Þjóðviljinn - 05.02.1983, Page 12

Athugasemdir við bókina um Lása kokk
Skrápaskór
Lási kokkur.
Svipmyndir úr lífi
Guðmundar Angantýssonar.
Einar Logi Einarsson
færði í letur.
Útgefandi: Prentver 1982.
Einn þeirra 500 titla, sem árvisst
jólaflóð skolaði á bóksendna
strönd landsmanna, var Lási kokk-
ur. Svipmyndir úr lífi Guðmundar
Angantýssonar. Raunar er rit-
smíðin dálítið kver, teygð á liðlega
120 bls. Dæmi á bls. 22: „Og dag-
arnir liðu, urðu að vikum, vikurnar
að mánuðum og mánuðirnir að
árum.“
í Lásakveri er nefnilega allt, sem
óprýðir eitt bókartetur. Það má þó
teljast afrek á þeim tímum er for-
leggjarar kappkosta að gera bækur
sem best úr garði hvað prófarka-
lestur og annan frágang varðar. Ég
tel fráleitt að Lásakver hafi farið í
þá smiðju. í kverinu ægir öllu
saman, svo úr verður hrúgald eitt
mikið. Prentvillupúkinn er ansi
bústinn, örnefni og mannanöfn
brengluð, auk þess „skreyta" mál-
villur textann, svo að ekki sé
minnst á meðhöndlun ljósmynda.
Flestum mun nú þykja þetta ærin
ádrepa og ég vera svínskur í meira
lagi, þar eð kverið mun vera frum-
raun höf. í þessa veru. Að eigin
sögn hefur hann áður skrifað fyrir
börn. Stílbrandi skal þá brugðið á
helsta „skrautið".
1. Inngangsorð Einars Loga,
bera heitið: „Til þín“. Þess vegna
tek ég þau til mín! Þar er m.a. þess-
um „spaklegu“ spurningum varpað
til lesandans: „Kannski spyrðu
sjálfan þig eða aðra, hver hann sé
þessi Lási kokkur. Hefurðu nokk-
urntíma spurt sjálfan þig: Hver er
ég? Geturðu svarað því? Ég efast
um það. Ef þú hins vegar getur
svarað því hver þú ert, ertu betur á
vegi staddur en margur maður-
inn.“ Það var og! En er þetta ekki
gott dæmi um það, hvernig höf.
byrjar strax í upphafi að teygja lop-
ann? Svo er þetta óttalegt klamb-
ur. Tökum sem dæmi tilvitnaða
lokasetningu. Óþörf orð eru höfð
innan sviga: „Ef þú hins vegar get-
ur svarað því, (hver þú ert) ertu
betur á vegi staddur en margur
maðurinn."
Listamaðurinn Paul Gauguin
(1848-1903) málaði mynd árið
1897, sem heitir: „Hvaðan komum
við? Hver erum við? Hvert förum
við?“ E.t.v. hefur Einar Logi verið
að velta svipuðum spurningum
fyrir sér. Eða máski að gera tilraun
til þess að ráða lífsgátuna? En
hvaða erindi á þvílíkt og annað eins
í inngangsorðum bókar um Lása
kokk? Ég sem lesandi virðist eiga
að komast að mínum innri manni,
áður en ég get hafið lesturinn! Ef
ég hins vegar skyldi nú vera svo
lánsamur að luma á slíkri vitneskju
og aukin heldur að segja: að lífið sé
einn allsherjar sameindareyfari
með skjálfandi arfa sem blaðsíðu-
tal, þá væri það óréttlátt af mér, ef
ég prísaði ekki almættið fyrir þau
sannindi.
Síðar í þessum inngangsorðum
segir höf., að kverið sé ekki
heimildarrit um Lása kokk, heldur
ævisaga í skáldsöguformi. Hann
ætlast bersýnilega til þess, að sá
varnagli sé svo vel sleginn, að allar
vitleysurnar og sóðaskapurinn
verði þar með úr sögunni. Én sex
ára meðganga virðist ekki hafa
nægt til þess að afla áreiðanlegra
heimilda. Eða var það formsins
vegna?
2. Rassbaga er á bls. 12. Þar
segir: „Eitt býlið á Snæfjallaströnd
heitir Gullaugsá.“ Sömu vitleysu
minnir mig að ég hafi lesið í
Morgunblaðinu, í spjalli sem Árni
Johnsen átti við Lása áttræðan.
Á Snæfjallaströnd, norðanvert
við ísafjarðardjúp, á svonefndri
Ytri-Strönd eru hinar fornu veiði-
stöður Berjadalsá og Gullhúsár.
Um landnámsjörðina og kirkjust-
aðinn Snæfjöll, sem fyrrum hét
Staður á Snæfjöllum, segir í Jarða-
bók þeirra Árna Magnússonar og
Páls Vídalíns: „Gullhús. Hjáleiga
byggð í staðarins landi skammt út
frá túninu fyrir manna minni.“ Við
þetta má svo bæta, að kirkjan var
flutt inn að Unaðsdal árið 1867.
