Þjóðviljinn - 31.12.1982, Blaðsíða 22

22 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 31. desember 1982
Jóhann J. E. Kúld er orðinn 80
ára.
Ég geri ráð fyrir, að flestir les-
enda Þjóðviljans þekki Jóhann
fyrst og fremst vegna skrifa hans í
blaðið um sjávarútvegsmál.
Þeir sem eldri eru þekkja Jóhann
einnig sem rithöfund og sem
margra ára baráttumann í hópi ís-
lenzkra sósíalista.
Ég kynntist Jóhanni fyrst, þar
sem leiðir okkar lágu saman á
stjórnmálasviði. Ég fann, að Jó-
hann var raunsær sósíalisti, sem
hafði margt athyglisvert fram að
færa, einkum á því sviði sem sneri
að atvinnulegri uppbyggingu.
Kynni okkar Jóhanns urðu all
náin þegar ég tók að mér starf sjáv-
'arútvegsráðherra. Þá kom Jóhann
mér til hjálpar á mörgum sviðum
og þá varð mér bezt ljóst hvílíka
yfirburða þekkingu Jóhann hafði á
flestum greinum sjávarútvegs-
mála.
vexti undirstöðuatvinnugreinar-
innar í sjávarútvegi.
Jóhann Kúld á skilið mikið lof og
mikið þakklæti fyrir að hafa á ó-
sleitilegan hátt upplýst landsmenn
um möguleika íslenzks sjávarút-
vegs.
Ég þakka þér Jóhann fyrir skrif
þín og störf og tel að málflutningur
þinn um þróun og möguleika á
sviði sjávarútvegs rísi fjallhátt yfir
þá flatneskju, sem algengast er að
sjá nú í skrifum um íslenzkan sjáv-
arútveg af blaðamönnum, prófess-
orum og hagfræðingum.
Það er von mín Jóhann, að þér
endist enn heilsa og þróttur til að
halda áfram verki þínu og að við
megum áfram eiga von á hressi-
legum sjávarútvegsgreinum frá
þér.
Égóska þér innilega til hamingju
með áttræðisafmælið.
Lúðvík Jósepsson
Mýranna hafi sett svipmót sitt á
drenginn og stælt hann, svo að vel
hefir dugað honum fram á þennan
dag í átökunum við margbreytilega
reynslu, sem honum hafa að hönd-
um borið á langri ævi. Ekki kæmi
mér á óvart að drjúgur skerfur af
blóði hinna fyrstu mýramanna
renni í æðum Jóhanns, en annars er
hann af breiðfirsku kyni í móður-
ætt.
Ég kynntist Jóhanni fyrst á Ak-
ureyri, á hinum ömurlegu kreppu-
árum, sem fóru ekki mjúkum
höndum um hann frekar en raunar
marga aðra erfiðismenn þar um
slóðir. Hann hafði þá nýlega misst
fyrri konuna sína, unga frá litlum
syni þeirra, og veikindin, sem
lögðu konuna í gröfina, höfðu hel-
tekið Jóhann. Jónas Rafnar læknir
sagði mér síðar, að þrautseig bar-
átta Jóhanns og óbrigðul skyldu-
rækni við læknisráð sín hafi bjarg-
að heilsu hans, svo varanlegt
Áttrœður í dag
Jóhann J. E. Kúld
Jóhann hafði stundað siglingar,
hann hafði stundað margskonar
fiskveiðar og fiskverkun og fisk-
meðferð þekkti hann flestum
mönnum betur.
Þekking Jóhanns á norskum
sjávarútvegi kom honum vel og þá
þekkingu var sjálfsagt að flytja
hingað heim og notfæra sér hér,
enda er það staðreynd að mikið
höfum við Islendingar af Norð-
mönnum lært á sviði fiskveiða og
fiskverkunar.
Skrif Jóhanns unt sjávarútvegs-
mál munu lengi halda nafni hans á
lofti hjá öllum þeim sem áhuga
hafa á sjávarútvegsmálum.
Greinar Jóhanns um þau mál,
jafnvel þó að hann sé nú við átt-
ræðisaldurinn, hljóta að vera öll-
um þeint sem nokkuð þekkja til
íslenzkra sjávarútvegsmála og
atvinnumála almennt,uppörvun og
ánægjuefni, ekki sízt þegar höfð
eru í huga öll þau heimskuskrif sem
nú birtast nær daglega um sjávar-
útveg og framtíð hans, af ýmsum
blaðamönnum og öðrum þeim sem
heimskuna endurtaka hver eftir
öðrum.
