Þjóðviljinn - 06.11.1982, Blaðsíða 6

6 SiÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 6. - 7. nóvember 1982
DIOOVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis.
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Ólafsson.
Úmsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guöjón Friðriksson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Blaðamenn: .Álfheiður Ingadóttir,, HelgiÓlafsson, LúðvíkGeirsson, Wlagnú3
H. Gíslason, Ólafur Gíslason, Óskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson,
Þórunn Sigurðardóttir, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víðir Sigurðsson.
Útlit og hönnun: Andrea Jónsdóttir, Guðjón Sveinbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elísson.
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Gísli Sigurðsson, Guðmundur Andri
Thorsson.
Auglýsingar: Ásiaug Jóhannesdóttir, Sigríður H. Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Sæunn Óladóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigurmundsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Síðumúla 6 Reykjavík, sími 8 13 33
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaðaprent h.f.
ritstjórnargrei n
úr almanakínu
Afla verður fyrir
eyðslunni
• Á fimmtudaginn nú í vikunni mælti Ragnar Arnalds,
fjármálaráðherra fyrir fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnar-
innar fyrir næsta ár á Alþingi.
• Ragnar gerði ýtarlega grein fyrir stöðu ríkisfjármál-
anna og einstökum efnisþáttum frumvarpsins, en fjallaði
einnig nokkuð um ástand og horfur í þjóðarbúskapnum.
• Ráðherrann sagði þá m.a.
• í því fjárlagafrumvarpi, sem hér er til umræðu, er
leitast við að tryggja fólkinu í landinu óskerta félagslega
þjónustu. Þetta er unnt þrátt fyrir erfiðar aðstæður, vegna
þess að rekstur ríkissjóðser jákvæður, nú þegar að krepp-
ir. Mér virðist að nauðsynlegur niðurskurður ríkisút-
gjalda hér á landi verði vart framkvæmdur með mildari
hætti en þeim, sem nú er stefnt að, það er að segja með því
að draga úr framkvæmdum.
• Og þrátt fyrir aðsteðjandi þrengingar erum við áfram-
haldandi að sækja fram á ýmsum sviðum. í því sambandi
má sérstaklega nefna málefni aldraðra og öryrkja, félags-
legar íbúðabyggingar, málefni þroskaheftra og framlög til
iista, en allir þessir liðir hækka verulega umfram verðlags-
þróun á þessu ári og því næsta.
• í mörgum Evrópulöndum, m.a. sums staðar á Norður-
löndum er verið að skera niður bætur almannatrygginga.
Til dæmis er það einn liðurinn í efnahagsaðgerðum núver-
andi hægri stjórnar í Danmörku, að lækka atvinnuleysis-
tryggingabtttur. Víða er stórlega dregið úr framlögumtil
félagslegra málefna með beinum eða óbeinum hætti. Víða
eriendis hafa greiðslur almennings fyrir opinbera læknis-
hjálp og dagvistun barna hækkað verulega. í mörgum
ríkjum hefur opinber fjárfestingdregist mjögsaman. Sem
dæmi má nefna að í Noregi, sem þó er betur á vegi staddur
en flest önnur ríki vegna olíuauðlinda, dragast fjárfesting-
ar ríkisins saman um tæp 7% á þessu ári og rúm 5% á því
næsta. Nágrannar okkar hafa margir þurft að grípa til
miklu sársaukafyllri aðgerða en við. Þeir hafa dregið
saman opinberar framkvæmdir og rekstrarframlög til
sveitarfélaga, og víða er farið að skerða styrki til þeirra
sem minnst hafa.
• Síðar í ræðu sinni sagði Ragnar:
• Flestir munu á einu máli um, að greiöslubyrði af er-
lendum skuldum sem hlutfall útflutningstekna sé að verða
ískyggilega þung. Mjög veruleg hækkun þessa hlutfalls
stafar sumpart af háum vöxtum erlendis, en sumpart af
því að útflutningstekjur þjóðarinnar hafa dregist saman í
svip.
• Það er nokkuð í tísku að tala um að þjóðin hafi farið of
geyst í erlendum lántökum á undanförnum árum. Og víst
er það rétt, að ýmis dæmi eru til um hæpnar fjárfestingar
sem fjármagnaðar httfa verið með erlendum lánum. En
yfirgnæfandi meirihluti erlendra lána, sem tekin hafa ver-
ið undanfarin ár, hefur farið til arðbærra framkvæmda,
sem oftast afla eða spara þjóðinni gjaldeyri. Ef erlendar
lántökur hefðu átt að vera verulega minni en varð, hefði
verið óhjákvæmilegt að skera niður orkuframkvæmdir í
stórum stíl, bæði raforku- og hitaveituframkvæmdir. Var
vilji fyrir því í nokkrum stjórnmálaflokki og hefði það
verið skynsamlegt? Svarið er vafalaust neitandi.
