Þjóðviljinn - 15.01.1983, Blaðsíða 15

Helgin 15. - 16. janúar 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15
List
í Ljósaborg
Fríða R. Sigvaldadóttir
skrifar frá París
París er mjúk borg. Hún er líka erfið
borg þ.e.a.s. ef maður býr í henni. En þar
sem hún er mjúk þá er hún líka listhneigð.
Ég ætla ekki að fjalla um hversu listhneigð
hún er eða tala um listastríðið milli Parísar
og New York í gegnum árin, læt mér
nægja að fullyrða að í dag er engin borg
öðrum fremri á listasviðinu.
Ég fór í Nútímalistasafnið núna fyrir jólin og
skoðaði mjög fallegar ljósmyndir eftir banda-
ríska ljósmyndarann Duane Michels. Sýrilng
hans var opnuð 9. nóvember og lauk 9. janúar.
Hér fer á eftir ágrip af ævi Duane og til-
raunum hans í listsköpuninni. Hann er fæddur
1932, kominn af tékkneskum ættum. Duane
stundaði háskólanám upp úr 1950 og fór í her-
inn í Kóreustríðinu („erfiðustu ár ævi minnar"
segir hann); fór í myndlistaskóla 1956 og 1958
fer hann að vinna hjá Time-Life, og ferðast til
Rússlands á vegum tímaritsins.
Duane tekur með sér í ferðina ljósmyndavél,
sem hann fær lánaða, Argus C3, og tekur þar
sínar fyrstur myndir. Reynslan úr þessari ferð
breytir lífi hans gjörsamlega, hann gefur sig
upp frá því að ljósmynduninni. í rússnesku
myndunum koma eiginleikar hans fram, hinn
nákvæmi einfaldleiki og vitundin fyrir um-
hverfinu. „Umhverfið sem manneskjan lifir í
skiptir meira máli en útlit hennar í gær eða í
dag“ segir hann.
A sjöunda áratugnum fara hans eigin myndir
að vekja athygli, sérstaklega myndraðirnar
(sequences), sem hann hefur orðið frægastur
fyrir, en þær voru fyrst sýndar í Underground
Gallery 1968. Þekktust þessara raða frá blóm-
atímabilinu er vafalaust The Young Girl’s Dre-
am, 5 myndir af nakinni konu sem sefur í sófa
og dreymir mann sem snertir á henni vinstra
brjóstið, og hverfur; síðasta myndin sýnir hana
vera að vakna með höndina á vinstra brjóstinu,
mjög svo hugljúf sería! Ein ástæðan fyrir áhuga
Duane á myndröðum er viðleitni hans til að
draga úr gildi augans í ljósmyndinni. „Stund-
um finnst mér að fólk haldi að við ljósmyndar-
arnir höfum bara augu í höfðinu, ekkert ann-
að“, segir Duane. Það er atburðurinn og innri
veruleiki myndarinnar sem skiptir hann mestu
máli.
Frá 1974 fer Duane að setja eigin texta inn á
myndirnar, þar verður vart aukins félagslegs
áhuga. Textarnir eru hráir og sjálfkvæmir á
sinn Ijóðræna hátt. Nýlega er Duane svo farinn
að mála á myndir sínar, með olíulitum. Og
nokkrar nýjustu myndraðirnar eru beinlínis
pólitískar, þær tjá áhyggjur hans gagnvart
„öfgum siðgæðismeirihlutans" í Bandaríkjun-
um.
Duane segir að þessar ólíku stefnur hafi
stundum valdið aðhlátri og andúð. Hann hefur
svar til þeirra sem vilja halda fast í eitthvað.
„Hið mikilvæga er að leitast við að upplifa bæði
árangur og mistök. Andstæðan við það er
hrörnun".
Það þýðir ekki að lýsa ljósmyndum. Ég vona
bara að Þjóðviljinn geti birt með orðum mín-
um eitthvað af myndum Duanes. Michel Fouc-
ault, franski heimspekingurinn, á í svipuðum
erfiðleikum þegar hann verður að skrifa um
ljósmyndir Duane Michels í sýningarskrána.
Hann segir á einum stað:
„Ég er ekki fær um að ræða myndir Duane
Michels tæknilega. Þær snerta mig eins og við-
burðir (experiences); viðburðir sem Duane
kemur sjálfur af stað og sem renna til mín án
þess að ég skilji hvernig, og annarra, að ég
held. Þeir vekja ánægjukenndir, óróleika, og
tilfinningar sem ég hef upplifað eða finnst að ég
eigi eftir að upplifa, ég spyr mig hvort þær
koma frá mér eða honum, á meðan ég veit að
þær eru honum að þakka. „Ég er gjöf mín til
þín“ segir Duane Michels. Duane er hlynntur
þessum ólíku „viðburðum“. Hann segir enn-
fremur: „Allt er viðfangsefni í ljósmyndum,
einkum hið erfiða í lífi okkar: angistin, sorgir
barnæskunnar, þrárnar, martraðirnar. Hlut-
irnir sem maður sér ekki hafa mesta merkingu.
Maður getur ekki ljósmyndað þetta, aðeins
gefið það til kynna". Mér geðjast að þessum
vinnubrögðum sem leiða ekki til listaverks,
heldur opnast af því að þau eru viðburðir”.
Tilvitnun lýkur í Foucault, en hann nefnir
annan listamann til dæmis um þennan eigin-
leika: René Magritte. Einn hluti sýningarinnar
er einmitt helgaður Magritte, sem Duane
heimsótti 1966. Gefin hefur verið út bók með
þessum myndum en hún er mjög falleg og
nauðsynleg þeim sem elska Magritte. Það er
svo margt annað sem hægt væri að segja frá,
eins og t.d. myndbandinu sem Nýlistasafnið lét
gera um Duane, en ég læt þetta nægja og kveð
ykkur.
Bless
Fríða.
Myndaröðin
„Draumurungu
stúlkunnar" og
þessi andlits-
mynd afbelgíska
súrrealistanum
Rene Magritte
voruásýningu
ijósmyndarans
Duane Michals á
Nútímalistasafn-
inuíParís, en
sýningunni lauk
9. janúar sl.
Draumur ungu stúlkunnar