Jóhann Kúld getur skrifað um
nauðsyn þess að bæta verkun og
meðferð á sjávarafla, án þess að
halda því fram, að allur íslenzkur
fiskur sé maðkétinn, eða fullur af
mold og óhreinindum og hættu-
legur til neyzlu.
Jóhann Kúld skrifar af hyggind-
um um nauðsyn þess að endurnýja
íslenzka fiskiskipaflotann og halda
honum jafnan í hæsta gæðaflokki.
Hann fellur ekki fyrir ofstækis-
skrifum um að aðalvandamál ís-
lendinga sé að eiga of mörg og of
góð fiskiskip. Jóhann Kúld skrifar
ekki eins og þeir doktorar og próf-
essorar sem tala um, að allur fiskur
við ísland sé að verða búinn og að
nú skipti mestu máli að snúa sér að
öðrum atvinnugreinum en sjávar-
útvegi. Jóhann bendir hins vegar á,
að enn eiga íslendingar óþrjótandi
möguleika til meiri og fjölbreyttari
framleiðslu sjávarafla og til að gera
þann afla sem á land berst að marg-
falt verðmætari vöru.
Nú eru liðin 12 ár síðan Islend-
ingar gerðust aðilar að EFTA-
samtökunum. Allan þann tírna
hafa þeir sem sjálfir kalla sig „sér-
fræðinga" klifað á því, að tími ís-
lenzks sjávarútvegs væri liðinn og
aö nú yrðu nýjar atvinnugreinar að
taka við öllu viðbótarvinnuafli.
Engin atvinnugrein Islendinga hef-
ir á þessum árum bætt við sig jafn-
mörgum nýjum störfum, jafn-
mörgum viðbótarstarfsmönnum og
hækkað jafnmikið raunveruleg
starfslaun, og sjávarútvegurinn.
Aðrar greinar eins og þjónustu-
greinar ýmsar, hafa notið góðs af
Jóhann J. E. Kúlderóvenju-
legur verkmaður og þrek-
menni. Um það vitnar fjöl-
breytt ævistarf hans, og viða-
mikil skrif hans í bækur og
þetta blað.
Hann vindur sér inn úr dyr-
unum á ritstjórnarskrifstof-
unni, hress í bragði og kvikur
í hreyfingum, og segist vera
með nýjan þátt. Svo upphefst
innblásin frásögn af innihald-
inu, nýjungum í öðrum
löndum, athyglisverðum ár-
angri meðnýjarveiðiaðferðir,
niðurstöðum rannsókna
osfrv. Hann þreytist heldur
ekki á að lýsa vannýttum
möguleikum í íslenskum sjáv-
arútvegi, hneykslast á
skammsýni og skorti á stór-
hug, og bendir á leiðir sem
gætu fært björg í bú, og
atvinnu handa fjölda fólks.
„Oft er það gott sem gamlir
kveða“, og þættir Jóhanns
hafa um langt árabil verið
með besta lesefni í Þjóðviljan-
um. Þar fer saman mikil
reynsla og eldlegur áhugi, sem
ekkert hefur dvínað, þó að
okkur sé tjáð að Jóhann
standi nú á áttræðu. Mætti
margt ungntennið þakka fyrir
að hafa til að bera þá orku
sem býr í honum áttræðum.
Þjóðviljinn stendur í mikilli
þakkarskuld við Jóhann J. E.
Kúld. Hann hefur verið
aufúsugestur nokkurra kyn-
slóða á ritstjórn blaðsins.
Fórnfýsi hans, staðfesta í lífs-
skoðun og barátta fyrir áhuga-
málum sínum er fordæmi
sem verðskuldar að því sé
haldið á lofti í röðum sósíal-
ista.
Fyrir hönd núverandi og
fyrrverandi ritstjórna Þjóðvilj-
ans vil ég leyfa mér að færa
Jóhanni og fjölskyldu bestu
árnaðaróskir með innilegum
þökkum fyrir langa samfylgd,
sem við öll vonum að endist
fram á veginn enn um sinn.
Einar Karl Haraldsson
Gamall vinur minn og samherji,
JóhannJ.E. Kúld, sjómaður og rit-
höfundur, verður áttræður á gaml-
ársdag næstkomandi. Margs er að
minnast eftir 50 ára kynni og fjöl-
breytilegt samstarf fyrr og síðar.
Jóhann er fæddur og uppalinn á
Ökrum á Mýrum vestur. Það er
eins og sambland af gleðilátum og
ógnþrungnum átökum höfuð-
skepnunnar - hafsins - við strönd
reyndist. Jóhann hefur oft síðar á
ævinni sýnt þgð, að hann getur lyft
Grettistökum með viljastyrk sínum
og skyldurækni.