• Og er ekki kjarni málsins þessi:
• Erlendar lántökur til arðbærra framkvæmda sem
standa sjálfar undir afborgunum og vöxtum í framtíðinni
eru óhjákvæmilegar og skynsamlegar. En umfram allt
verðum við að koma í veg fyrir, að ofan á erlendar lán-
tökur til þjóðnýtra arðbærra framkvæmda bætist gjald-
eyrislán í stórum stíl, sem stafa af því einu, að þjóðin flytur
inn meira en hún flytur út. Efnahagsaðgerðir ríkisstjórn-
arinnar beinast einmitt sérstaklega að því að draga úr
viðskiptahallanum, sem nú er að myndast. Þeir sem ætla
sér að koma í veg fyrir, að bráðabirgðalög ríkisstjórnar-
innar nái fram að ganga eru því um leið ábyrgari fyrir því
en aðrir, ef erlend lán verða tekin á næsta ári í stórum stíl
til að vega upp á móti viðskiptahalla. Eru menn reiðubún-
ir að bera þá ábyrgð? - Vonandi ekki.
• Þessi orð fjármálaráðherra eru góð og gild.
k.
Mér var hugsað til þess á dögun-
um, þegar ég horfði yfir
Austfirðina úr 10 þús. feta hæð í
algerri heiðríkju, hversu gífurlegur
munur það er í raun að búa úti á
landi eða í þéttbýli höfuðborgar-
innar. Þeir þekkja sjálfsagt betur
til sem hafa prófað hvorutveggja,
en af stuttum viðkynnum þóttist ég
samt viss um ýmislegt sem ég áður
hafði ekki tekið eftir og einnig
fengið haldgóða staðfestingu á
öðru sem ég þóttist áður hafa kann-
ast við.
Þótt öllum aðstöðumuni varð-
andi þjónustu sé sleppt í þessum
samanburði þá situr margt annað
ekki síð.ur athyglisvert eftir.
Eitt sló mig verulega og ég
hreifst á vissan hátt af, var þessi
stóíska ró, sem færðist yfir allar
byggðirnar í hádeginu hvern virkan
dag.
Maður er ekki öðru vanur, en að
hádeginu fylgi ys og þys og læti.
greind fréttatilvísun er nokkuð
dæmigerð’að því er varðar frétta-
mat dagblaðanna frá því sem gerist
á landsbyggðinni. S-in þrjú hef ég
nefnt þessar fréttir með sjálfum
mér, þótt auðvitað megi finna
undantekningar, en að meginhluta
má flokka nær allar þær fréttir sem
birtast í dagblöðunum og skýra frá
atburðum hér innanlands sem gerst
hafa utan höfuðborgarþéttbýlisins,
undir þennan hatt. Slys, sjófang og
stríð - deilur á vinnumarkaði eða
manna í millum. Er þetta eitthvað
annað en það sem almennt er í
blöðum? skyldi margur spyrja. Já
ég tel hiklaust að svo sé. Frétta-
matið er nefnilega dálítið breng-
lað. Slys er áberandi stærsti frétt-
aþáttur frá landsbyggðinni. Það
verður ekki meiriháttar slys úti á
landi án þess að fréttaritarar á við-
komandi stað eða blaðamenn sjái
ástæðu til að skýra frá því. Sjófang
er yfirleitt ekki fréttnæmt í dag-
kannski það sem snertir fólk flest“,
sagði einn viðmælandi við mig úti á
landi.
Hins vegar bregður mönnum þeg-
ar fjölmiðlar höfuðborgarinnar
fara að fjalla um veðráttuna.
Smásnjóföl í Reykjavík verður að
slíku allsherjar vandamáli að
stundum má helst líkja því við
hamfarir. Öll blöð, útvarp og sjón-
varp segj a í my ndum og máli frá því
Það var svo skrýtið
Loks fá menn tíma til að
útrétta fyrir sjálfan sig í matartím-
anum og kapphlaupið verður
stundum yfirgengilegt, þar sem
vegalengdirnar eru miklar. Þessi
hádegisró smærri samfélaga úti á
landi vekur hjá manni vissa öfund.
