Þjóðviljinn - 06.11.1982, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Helgin 6. - 7. nóvember 1982
af bæjarhellunni
Skyldi nokkurgrœða á þessw
Seint í september skrifaöi
Guðmundur G. Þórarinsson
alþm. vettvangsgrein í Tímann,
sem hét Æfing NATO í Evrópu og
honum hafði verið boðið að fylgj-
ast með. Guðmundur undrast
nokkuð hinn geigvæniega kostn-
að, sem slíkri heræfingu hlýtur að
vera samfara, og segir:
„Þegar maður stendur frammi
fyrir svo gífurlega umfangsmikilli
heræfingu sem þessari hlýtur að
vakna spurningin: Hvers vegna?
Hvers vegna eyða Bandaríkja-
menn svo gífurlegum fjármunum
í árlega liðsflutninga til og frá
Evrópu? Hvers vegna eyða
Bandaríkjamenn svo gífurlegum
fjármunum í að halda 2-300.000
manna liðsstyrk stöðugt í V- j
Þýskalandi? Hvers vegna efnal
menn árlega til svo kostnaðar-
samra heræfinga í Evrópu?"
Guðmundur fær ýmis svör við
þessu hjá fulltrúum USA. Þeir
eru að verja mannréttindi og
lýðfrelsi, standa við skuldbind-
ingar og gæta hagsmuna sinna í
V-Evrópu. Guðmundur virðist
þó ekki með öllu sannfærður;
dæmið gengur ekki nógu glatt
upp hjá hinum glúrna verk-
fræðingi, og lái honum hver sem
vill. Hann kemur samt ekki auga
á skekkjuvaldinn.
Af því ég er í flokki þeirra, sem
í formála Snorra Eddu eru sagðir
skilja alla hluti jarðlegri skiln-
ingu.því þeim sé ekki gefin and-
leg spektin, - og cr þar að auki
illa innrættur-, þá spyr ég jafnan,
þegar þvílík dæmi virðast lítt
skiljanleg: Skyldi nokkurgræðaá
þessu?
Og það fer víst ekki milli mála,
að hergagnaiðnaðurinn er
eitthvert stórkostlegasta gróða-
fyrirbæri í Bandaríkjunum og
raunar heiminum öllum. En
bandaríska þjóðin græðir ekki á
honum sem heild, heldur risafyr-
irtækin, sem annast framleiðsl-
una. Þau vilja eðlilega láta ríkið,
þ.e. bandarískan almenning,
kaupa sem allra mest af hergögn-
um. Til þess nú að bandarískur
almenningur sætti sig við þær
Þótt stjórnendur og eigendur
þessara risafyrirtækja vilji ekki
endilega stríð, a.m.k. ekki í ná-
munda við sig, er það augljóst
hagsmunamál þeirra, að menn
lifi í sífelldum stríðsótta og að
sem mest sé gert úr hernaðaryfir-
burðum hins meinta óvinar.
Þetta er aðalástæðan fyrir öllum
heræfingunum og herstöðvaneti
útum allar jarðir. Einhversstaðar
skattbyrðar, sem af því hljótast,
þarf auðvitað að sannfæra hann
um nauðsyn síaukins vígbúnaðar
og heræfinga. Og það er gert.
Þessi sömu fyrirtæki eiga beint
eða óbeirtt stóra hluti í öllum á-
hrifamestu fjölmiðlum vestan-
hafs og víðar. Þessi fyrirtæki
leggja drjúgan skerf í kosninga-
sjóði forsetaframbjóðenda og
þingmanna. Bandarískur al-
menningur ræðu: í rauninni
fremur litlu um það, hverjir kom-
ast í framboð. Og yfirleitt er það
ekki nema rúmur helmingur
kosningabærra manna, sem
greiðir atkvæði.
verður að koma hergagnafram-
leiðslunni á markað.
Því verður síst neitað, að með
hraksmánarlegri framkomu sinni
heima fyrir og í leppríkjunum
gefa sovésk stjórnvöld banda-
rískum hergagnaframleiðendum
mörg gullin tækifæri til að halda
uppi áróðri sínum fyrir nauðsyn
síaukins vígbúnaðar. Það er engu
Iíkara en þeir síðarnefndu eigi á-
hrifamikla fulltrúa í forystu sov-
éska „kommúnistaflokksins".
Og þetta er kannski ekki eins
fjarri lagi og í fljótu bragði
virðist. Hergagnaframleiðendur
eru nefnilega „ópólitískir kaup-
menn“ einsog allir sannir mark-
aðskerfismenn. Þeir selja ein-
faldlega þeim, sem vilja og geta
keypt og borgað vexti af lánum.