Jóhann var aðal-hvatamaður að
stofnun Sjómannafélags Norður-
lands (nú Sjómannafélag Eyja-
fjarðar) 1928 og var kosinn fyrsti
formaður þess, aðeins 25 ára gam-
all. Á þeim tíma var ekkert sældar-
verk að stýra ungu félagi gegnum
fyrstu boðana, sem fyrir urðu, en
allt tókst það giftusamlega. Þegar
ég var kosinn formaður í félaginu
1936 var Jóhann - og næstu árin á
eftir - varaformaður. Það var gott
að læra hjá Jóhanni fyrstu tökin í
félagsmálastarfinu og vera sam-
herji hans. Hann var svo
hreinskiptinn við hvern sem í hlut
átti og ósérhlífinn. Þá um vorið
lentum við í 14 daga verkfalli við
útgerðarmenn til að koma á - í
fyrsta skipti hér á landi - kaup-
tryggingu fyrir sjómenn, sem hefir
haldist síðan. Þá var engin
vinnulöggjöf, og það sem úrslitum
réði í svo fámennu félagi var að
hafa þá tiltrú, sem dugði til að
safna nægu liði til að stöðva ítrek-
aðar tilraunir til að brjóta samtökin
á bak aftur og þar með þetta ný-
mæli. Alþýðusambandið, en
sjómannafélagið var þá utan þess,
lét gera lakari samning við
útgerðarmenn á Norðurlandi held-
ur en við börðumst fyrir. Nærri
daglega var safnað liði til að af-
greiða skipin og koma þeim út, en
við bárum alltaf hærri hlut. Þá var
gott að hafa slíkan baráttumann að
samherja sem Jóhann var. En sam-
heldnin bilaði ekki og sigur vannst.
Svona gekk þetta til á þeim dögum.
Þegar Jóhann var sjúklingur á
Kristneshæli á árunum 1937 til
1939 vann hann að stofnun Sam-
bands íslenskra berklasjúklinga og
mun hann hafa verið fyrsti for-
göngumaður að stofnun þess merka
félagsskapar og var í stjórn SlBS
um tíma.
Jóhann fluttist til Reykjavíkur
árið 1941. Starfaði hann þá til
styrjaldarloka að björgunarmálum
hjá breska flotanum, undir stjórn
Einars M. Einarssonar fyrrverandi
skipherra á varðskipununt. Tókst
þessu íslenska björgunarliði að
bjarga mörgum skipum, sem lentu
í strandi við íslandsstrendur á
stríðsárunum. Einar M. lauk ætíð
ntiklu lofsorði á áræði Jóhanns og
atorku, þegar mest reyndi á við
björgunarstörfin. Síðar vann Jó-
hann fjölda ára við fiskimatsstörf
og voru honum falin margvísleg
trúnaðarstörf á vegum ríkisins,
sem lutu að umbótum á nteðferð
fiskaflans og einnig varðandi bætt
eftirlit með útfluttum sjávar-
afurðum.
Ritstörf voru Jóhanni mjög hug-
leikin frá unglingsárum. Skrifaði
hann snemma blaðagreinar um
áhugamál sín. Á sjúkdómsárunum
1937-1939 hóf hann að skrifa
bækur, frásagnir um lífið á sjónum.
Fyrst „íshafsæfintýri" um
sjómannslífið á selveiðum í
norður-íshafinu með norð-
mönnum, en Jóhann var búsettur í
Noregi 3 eða 4 ár eftir 1923 og
stundaði þar aðallega veiðar. Eftir
þetta kontu út bækur eftir hann
með stuttu millibili, bæði frásagnir
af starfinu á sjónum, skáldsögur og
ljóð. Jóhann skrifaði lipran og
málalengingalausan stíl. Frásagnir
hans voru gæddar lífi og hraða og
hann átti fjölmennan og þakklátan
lesendahóp. Á síðari árum hefur
Jóhann skrifað reglulega þætti í
Þjóðviljann um sjávarútvegsmál
og fiskiðnað. Hefir hann verið ó-
þreytandi við að brýna sjómenn og
fiskiðnaðarmenn til að bæta með-
ferð fiskaflans og vanda vel fram-
leiðsluna. Hefir Jóhann unnið
mjög þarft verk á þessu sviði, sem
vonandi ber gifturíkan árangur,
svo brýnt sem það er að komast hjá
mistökum, sem geta valdið og hafa
valdi^ þjóðinni óbætanlegu tjóni.
