Þjóðviljinn - 31.12.1982, Blaðsíða 20

20 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 31. desember 1982
Hér fer á eftir annáll kjaramála frá
sólstöðusamningunum 1977 fram
til dagsins í dag og horfur á næsta
ári. Það er sambandsstjórnarfundur
Alþýðusambands íslands sem
afgreiddi þetta yfirlit og þar kemur
m.a. í Ijós að kaupmáttur
yfirstandandi árs stefni í að verða
1.2% lakari en hann var 1981. Þá er
og gert ráð fyrir að kaupmáttur
kauptaxta landverkafólks innan ASÍ
muni rýrna enn um 6 - 6 7*% á næsta
ári, verði ekki gerðir nýir
kjarasamningar sem feia í sér
kaupmáttaraukningu. Er þá miðað
við að verðbótaákvæði verði
óbreytt, viðskiptakjör versni ekki og
verðbólgan verði um 60%. -U.
■
VH fí

Kjaraannáll Sambandsstjórnar ASÍ
Kaupmáttur kauptaxta 1.2%
lakari í ár en árið 1981
í kjarasamningum í júní 1977
tókst verkalýðshreyfingunni að
snúa þriggja ára varnarbaráttu í
lífskjarasókn. í þeim samningum
var meðal annars samið um veru-
lega grunnkaupshækkun og þrjár
áfangahækkanir. Þá var og samið
um einhverja fullkomnustu verð-
bótavísitölu sem gilt hefur í kjara-
samningum hér á landi. Verðbóta-
vísitalan var miðuð við vísitölu
framfærslukostnaðar, að öðru leyti
en því, að búvörufrádrátturinn
hélst óbreyttur frá fyrra kerfi og
áfengis- og tóbaksliðum var alfarið
haldið utan við verðbót-
aútreikning. Þannig höfðu
breytingar á áfengis- og tóbaks-
veröi ekki áhrif á verðbætur,
hvorki til hækkunar eða lækkunar.
Auk verðbótanna þannig
reiknaðra var tekinn upp sérstakur
verðbótaauki til þess að bæta upp
þá kaupmáttarrýrnun sem verður
milli verðbótaútreikninga. Með
þeirri aðferð var reynt að nálgast
það að kaupmáttur yrði svipaður
og orðið hefði, ef útreikningur færi
fram á mánaðarfresti.
Með þessum samningum var því
brotið blað, náð mjög auknum
kaupmætti og traustu vísitölukerfi.
Kaupmáttur kauptaxta verka-
manna varð um 15% hærri á síð-
asta ársfjórðungi 1977 en á árinu
1976, og um 10% hærri en á árinu
1975 en svipaður og' á árunum
1972-1974.
Lagasetning 1978
En veður skipast fljótt í lofti. í
febrúar 1978 voru sett iög um að
verðbætur skyldu helmingaðar á
því ári og boðað var, að óbeinir
skattar yrðu teknir út úr vísitöl-
unni. Þetta þýddi að hægt hefði
verið að hækka söluskatt án þess,
að það hefði áhrif á verðbótavísi-
tölu. í kjölfar þessarar lagasetning-
ar fylgdu mótmælaaðgerðir 1. og 2.
mars 1978 og útflutningsbann
Verkamannasambandsins svo
nokkuð sé nefnt. í maí 1978 voru
sett ný lög sem drógu mjög úr
skerðingu febrúarlaganna á verð-
bætur í dagvinnu, en verðbætur á
yfirvinnu voru áfram helmingaðar.
Þessi nýju Iög tóku gildi 1. júní
1978 og um leið kom áfangahækk-
un samkvæmt samningum þannig
að kaupmáttur jókst mjög verulega
eftir rýrnun undangenginna
tveggja mánaða. Enn voru sett lög
um kjaramál í september og nó-
vember 1978. í september 1978
voru kjarasámningar settir í gildi
fyrir laun flestra ASÍ félaga. Niður-
greiðslur voru auknar og sölu-
skattur afnuminn af matvælum.
f desember 1978 voru niður-
greiðslur aftur auknar og 5 prós-
entustig verðbóta felld niður og
skyldu þau bætt með skattalækkun
og félagslegum umbótum. Fyrirséð
var í upphafi, að ekki yrði um lækk-
un skattbyrði að ræða milli ára.
Hins vegar voru á árinu 1979 sett
lög, sem bættu mjög stöðu þeirra
lakast settu í hópi landverkafólks
s.s. í veikinda- og slysatilfellum. Þá
Stefnir í
6-óWo
skerðingu á
næsta ári
nema nýir
samningar
verði
gerðir
var uppsagnarfrestur lengdur og
næturvinna kom í stað eftirvinnu á
föstudögum. Umbæturí málefnum
sjómanna náðu hins vegar ekki
fram að ganga fyrr en á árinu 1980.
