Þjóðviljinn - 15.01.1983, Blaðsíða 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Heigin 15. - 16. janúar 1983
st jórnmál á sunnudcgi
Nú nú
Stefán
Dagar ríkisstjórnarinnar eru
taldir. Það lýsir heilsufari hennar
best að nánasta skyldulið virðist
nú bíða útfarardagsins með engu
minni óþreyju en andstæðingarn-
ir. Veit þó enginn hversu viðra
muni í pólitíkinni á þeim vordegi,
en eftirmælin ætla ég verði álíka
misjöfn og við er að búast. Þó
gæti svo farið að fleiri en ýmsa
grunar merktu henni bót í alvöru-
þrunginni einsemd kjörklefans þá
um helgina.
Við Alþýðubandalagsmenn
þurfum ekki að kveðja ríkis-
stjórnina okkar með neinum
blygðunarroða. Hún stóð við gef-
in fyrirheit meðan henni entist afl
til. Ráðherrarnir okkar þrír hafa
getið sér hið besta orð fyrir emb-
ættisstörf, og komið ótrúlega
miklu til leiðar, hver á sínu sviði,
við erfiðar aðstæður: Kjör ellilíf-
eyrisþega og öryrkja hafa verið
bætt, hafin vandlega undirbúin
og djörf sókn gegn arðráni sviss-
neska auðhringsins hér á landi og
fjármál ríkisins styrkt með hygg-
indum og einurð. Við þá er ekki
um að sakast þótt ríkisstjórn
Gunnars Thoroddsen hlyti að
sitja nokkrum mánuðum Iengur
en við töldum æskilegt sumir
hverjir.
Hvað sem öðru líður þá ætla ég
að býsna margir geti orðið mér
samdóma um að þessi ríkisstjórn
hafi þó að minnsta kosti verið ný-
stárlegt fyrirbæri í íslenskum
stjórnmálum og þótt engu skuli
spáð um úrslit næstu kosninga þá
mætti það furðu sæta ef önnur
álíka yrði mynduð á þessari öld.
Hér verður ekki teygður lop-
inn um þær efnahagsþrengingar,
sem okkur eru nú búnar með
rýrnandi þjóðartekjum,
söluerfiðleikum, versnandi
viðskiptakjörum á erlendum lán-
amörkuðum og hemjulítilli verð-
bólgu. Allir hljóta stjórnmálafl-
okkarnir að gera hið fyrsta grein
fyrir úrræðum sínum í þessum
vandamálum. Að þeim yfirlýs-
ingum fengnum verður hægt að
byrja að spá fyrir myndun næstu
stjórnar. Ef af líkum skal ráða þá
mun ekki bera ýkjamikið á milli
sjónarmiða Sjálfstæðimanna og
Framsóknar fremur en fyrri dag-
inn um leiðir til baráttu gegn
verðbólgunni. Eðlilegt má telja
að minna beri á milli sjónarmiða
Alþýðubandalags og Alþýðu-
flokks en áður hefur gert. Von-
andi hafa forystumenn beggja
flokkanna dregið eðlilegan vís-
dóm af fylgistapinu milli kosning-
anna 1978 þegar þeir samfylktu
gegn harðvítugri íhaldsstjórn og
1979 þegar þeir börðust innbyrðis
eins og villikettir. Ef það hendir
verkalýðsflokkana öðru sinni í
aðdraganda kosninganna næsta
vor, þá býð ég ekki hátt verð í
varnarstöðu verkalýðshreyfing-
arinnar gagnvart nýrri samstjórn
Ólafs Jóhannessonar og Geirs
Hallgrímssonar.
Að slást eins og Killkerny-
kettirnir
Við hefur borið síðustu mán-
uðina, þegar ég hef hugleitt þá
ódæma úlfúö, sem ríkir milli
flokksins míns og Alþýðuflokks-
ins, að mér komi í hug írskur
málsháttur um sérstaklega illvíg-
ar og framúrskarandi heimsku-
legar deilur manna milli, „að þeir
sláist eins og Killkerny-
kettirnir". Málshátturinn er rak-
inn til þess atburðar í bænum
Killkerny á öldinni sem leið, að
breskir hermenn. sem þangað
voru sendir til að standa milli I
kaþólskra og iútherskra, tóki
upp á því að stunda kattaat sér ti
dægrastvttincar. Þessi hrottaleg
leikur var að vísu stranglega
bannaður af herstjórninni, en
kom fyrir ekki. Hermennirnir
fönguðu sér ketti, bundu þá
saman í rófunum og hengdu síðan
upp á þvottasnúrur og létu þá
berjast með þeim hætti, þar til
yfir lauk. Nú ber svo við dag
nokkurn er óbreyttir dátar stóðu
að svofelldu kattaati, að liðsfor-
ingi kom að þeim óvörum, en sá
hermannanna sem skjótráðastur
var brá sverði sínu og hjó sundur
skottin í einu höggi þannig að
kettirnir skutust burtu en rófurn-
ar héngu eftir á snúrunni.
