig hinnar póli-
tisku greiningar i bókinni eru svo
visanir til sálarkvala kvenna
gegnum tiðina annars vegar og
allsiðferðilegrar fordæmingar á
hinum alþjóðlega kapitalisma
hins vegar. Það vantar allt sam-
hengi þar á milli og hefði að
ósekju mátt vera meiri pólitisk
greining á kúgun og sjálfskúgun
kvenna, á fjölskyldunni og hug-
myndafræðinni kringum hana,
hugmyndafræði sem veður uppi
hjá Dolores sjálfri o.s.frv. Til að
gera langt mál stutt — þá finnst
mér sumsé vanta mikilsverð póli-
tisk samhengi i þessa bók.
Af forréttinda-
fólki
Það kynjastrið sem geisar I Þó
blæði hjartasár ásérsannlega
forsendur i fortið þeirra Dolores
og Victors. En ég held að það
myndi tæpast ná slikum hæöum
ef hann væri ekki rikur ihalds-
maður og piparsveinn (á bókar-
tima) og hún laus við peninga-
áhyggjur, óttann við að verða
ólétt, barnaþvarg og brauðstrit.
Þau eru þannig forréttindafólk
sem hafa tima og efni á að láta
enga tilfinningu sin á milli óskoð-
aöaeðarædda. Og það þýðir ekki
aö tilfinningar og átök þeirra séu
léttvæg, að ást þeirra, ósætti og
kvöl séu ekki til og þarfnist ekki
umræðu hjá venjulegum púls-
skepnum. Hins vegar gengi
manni e.t.v. betur að tengja sig
betur viö þetta ef væri meira
jarðsamband i bókinni.
1 Kvennaklósettinu var sögð
mótunar- og þroskasaga konu
sem að visu giftist uppgangsnauti
— en mestan part hjónabandsins
eru hún og vinkonur hennar
blankar, kúgaðar húsmæður — si-
puðandi öreigar i húsum mann-
anna sinna. Þar er efnahagsiegt
jarðsamband sem vantar i Þó
blæði hjartasárog það finnst mér
bölvuö afturför. 1 Kvennaklósett-
inu komu að visu fyrir þau póli-
tisku sjónarmið sem finnast alls
ráðandi i þessari nýjustu bók
Marilyn French. Ég sé ekki að
sett séu nein spurningarmerki við
skoöanir Doloresar og þvi finnst
mér óhætt að skoða hana sem
málpipu höfundar. Betur að svo
væri ekki.
Þó blæði hjarta-
sár - þá hvað?
Þýöing þessarar bókar hefur
ekki verið neitt smáverk og ég
þarf ekki að taka það fram þvilik-
ur fengur okkur er að þvi að fá
jafnóðum á islensku þær kvenna-
pólitisku skáldsögur sem hæst ber
erlendis.
Ég hef borið saman nokkra
kafla i frumtexta og islensku þýð-
ingunni og þó að hægt væri að
setja fingur niður á stöku stað og
nöldra eitthvað um ónákvæmni
eða lausnir sem maður er ósam-
mála — þá eru það smáatriði sem
skipta voða litlu máli. Þýðing Alf-
heiðar Kjartansdóttur er fagleg
og íslenska gerðin af bökinni alla
jafna bæði lipur og góð og á vönd-
uðu máli (stundum jafnvel of-
vönduðu máli að minu mati sbr.
„Móðurviðhald” (286) þýö. á
„You motherfucker” (312). Þetta
finnst mér að hefði orðið að um-
skrifa)
Það eina sem mér finnst ég
geta sett útá i alvöru er titillinn á
bókinni. Viðtengingarhátturinn
er afar óþjáll i fyrirsögnum og
titlum. Þessi titill minnir þar að
auki á grátklökk heiti afþreying-
arsagna og býður þar af leiðandi
uppá hvers konar gálgahúmor
(Þó blæði magasár... o.s.frv.).
En þegar allt kemur til alls er
þó það sem skiptir höfuðmáli sá
kvennapólitiski boðskapur sem
Þó blæði hjartasárbýður uppá og
afstaðan sem menn vilja taka til
hans.
Dagný
erlendar bæhur
Louisette Bertholle:
French Cooking for All.
Translated and edited by Maggie
Black. Iliustrations by Earl
Thollander. Weidenfeld a,nd Nic-
olson 1981.
Menning og matargerð eru
samtvinnuð. Þjóðir sem rækja
erföavenjur i matargerð og
vinnslu hráefnis til matargerðar
rækja einnig aðrar venjur og
hætti, sem eiga sér oftast mjög
langa þróun. Aftur á móti er þeim
þjóöum hætt sem afrækja forna
hætti i matargerð og gina við fá-
fengilegu nýjabrumi i matargerð,
sem oftast er runnið frá samfé-
lögum sem eiga sér enga sögu eða
menningarlegar erföavenjur.
Matargerð er tengd samfélags-
háttum og með breyttum at-
vinnuháttum, gjörnýtingu starfs-
kraftanna og stöðlun smekks og
fristunda breytist matargerðin;
massaframleiðsla hráefnis, þar
sem fóðrið er kýlt i skepnurnar
ásamt hormónagjöfum, siðan er
hráefnið fryst og selt tilbúið til
hroðvirknislegrar matargerðar og
siðan er ómetinu svælt I sig með
tilheyrandi samsulli, og drukkiö
með væmnissætt sull. Þessir
hættir i hráefnisframleiðslu og
matargerö eru bandariskir og
uppteknir vitt um heim, þám. hér
á landieinkum meðal þeirra hópa
sem eru að slitna eöa eru þegar
rótslitnir úr islenzkum menning-
ararfi. Það er furðulegt að hrað-
framleitt ómeti eins og batteriis-
kjúklingar, skuli þykja góður
matur, næsta stigið hlýtur að
verða kaninukjötsát eða neysla
nagdýrakjöts, með tilheyrandi
hormónum.
í þessu riti Louisettes Bertholl-
es má finna margvislegar grónar
franskar uppskriftir, framsettar
á greinargóöan hátt og yrði of
langt mál að telja þó ekki væri
nema brot þeirra ágætu rétta,
upp, sem frú Bertholle matreiöir
svo listilega. Menn ættu endilega
að fá sér þessa bók og nota hana,
þó ekki væri til annars en sem
mótvægi við þann óþjóðar-lág-
smekk sem tröllriður einkum
fjölbýlisfólki I matargerð, hér á
landi.