Nálægðin milli vinnu, verslunar og
heimilis er og hlýtur að vera ólýs-
anlegur kostur. Eins og vinur minn
einn sagði við mig fyrr í haust eftir
að hann kom til höfuðborgarinnar
eftir að hafa starfað í nokkuð ein-
angruðu plássi um sumarið: „Þetta
var svolítið skrýtið. Ibúðin sem ég
hafði til umráða var ekki nema
mínútu gang frá frystihúsinu, og ég
get svarið það, maður vissi fyrstu
dagana hreinlega ekki hvernig
maður átti að eyða hádeginu. Ég
hafði aldrei átt hádegishlé áður,
því hérna fer allt hádegið í að koma
sér heim og að heiman aftur.“
Annað atriði sem minnti mig á
þessa hádegisró landsbyggðarinnar
var frétt sem birtist í einu dag-
blaðanna nú í vikunni. Par sagðiað
mannlaus bíll hefði runnið niður
bratta brekku á Eskifirði þvert yfir
aðalgötu bæjarins og út í sjó. Síðan
stóð: „Mikil heppni var að þetta
skyldi gerast í hádeginu, þegar fáir
eru á ferli.“
Hvenær skyldi setning sem þessi
geta átt við hádegisumferðina í
Reykjavík?
En snúum okkur að öðru. Ofan-
blöðum nema ótrúlega vel veiðist,
og þá er þess oft og iðulega getið að
hásetahluturinn hafi skipt þetta og
þetta mörgum þúsundum. Ef ekk-
ert veiðist þá þykir það ekki frétt
fyrr en komið er stríð þ.e. búið er
að segja verkafólki upp störfum.
Þá fylgja oft með vangaveltur um
Lúðvík
Geirsson
skrifar
byggðastefnu og íbúaþróun. Það sé
ekkert að gera, fólk sé að hugsa um
að flytja suður og í raun sé allt
ómögulegt í plássinu.
Eins.og ég sagði áðan er þetta
ýkt mynd að nokkru leyti, en hún
er samt sönn svo langt sem hún nær
og það vita allir sem þekkja til.
Bæði fréttaritarar og blaðamenn,
og kannski ekki síst íbúarnir sjálfir,
sem eru hættir að kippa sér upp við
þessa hluti. „Fréttamatið hefur
alltaf verið svona og menn eru
kannski orðnir dálítið samdauna
þessu'á stundum. Mikil vinna, eng-
in vinna. Slys og ekki slys, þetta er
hvernig bílar sátu fastir í ekki hné-
djúpum snjóalögum og á baksíð-
unni er mynd af fallegum borgar-
börnum innan um snjókarla og
kerlingar.
Á sama tíma hafa menn jafnvel
mátt þola vetrarríki mánuðum
saman víða úti á landi. Moka sig út
úr húsunum á hverjum morgni, og
vaða skafla á leið til vinnu. Þetta
þykir ekki fréttnæmt á nokkurn
hátt. Menn hafa lært að lifa með
landinu og borgarpanikin er ó-
þekkt með öllu. Einu snjófréttirn-
ar sem símaðar eru suður, eru snjó-
flóðin og hafísinn sem lokaði höfn-
inni. Á kvöldin setjast menn fyrir
framan sjónvarpið, og ef útsend-
ingin næst það kvöldið, þá er ekki
ólíklegt að verið sé að sýna borgar-
búa í blankskóm og silkibuxum að
skaka litla spareytna fjölskyldu-
bflnum á sléttu hjólbörðunum fram
og til baka í ekki hnédjúpri fann-
breiðu.
Auðvitað á Þjóðviljinn hér sömu
sök sem aðrir fjölmiðlar. Stærsta
vandamál blaðsins hefur kannski
ekki síst verið að engan veginn hef-
ur gengið að koma á fót fréttaritar-
akerfi úti um land. Sökin er ekki
síður kaupenda og stuðnings-
manna blaðsins á sömu stöðum.
Áhuginn fyrir því að tilkynna
markverða atburði eða skýra frá
mannlífinu almennt er afskaplega
takmarkaður, með einstaka ánægj-
ulegri undantekningu þó.
Það hefur vissulega læðst að
manni sá grunur að kannski væri
ástandið bara þokkalegt og þetta
væri það sem menn vildu hafa. Ég á
hins vegar dálítið erfitt með að trúa
því og vil ekki trúa því. En á meðan
enginn kvartar og menn virðast
samdauna því fréttamati sem yfir
þá er hellt, eins og vitnað var í hér á
undan, þá virðist því miður langt í
land að einhver breyting verði hér