Þjóðviljinn - 06.11.1982, Blaðsíða 11

Helgin 6. - 7. nóvember 1982 ÞJóÐVILJINN — SIDÁ 11
Peter Tillberg: „Mcgnar maðurinn að lokum að sjá sitt eigið innra andlit?” - Ljósm.: eik.
Erland Cullberg: „Undir bölsýnislcgu yfirborðinu iná kenna næsta barnslegan húman-
isma.” - Ljósm: eik.
,Myrkar eru manneskjulegar myndir’
Halldór B.
Runólfsson
skrifar
Oft hefur því verið haldið fram
að expressiónisniinn sé
norrænum mönnum í blóð
borinn. A.m.k. var það
inntakið í athugun Wilhelms
Worringers á listamanninum og
þeim jarðvegi sem hann
sprettur úr. Hitt er, að fáir hafa
skýrt betur út hina
expressiónísku afstöðu og
franski listamaðurinn Paul
Gauguin, árið sem hann dó:
„Stundum hef ég haldið langa
leið aftur til upprunans, lengra en
til hesta Parþenon-hofsins, eða til
rugguhests bernsku ntinnar, garnla
góða tréhestsins. Ég er ekki fárán-
legur og get ekki verið það, því í
mér búa tveir hlutir sem aldrei eru
fáránlegir: Barn og villimaður.”
Þó svo að yfirlýsing Gauguins
afsanni að expressiónisminn sé
eitthvert sér-norrænt fyrirbæri,
geta fáir listskoðendur varist þeirri
hugsun að sá tjáningarmáti sé
nokkuð eðlislægur germönskum
þjóðum. Sýning Svíanna Erlands
Cullbergs og Peters Tillbergs í
kjallara Norræna hússins er enn ein
sönnun þessa. Þeir eru báðir ex-
pressiónistar, hvor á sinn hátt.
Þeir Cullberg og Tillberg eru
mjög ólíkir listamenn. Efnistök
þeirra eru frábrugðin og útkoman
sömuleiðis. Cullberg er málari sem
potar óstrekktan striga til að tjá sig
með. Stíll hans er einfaldur, grófur
og óhaminn. Reyndar fá sýningar-
gestir ágætt tækifæri til að skyggn-
ast inn 'í heim málarans, starfsað-
ferðir og huga, þar sem komið hef-
ur verið fyrir myndbandatæki í sýn-
ingarsal.
Þar sést hvernig Cuilberg vinnur
myndir sínar á gólfi og veggjum,
kreistir litinn úr hverri túpunni á
fætur annarri, dreifir honum um
strigann með hröðum pensilförum,
teiknar grófgerðar mannverur i
óræðu landslagi, málar yfir og um-
breytir. Hann virðist ekki ganga út
frá neinni heildarsýn í upphafi,
heldur vinnur hann verkið frá ein-
um hiuta til annars og tengir þá að
lokum í eina heild. Þessi sjálf-
sprottna aðferð færir Cullberg frá
hinu smáa til hins stóra og gerir
hann að dæmigerðum expressión-
ista.
í viðtali sem haft var við Cull-
berg fyrir tveimur árum, lýsir hann
því hvernig yfirmálunin flytur
myndir hans frá natúralisma til ab-
Umsögn um
sýningu tveggja
expressíónista,
Svíanna Cullbergs
og Tillbergs,
í kjallara
Norrœna hússins
straktmálverks og hvernig hið ytra
og innra tekst á í verþunum. Hver
litur hefur sína merkinu; gulur er
litur gleðinnar, rauður er bölvun
kraftsins, blátt er draumurinn um
sælu fullkomnunar. Allt málverk
Cullbergs byggir á litnum, og lifir
hann og hrærist í honurn. Vegna
þess hve oft og mikið er málað yfir,
verða myndir hans dökkar og
drungalegar. Þessi drungi er hinn
sami og hvílir yfir málaranum sjálf-
um, ef marka má myndbandið. En
innan um og saman við þessa svart-
sýni bregður fyrir björtum, glað-
værum og nánast æpandi litum.