Liðsforinginn þurfti ekki að því
að spyrja hvað þarna hefði farið
fram, heldur því einu, hvað orðið
hefði af köttunum, en hermaður-
inn skjótráði svaraði því til að
annar kattanna hefði verið úr
kaþólska hverfinu en hinn úr
hverfi mótmælenda og þangað til
hefðu þeir barist að þessir líkam-
spartar væru nú einir eftir af
þeim, sem þarna héngju á snú-
runni.
Því koma mér nú Killkerny-
kettirnir í hug, að það þætti mér
ekki allskostar með ólíkindum, ef
verkalýðsflokkarnir halda áfram
að láta etja sér saman öllu lengur
svo sem þeir hafa gert þennan
aldarhelming, sem ég hef fylgst
með pólitíkinni, að forystumenn-
irnir kunni, eina vorbjarta taln-
ingarnóttina áður en langt um
líður, ef til vill aðfaranótt hins 24.
dags aprílmánaðar næstkomandi
að standa frammi fyrir rófunum
einum saman af kjörfylgi þessara
flokka. Væri þá skaðlaust þótt
þeir reyndu jagast um það hvað
orðið hefði af köttunum.
Okkar sérstaka ættar-
samfélag
Oft hefur sá er, þetta skrifar
undrast það bæði hátt og í hljóði
hversu framgangur sósíaliskrar
hreyfingar hefur orðið lítill á
landsmálasviðinu allar götur frá
1916 þegar við borð lá að pólitísk
samtök verkalýðshreyfingarinn-
ar næðu meirihluta í Reykjavík,
en flokkarnir tveir sem nú telja
sig ráða pólitísku umboði al-
þýðusamtakanna skuli enn, að
lokinni nær 70 ára baráttu, rétt
lafa í því, þegar best lætur að
njóta stuðnings fjörutíu kjósenda
af hverjum hundrað. Eigi að síð-
ur blasa við okkur hin glæstustu
tákn um sigra alþýðuhreyfingar-
innar: Nær 80% af verðmæustu
framleiðslutækjunum í sameign
fólksins með einum eða öðrum
hætti, alþýðutryggingar með því
móti sem bestar gerast í heimin-
um, heilbrigðis og heilsugæslu-
mál til fyrirmyndar, leiðir til
menntunar opnar öllum þeim
sem vilja án tillits til efnahags og
réttarstaða verkalýðshreyfingar-
innar betur tryggð en í nokkru
öðru landi. Allt þetta þrátt fyrir
þessa skelfilegu missætt innan
hinnar pólitísku forystu
verkalýðshreyfingarinnar?
Sjálfur hef ég átt bágt með að
sætta mig við þá sögulegu gjörn-
inga sem ollu því að hér fara tveir
flokkar með pólitískt umboð
verkalýðshreyfingarinnar, og þar
af leiðandi báðir tiltölulega litlir,
í stað eins öflugs verkalýðsflokks
svo sem hjá grönnum okkar á
Norðurlöndum. Ekki svo að
skilja að við getum tekið pólitísk
vinnubrögð frænda okkar í Nor-
egi, Svíþjóð og Danmörku til
beinnar fyrirmyndar svo ólíkar
sem aðstæðurnar eru hér á landi.
Náttúrufar landsins hefur mótað
þjóðina eftir sinni mynd, svo að
hvergi getur að finna hliðstæðu
við þess háttar ættarsamfélag
meðal upplýstra þjóða né svo
mikið sem vísi að álíka vélvæddu
veiðimannasamfélagi í löndum
tækniþróaðra iðnríkja, og halda
samt til jafns við það fólk, sem
langbest vinnur að framleiðslu
verðmæta og skynsamlegri nýt-
ingu fjármuna. Af þessu leiðir að
pólitísk vinnubrögð hafa þróast á
allt annan veg en hjá málvinum
okkar og grönnum, þótt hér engu
síður en þar, sé tekist á um sömu
grundvallaratriðin, efnahagsleg
og pólitísk.
Faglega sterkir
Pólitískt veikir
Ekki treysti ég mér til þess að
skilgreina sérkenni íslensku
stjórnmálaflokkanna í saman-
burði við flokkana á Norðurlönd-
um í einstökum atriðum, en það
finnst mér ljóst, að ágætur árang-
ur, sem náðst hefur þrátt fyrir
allt, í framsókn alþýðusamtak-
anna hér í átt til betra samfélags
þrátt fyrir veika pólitíska stöðu,
verður fyrst og fremst rakinn til
hinnar faglegu verkalýðshreyf-
ingar. Áhrifamáttur samhentrar
verkalýðshreyfingar hefur reynst
slíkur, þrátt fyrir klofninginn á
stjórnmálasviðinu, að Sjálfstæð-
isflokkurinn, sem þó er í eðli sínu
ómengaður hægriflokkur, hefur
ekki talið það vænlegt til áhrifa á
landstjórnina að einkenna sig
öðru fremur með yfirlýstri og
markvissri baráttu gegn félags-
legum úrræðum verkalýðs-
hreyfingarinnar. Fyrir bragðið
hefur Sjálfstæðisflokkurinn gerst
einskonar nátthagi fyrir allt að
þriðjungi launafólks í landinu.