Og þeir reyna auðvitað að halda
viðskiptunum sem lengst. Frægt
varð síðarmeir, að í skotgrafa-
hernaðinum á Vesturvígstöðvun-
um í fyrri heimsstyrjöldinni hafði
sama hergagnasamsteypan selt
Þjóðverjum og Bandamönnum
vopn til skiptis, til að stríðið og
þar með vopnasalan drægist sem
mest á langinn. Það er svipuð
saga, sem nú er að gerast í stríði
íraks og frans.
Þótt Bandaríkjastjórn banni í
orði kveðnu sölu hernaðarvarn-
ings til Sovétríkjanna, er hinunt
frjálsu fyrirtækjum í lófa lagið að
selja hann þangað gegnum milli-
liði í öðrum löndum. A líkan hátt
er leynileg sala tækninýjunga
kölluð „njósnir", ef upp um hana
kemst. í þriðja lagi hafa banda-
rísk fyrirtæki á Iöglegan hátt
komið upp risastórum bíla- og
dráttarvélaverksmiðjum í So-
vétríkjunum allt frá stofnun
þeirra. En auðvelt hefur reynst
að breyta dráttarvélasmiðjum í
skriðdrekasmiðjur. Enda hefur
löngum skort landbúnaðartrakt-
ora þar í landi. „Rússneska
þjóðin hrópar á traktor“, sagði
góð kona á fundi, þegar íslenskir
kommúnistar voru að safna fyrir
einum slíkum.
Þannig var stærsta „dráttarvél-
asmiðja" í Evrópu á sínum tíma
reist í Stalingrad árið 1929, en
mestöll smíðuð í Bandaríkjun-
um. Byggingarefni komu frá
McClintock & Marshall, húsa-
teikningar frá Albert Kahn Inc.,
vélar flestar frá Niagara og Bliss,
bræðslutæki frá Rockwell, raf-
magnstæki frá Seper and West-
inghouse og tæki til framleiðslu
skriðbelta frá Chain Belt Co.
Verksmiðjan var flutt í stykkjum
yfir hafið og sett saman austur við
Volgu af 570 amerískum og 50
þýskum verkfræðingum undir
stjórn John Calder frá Austin
Company. Þessi verksmiðja byrj-
aði strax árið 1931 að framleiða
skriðdreka og á síðasta áratug
t.d. PT-76 skriðdreka, sem m.a.
voru notaðir í Víetnam.
Önnur „dráttarvélaverk-
smiðja" var reist á 4. áratugnum í
Kharkov, og mikilvægustu tæki
hennar komu frá Leeds and Nort-
hup of Philadelphia. Gorkí-
bílaverksmiðjurnar voru upphaf-
lega smíðaðar af Ford Motor
Company of Detroit. Og skömmu
eftir 1970 hófu bandarísk fyrir-
tæki að reisa Kama-
verksmiðjuna í Sovétríkjunum,
stærstu trukkaverksmiðju
heimsins, sem mun geta framleitt
bókstaflega öll vopn til landhern-
aðar. Hún er reist undir umsjá
Pullman Company, en önnur
helstu fyrirtæki, sem við sögu-
koma, eru Swindell-Dressel Co.
(málmsteypa), Combustion Eng-
ineering Inc. (mótavélar), Inger-
soll Milling Machine Co. o.fl. So-
vétmenn leggja fram 10% kostn-
aðar, en Chase Manhattan Bank
(Rockefeller) og Export-Import
Bank lána 90%.
Bandarísk fyrirtæki hafa sffellt
selt ný tæki og varahluti í allar
þessar verksmiðjur. Sovétmenn
hafa reynst traustir viðskiptavin-
ir. Því sagði Henry gamli Ford,
þegar hann var spurður, hvað
honum fyndist um „sovéska
vandamálið": „Ég kannast ekki
við neitt sovéskt vandamál. Þeir
borga alltaf á gjalddaga."
Svo láta menn einsog verið sé
að takast á um frið og frelsi í
heiminum. Árni í Botni.
rítstjórnargrein
El Salvador og
mannréttindakrafan
Reagan: Ekki svo ýkja margir. Það sýnir greinilegar framfarir í
mannréttindamálum, hr. Shultz...
Formaður mannréttindanefnd-
ar E1 Salvador og fyrrum þing-
maður kristilegra demókrata,
Marianella Garcia Villas, hefur í
vikunni skýrt fólki úr margskonar
samtökum íslenskum frá ógnar-
öld þeirri, sem ekki linnir í landi
hennar og leitSð stuðnings við
málstað mannréttinda í E1 Salva-
dor. í máli hennar komu fram
þungar ásakanir á bandarísk
stjórnvöld fyrir þá hernaðar-
aðstoð sem þeir veita ógnarstjórn
í landinu, sem á þessu ári hafa
látið öryggissveitir sínar ýmis-
konar myrða meira en fimm þús-
und manns.