Málverk Cullbergs eru m.ö.o.
expressiónísk og tilvistarkennd
(existensíalísk) úttekt á raunveru-
leikanunt. Undir bölsýnislegu yfir-
borðinu má kenna næsta barns-
legan húmanisma, eitthvað sem
kannski mætti rekja aftur til Goya.
Peter Tillberg er teiknari og not-
ar kol til að rissa upþ stórar mýndir
af andlitum. Það eru stórskorin og
tröllsleg andlit, nánast ógnvekj-
andi. Tillberg festir pappírinn á
hrjúfan vegg vinnustofu sinnar og
lætur ójafna undirstöðuna hjálpa
sér við teikninguna. Stærð mynd-
anna eykur rrtjög áhrifamátt
þeirra, og er það spurning hvort
þær myndu ekki tapa miklu af
kraftinum, væru þær minni.
Sumar myridir Tillbergs eru
raunsæislegar, minna sumpart á
skreytingar tslenskra manna við
þjóðsögur. Þær eru sálfræðilegar,
týpumyndir sem eru ýktar og af-
skræmdar og enda margar í tor-
kennilegum umbreytingum, þar
sent mannsandlitið er orðið að dýri
eða ófreskju.
Tilfberg spyr sjálfan sig hvort
þessar ómeðvituðu myndir stnar
séu hin réttu andlit þeirra tíma sem
við lifum: „Megnar maður að lok-
um að sjá sitt eigið innra andlit?"
spyr Tillberg sjálfan sig að lokum.
Svona spekúlasjónir eru dálítið
barnalegar og bæta litlu viö ásjónu
teikninganm}. Raunar setja þær of-
an við þessar útskýringar, verða1
klisjur um ganialt og afdankað stef.
En vonandi felst eitthvað meira í
kolamyndum Tillbergs er mynd-
skreyting við dr. Jekyll eða Dorian
Gray, eitthvað sem stenst jöfnuð
við kraftmikla útfærslu þeirra, þó|
svo að listamaðurinn hafi ekki
komið auga á það sjálfur.
Af ofangreindu ntá ráða að þessi
sýning er athyglisverð, þrátt fyrir
vissan drunga, og langt er síðan
jafn óvenjuleg sýning hefur sést
hér frá Svíaveldi.

játe* Laust embætti íCjJJ sem forseti islands veitir Prófessorsembætti í geislalæknisfræði i læknadeild Háskóla islands er laust til umsóknar. Umsóknarfrestur er til 5. desember 1982. Prófessorinn í geislalæknisfræði {röntgerifræði) veitir forstjórn röntgendeild Landspít- alans, sbr. 38. gr. laga nr. 77/1979, um Háskóla íslands. Laun samkvæmt launakerfi starfsmanna rikisins. Umsækjendur skulu látafylgja umsókn sinni rækilega skýrslu um visindastörf þau er þeir hafa unnið, ritsmiðar og rannsóknir, svo og námsferil sinn og störf. Með umsókninni skulu send eintök af vísindalegum ritum og ritgerðum umsækjenda, prentuðum og óprentuðum. Umsóknir skulu sendar menntamálaráðuneytinu, Hverfisgötu 6, 101 Reykjavik. Menntamálaráðuneytið, 3. november 1982.
Reykjavík:
Hjólbarðahúsið,
Skeifunni 11, sími 31550
Hjólbarðaþjónustan
Hreyfilshúsinu, Fellsmúla 24, sími 81093
Nýbarði sf.,
Borgartúni 24, sími 16240
Mosfellssveit:
Holtadekk sf.,
Bjarkarholti, sími 66401
Garðabær:
Nýbarði,
Lyngási 2, sími 50606
Kópavogur:
Hjólbarðaviðgerð Kópavogs
Skemmuvegi 6, sími 75135
- sóluö snjódekk -
Þessi snjódekk eru sóluð eftir ströngum bandarískum staðli
Þau hafa dúndurgóða spyrnu, endast von úr viti og eru öll með
hvítum hring. Þú ættir að hafa samband við næsta útsölustað og
tryggja þér gang því verðið er ótrúlega lágt.