Með desemberlögunum 1978 var
þannig gengið á snið við samning-
ana 1977. í reynd má segja, að ASÍ
hafi samþykkt þessi skipti á verð-
bótum (4.72% í kaupi) og félags-
legum aðgerðum, því þessari laga-
setningu var ekki mótmælt og af
hálfu Alþýðusambandsins voru
lagðar fram tillögur í 10 liðum um
úrbætur í félagslegum efnum.
1979
f apríl 1979 voru enn á ný sett lög
sem skertu verðbótaákvæði samn-
inganna frá 1977, svokölluð Ólafs-
lög. Helstu ákvæði þessara laga
sem snerta verðbætur eru:
1. Upp var tekinn frádráttur
vegna breytinga á tóbaks- og áfeng-
isverði.
2. Tekið var tillit til breytinga á
viðskiptakjörurn við útreikning
verðbótavísitölu.
3. Verðbótaauki var frystur á því
stigi sem hann var í mars 1979.
4. Heimilaður var frádráttur á
árunum 1979 og 1980 vegna niður-
greiðslu olíukostnaðar þeirra
heimila, sem hituð hús sfn með ol-
íu.
5. Grunntala verðbótavísitölu
var sett á 100, sem þýddi aukið
vægi frádráttarliða við útreikning
vísitölunnar.
Þegar löggjöf þessi var í undir-
búningi voru um hana miklar um-
tæður og var frumvarpi forsætis-
ráðherra eins og það lá fyrst fyrir
harðlega mótmælt. Frumvarpinu
var hins vegar verulega breytt og
ekki var efnt til andófs vegna lag-
anna.
Þann 25. júní 1979 var undirrit-
aður nýr kjarasamningur milli ASÍ
og vinnuveitenda. Samningur þessi
kvað á um 3% hækkun launa
verkafólks til samræmis við þá
hækkun sem opinberir starfsmenn
höfðu fengið í apríl sama ár. Gild-
istími þessa samnings var til árs-
loka 1979.
Samningarnir
1980
Kjarasamningarnir í október
1980 áttu sér alllangan aðdrag
anda. Kröfugerð var í sumum til-
vikum seint á ferðinni og um sum-
arið var fjölda fiskvinnslustöðva
lokað og menn því lítt búnir til
átaka Samningar tókust loks 27.
október 1980. í þessum samning-
um er talið að taxtar verkamanna
hafi hækkað um 12.2%, verka-
kvenna um 10.4%, iðnaðarmanna í
tímavinnu um 13.5% og reiknitöl-
ur ákvæðisvinnu um rúm 8%.
Áætlað er að meðalhækkun taxta
verslunar og skrifstofufólks hafi
verið 6.2% en sérstök hækkun,
sem metin var að meðaltali 7.0%
varð hjá því á árinu 1979. í þessum
samningum tókst ekki að semja um
að verðbætur fylgdu framfærsluvís-
itölu heldur urðu menn að láta sér
nægja verðbætur samkvæmt Ólafs-
lögum frá 1979.
Lagasetning á
gamlársdag 1980
Enn á ný var gripið inn í samn-
inga með löggjöf á gamlársdag
1980. 1. mars 1981 voru verðbætur
skertar um 7 prósentustig. Á móti
kom að verðbætur voru greiddar
m.v. óskerta framfærsluvísitölu 1.
júní, 1. september og 1. desember
1981.
Á móti verðbótaskerðingunni
kom einnig fyrirheit um 1Vj%
skattlækkun hjá lágtekjufólki.
SamkVæmt yfirlýsingum stjórn-
valda átti kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna fólks með miðlungstekjur og
lægri að haldast svipaðar og hann
hefði verið án aðgerða, en verð-
bólga hins vegar að minnka veru-
lega. Margt var óljóst í efnahagsá-
ætlun ríkisstjórnarinnar og mið-
stjórn ASÍ samþykkti samhljóða
að áskilja sér fyllsta rétt til nauð-
synlegra aðgerða til þess að tryggja
umsaminn kaupmátt, ef nauðsyn
bæri til, en ekki var hvatt til andófs
gegn þessum lögum.
„í kjarasamningum í júní 1977
tókst verkalýðshreyf ingunni að snúa
þriggja ára varnarbaráttu
í lífskjarasókn“.
„í febrúar 1978 voru sett lög
um að verðbætur skyldu helmingaðar
á því ári og boðað var
aðóbeinir skattar
yrðu teknir út úr vísitölunni“.
Verðbœtur
í des. 1978
og félagslegar
umbœtur 1979