Fjöldinn allur af því fólki hefði
ella stutt annan hvorn verkalýðs-
flokkanna í landsmálabaráttunni
ef ekki hefði komið til háreysti
Killkernykattanna sem áður var
lýst.
Skýringin á því, hvers vegna
Alþýðuflokknum hefur orðið
fylgisskriðið til Sjálfstæðisflokks-
ins hættulegra en Alþýðubanda-
Atakanleg eru saknaðarljóð
garnarinnar að stórveislunni lok-
inni, segir grænlenskur máls-
háttur.
Jónsson
skrifar
laginu verður að bíða betri tíma,
en ekki er greinarhöfundur viss
um að hún hljóti að verða öðrum
hvorum flokkanna til eindreginn-
ar vegsemdar.
Hitt mættu forsvarsmenn þess-
ara tveggja arma verkalýðs-
hreyfingarinnar gaumgæfa nú á
miðjum Mörsug, hverskonar
amboð þeir hafa verið málstaðn-
um í pólitísku flúskri sínu hver
við annan, þar sem hvatinn hefur
tíðum verið fáfengilegur metn-
aður einstakra persóna, fremur
en málefnalegur ágreiningur um
leiðir að settu marki og síðan
klykkt út með því að setja málin í
hendur nauðhyggjumanna á úr-
eltar kennisetningar til fræði-
legrar útleggingar.
Ekki vil ég jafna efnahags-
kreppunni, sem nú þrengir að
okkur, við hrunið mikla á árun-
um eftir 1930. Orsakirnar eru
ekki í hvívetna samkynja. Ef
heppnin er með verða afleiðing-
arnar ekki jafn hroðalegar í þetta
skiptið. Ef heppnin er ekki með
kynnu þær að verða jafnvel enn-
þá alvarlegri. Það uggvænlega er,
að við erum sennilega verr búnir,
siðferðislega og pólitískt til þess
að mæta alvarlegum þrengingum
nú, þrátt fyrir undangegnið vel-
megunarskeið, heldur en við vor-
um í allri fátæktinni á hinum fyrri
kreppuárum.
Ofgnótt kreppa
í nær hálfa öld höfum við búið
nægtabúi - síðustu áratugina við
ofgnótt. Til áréttingar skal þess
getið að nær helmingur þjóðar-
innar fór til suðrænna landa sér til
skemmtunar árið sem leið,
aðeins fleiri en þeir sem sigldu
sömu erinda árið 1981. Þá er enn
eftir að tíunda íslandsmet í bíla-
innflutningi líflegan innflutning
tertubotna og síðast en ekki síst
það gróskumikla vaxtarlag sem
við hverju auga blasir og ein-
kennir jafnan þær þjóðir, sem
fengið hafa áratugum saman
meira að borða en þær hafa
undan að melta með skikkanlegu
móti.
„Átakanleg eru saknaðarljóð
garnarinnar að stórveislunni lok-
inni“, segir grænlenskur máls-
háttur norður úr Thule. Sú
heimspeki, sem þessi kómiska at-
hugasemd er sprottin af á ræturn-
ar í býsna kaldranalegum veru-
leika. Fjarskyldur ættingi, fóstr-
aður af svipaðri lífsreynslu á ís-
landi segir að það þyrfti beinlínis
stálslegin bein til þess að þola
mjög góða daga kynslóðum
saman - í hálfa öld.
Hættan er sú að það verði
löngu áður en á reynir tómleika-
kennd garnarinnar að saknaðar-
ljóðin átakalegu verði sungin hér
á landi: Um leið og ekki verður
auðhlaupið að því að skipta um
ísskáp um leið og eldhúsið er mál-
að, ekki hægt að fleygja gömlu
hrærivélinni og kaupa í staðinn
þá nýju með 18 hraðastillunum,
sem verið er að auglýsa í sjón-
varpinu, fella niður árlega Spán-
arferð og fresta því enn í þrjú ár
að kaupa nýjan bíl. Allt eru þetta
smávægilegar fórnir í samanburði
við þær þrengingar sem þorrinn
allur af jarðarbúum hefur mátt
þola fram á þennan dag, og hljóta
að verða grátbroslegar í vitund
þeirra rnanna, sem muna risa-
tökin, sem forystumenn alþýðu-
samtakanna veltu til hagsbóta ís-
lenskum verkalýð í fátækt fyrri
kreppuáranna. Þá stóðu þeir
saman.
Það sem nú er brýnast í okkar
stjórnmálum er það, að félags-
hyggjufólk úr a.m.k. þremur
stjórnmálaflokkum nái að taka
höndum saman og hefji sókn í
anda frumherja
verkalýðshreyfingarinnar og
samvinnuhreyfingarinnar.
Guð forði mér samt frá að upp-
lifa-þann dag, að forystusveit Al-
þýðuflokksins gangi inn í Al-
þýðubandalagið með viðhorf sín
margvísleg lítt eða ekki breytt.
■■■