Ástandið versnar
Marinella Garcia Villas lagöi
á það sérstaka áherslu að þær
kosningar sem fram fóru snemma
á árinu og áttu, að áformi Reag-
anstjórnarinnar, að réttlæta
stjórnvöld í landinu í augum
heimsins, hefðu engan vanda
leyst. Nema síður væri: fjöldi
þeirra sem hverfa hefur þrefald-
ast, - morð á saklausu fólki halda
áfram að eiga sér stað, reynt er að
taka aftur þær umbætur í sveitum
sem áður voru af stað farnar og
hefðu bætt afkomumöguleika
nokkurs hluta bænda. Gesturinn
lagði sérstaka áherslu á ábyrgð
Bandaríkjamanna, en án aðstoð-
ar þeirra gæti ógnarstórnin ekki
staðist. Hún kvað mannréttind-
anefndina hafa vitnisburð fyrir
því, að bandarískir „ráðgjafar"
tækju þátt í yfirheyrslum fanga
í illræmdum fangelsum landsins.
Réttur til lífs
Þau mannréttindi sem Marin-
ella Garcia Villas ræddi um við
fulltrúa Alþýðubandalagsins
meðal annarra, varða sjálfan rétt-
inn til lífs, möguleikana á að
komast undan blindu morðæði
hers og öryggissveita sem mest
hafa sig í frammi í skjóli myrkurs.
Mannréttindanefndin í E1 Salva-
dor getur ekki aðhafst mikið meir
en að safna upplýsingum um
myrta og horfna og aðstoðað fólk
við að jarða aðstandendur sína á
sæmilegan hátt. En að sjálfsögðu
eru mannréttindamál í löndum
þriðja heimsins, löndum eins og
E1 Salvador, miklu víðfeðmari -
þau snúast ekki aðeins um
möguleika fólks til að hafa skoð-
anir og stofna samtök, heldur og
blátt áfram um þær þjóðfélagsað-
stæður og þau erlend afskipti sem
banna fólki allar bjargir, gera
mönnum ókleift að tryggja börn-
um sínum líf.
Mannréttindi
og kapítalismi
í E1 Salvador sannast það rétt
einu sinni enn, að bandarískar
ríkisstjórnir hafa aldrei skilið eða
viljað skilja það augljósa
samband sem er á milli kúgunar
og örbirgðar annarsvegar og
óumflýjanleika alþýðuuppreisna
hinsvagar. Þær hafa alltaf falið sig
á bak við kenninguna um að öll
vandræði bandamanna þeirra í
valdastólum Rómönsku Ame-
ríku mætti rekja til „undirróðurs-
starfsemi kommúnista". Sú
kenning hefur og verið höfð til að
vísa frá áleitnum spurningum utn
samhengi milli kapítalískra
viðskiptahátta og þeirrar neyðar
sem ríkir víða um Mið- og Suður-
Ameríku.
Um þetta efni segir bandarísk-
Árni______
Bergmann
skrifar
ur guðfræðingur, Philip Rossi, á
þessa leið í nýlegu riti um „Mann-
réttindi í Ameríku": „Við höfum
verið vanir að trúa því án fyrir-
vara, að pólitískar stofnanir okk-
ar og borgaraleg réttindi heima
fyrir lifi á því að stofnanir hins
kapítalíska frjálsa framtaks séu
virkar. Á hinn bóginn höfum við
látið sem við vissunt ekki af því,
sem nú sýnist augljós möguleiki:
að það sé afleiðing af þessu sama
hagkerfi að pólitískum stofnun-
um í Rómönsku Ameríku tekst
ekki að tryggja jafnvel þau lág-
marksmannréttindi sem við
tökum sem sjálfsögðum hlut“.
Enn skýrar kveður Juan Luis
Segundo, guðfræðingur í Urugu-
ay, að orði: „Hið sorglega er, að
þeir sem skilgeina mannréttindi
og fylgjast með framkvæmd
þeirra eru þeir hinir sömu sem
gera mannréttindi ómöguleg í
þrem fjórðu hlutum heims.“
Samstaða
Gesturinn frá E1 Salvador
hvatti til stuðnings við málstað
hinna ofsóttu í E1 Salvador. Hún
hvatti einnig til þess, að Evrópu-
ríki reyndu hvað þau gætu til að
fá Bandaríkjastjórn til að hætta
hernaðaraðstoð sinni við ógnar-
stjórnina í landinu.
Vonandi skerst ísland þar ekki
úr leik.
- ÁB.