Jóhann hefir lifað mestu
bréytingatíma, sem gengið hafa
yfir á landi okkar, mikinn áreynslu-
og lærdómstíma fyrir þá, sem hafa
hug á að eiga góðan hlut að fram-
vindu samfélagsins. Hann hefir því
löngum átt því láni að fagna að hafa
nóg að gera, og hann hefir heldur
aldrei dregið af sér eða unnt sér
hvíldar. Ég held því, að Jóhann
ntegi vel una við sinn hlut. Hann
hefir verið duglegur að læra og til-
einka sér hinar hröðu breytingar
og aldrei skort áhuga og mannskap
til að ntiðla samtíðarmönnum sín-
urn því besta og réttasta, sem hann
vissi.
í Litlagerði 5 hafa þau búið í
fjölda ára Jóhann og síðari kona
hans, Geirþrúður Kúld Ásgeirs-
dóttir. Geirþrúður var um fjölda
ára hjúkrunarkona í vegum
Lílcnar.
í Litlagerði 5 er gott að koma. Er
hverjum gesti, sem að garði ber
fagnað vel og veitt af rausn, eins og
þeirra hjóna beggja er von og vísa.
Þaðan fara menn ævinlega fróðari
en þeir komu. Óska ég þessum
heiðurshjónunt til hamingju með
afmæli húsbóndans og þeim báðum
langra lífdaga og góðra.
Tryggvi Helgason.
Á gamlársdag hinn næsta er einn
af gömlu og traustu baráttufélög-
unum frá hörðu árunum, Jóhann J.
E. Kúld rithöfundur áttræður, átt-
ræður að aldri en þó svo ungur í
andanum og með svo vasklegum
framgangsmáta að hverju sem hann
gengur að halda mætti að vegurinn
að baki hafi öll árin verið beinn og
breiður, rétt eins og engar þær lífs-
raunir hafi mætt honum á ævigöng-
unni sem beygt gátu eða bugað svo
sterkan mann. Á þessum degi
verður mér efst í hug þátttaka Jó-
hanns í stéttabaráttunni á árum
fyrr og það haf sem mest heillaði
hann sem hetju hversdagslífsins og
sem rithöfund, og þó er mér full-
kunnugt að allur hans lífsvegur er
fjölmörgum óbrotgjörnum
vörðum vígður.
Enn stendur Jóhann styrkum
fótum í rás þeirra atburða sem
mestu varða land og þjóð og lætur
sig öllu máli skipta gerð og gagn-
semi alls þjóðlífsins, er virkur þátt-
takandi og ráðgefandi um skipan
mála varðandi sjávarútveg og með-
ferð sjávarafla, og því eru sífellt ný
og mikilvæg viðfangsefni, ný og
víðtæk verksvið að færast honum
sem fullhuga í fang.
Jóhann Jón Eiríksson Kúld
fæddist 31. des. 1902 að Ökrum í
Hraunhreppi Mýrasýslu, foreldrar
hans voru hjónin Eiríkur Kúld
Jónsson bóndi á Ökrum og Sigríð-
ur Jóhannsdóttur frá Öxney í Skóg-
strandarhreppi á Breiðafirði. Að
heimanfór Jóhann árið 1920 og þá
til Keykjavíkur og settist þar í Iðn-
skóla þar sem hann stundaði sitt
nám af kostgæfni og var jafnframt
sjómaður á Reykjavíkur fiski-
skipum á árunum 1920-1923. Það
ár tók Jóhann sig upp frá heima-
ströndum og hélt til Noregs og
stundaði þar sjómennsku næstu
þrjú árin við fiskveiðar og í sigl-
ingum á norskum skipum. Árið
1926 kom Jóhann aftur heim til ís-
lands og settist þá að á Akureyri og
var búsettur þar sem næst einum og
hálfum áratug. Snentma á þeint
árum veiktist hann af berklum og
var alllengi eftir það sjúklingur á
heilsuhælum. Til Reykjavíkur
flutti hann 1941, þar stundaði hann
sjósókn og vann jafnframt að
björgunarstörfum fyrir breska her-
inn hér við land á árunum 1942—
1945. Eftir það réðist hann til flug-
málastjórnarinnar sem birgðastjóri
og var þar í þrjú ár og gaf sig þá
jafnframt að sjávarútvegsmálum.
Næstu ellefu árin 1950-1961 vann
Jóhann við fiskimat og var jafn-
framt á þeim árum, fiskvinnslu-
leiðbeinandi sjávarútvegsmála-
ráðuneytisins í eitt ár 1958—1959.
Öll þessi margháttuðu störf vann
Jóhann af þeirri atorku og trú-
ntennsku sem honum er eðlislæg og
áunnin. Öll þessi ár á Akureyri og