Síðar segir á sömu bls.: „Ekki
vitum vér upp á hvaða vikudag 21.
maí (fæðingard. Lása) árið 1901
bar, né hvort veðrið var heiðskírt
og fagurt eða himininn hlaðinn
þungum regnskýjum,..." Formsins
vegna hefur Einar Logi trúlega
sleppt því eins og öðru í þessu
bókarhrúgaldi að grennslast fyrir
um þá hluti. Hins vegar fullvissa ég
hann um það, að á Veðurstofu fs-
lands er elskulegt og hjálfpfúst
fólk. Adda Bára Sigfúsdóttir
veðurfræðingur, gaf mér góðfús-
lega upplýsingar frá þremur
veðurathugunarstöðvum þennan
dag. Þ.e.: Stykkishólmi, ísafirði og
Grímsey. Hyggst ég nú gauka því
að Einari Loga og festa á blað
„spá“ um hugsanlegt veður á
Snæfjallaströnd, þriðjudaginn 21.
maí árið 1901:
Hæg Breytileg átt.
Alskýjað.
Hiti 4 stig.
NA gola með kvöldinu og súldar-
vottur.
Hefði þetta ekki sómt sér vel
innan ramma skáldsöguformsins?
En af sex ára afriti höf., hefði
upplýsingaöflunin tekið hann sex
mínútur!
Á bls. 64 og 66, er minnst á
„Strandasel" og „á Strandaseli...“
Þarna er önnur rassbaga. Bærinn
heitir Strandsel, flt. Þgf. Strand-
seljum, (sjá símaskrá).
3. Prentun ljósmynda er til stór-
skammar. Ég þyki máski taka
nokkuð stórt upp í mig, en held þó
að, hundur roðnaði af blygðun væri
honum sýnd þvílík grámygla og
svartklessukúnst. Hefur annars
nokkur séð fyrirbrigðið? Auk þess,
sem textar eru rangfærðir og hal-
aklipptir.
Þarna er vegið hrottalega að Þóri
Óskarssyni ljósmyndara, (Ljós-
myndast. Þóris). Þórir tók mynd-
irnar á bls. 31,43,103 og á bakhlið
bókarspjalds (kápu). Hroðaleg-
ustu meðferð fá þó myndirnar á
bls. 103 og á bókarspjaldinu.
Myndin á bls. 103 er felu- eða
skuggamynd, eftir því hvernig
menn líta á slíka klessu. Myndin
sýnir aðeins: munn, nef og gler-
augu, sem horfa spurningar-
glerjum út í veröldina. Þórir ætl-
aðist ekki til þess að myndin birtist
og tjáði útg. það. En vitaskuld leit
hún betur út, en í bókinni.
Svartkiessukúnstin á bakhlið bók-
arspjalds, af þeim félögum Lása og
Einari Loga, fær þá meðferð að
ankerið, sem þeir standa við og er
staðsett á svæði vestan við Hrafn-
istu, er klippt burt. Enginn maður
getur séð hvað það er, sem Lási
styður hægri hönd sinni á og sam-
kvæmt hefð höf., er ljósm. ekki
getið. En þessi mynd er einmitt
táknræn að því leyti, að ankerið
minnir á sjómennsku Lása. Þórir
tók raunar enn táknrænni mynd,
sem ekki var birt og tengist sögn-
inni um það, að Lási þyrfti ekki
annað en rétta upp hægri höndina,
þá hlytist enginn skaði af. Þannig
mynd var einmitt tekin þarna við
ankerið. Sem sagt: myndunum sem
ljósmyndarinn hugsaði sér að birt-
ust, var ýtt til hliðar. Þarna gera
útg. og höf. sig seka um alvarlega
hluti. En allar sómakærar mann-
eskjur sjá auðvitað, að við ljós-
myndarann er ekki að sakast. Það
er þó ekkert gamanmál fyrir vel
þekkta og virta ljósmyndastofu að
fá svona meðhöndlun. Þórir þurfti
að vinna myndirnar í flýti og skilaði
þeim á besta myndapappír, að
sjálfsögðu til þess að útkoman yrði
bærileg. Útg. hafði áður fengið
annan mann til verksins, en þær
myndir reyndust ónothæfar.
Á fremra saurblaði er mynd af
Lása, merkt: RAX. Myndin er
auðvitað grá, en hvað skyldu þessir
stafir merkja? Jú, rétt til getið, les-
andinn á að vita það, að RAX
stendur fyrir: Ragnar Axelssoii og
er starfandi ljósm. við Morgun-
blaðið. Myndin var tekin af Lása
áttræðum og fylgdi fyrrgreindu
spjalli Árna Johnsens. Eftir þessari
mynd er svo myndin á framhlið
bókarspjalds gerð. Að dómi Ragn-
ars sjálfs, þá fer hún ekki vel þar,
en af sjónarhóli leikmanns, þá sýn-
ist þessi brúnka vera skömminni til
skárst hvað varðar allt verkið.
Á bls. 21. á að vera mynd af Hó-
BJÓÐUM EINNIG VALIN ÍSLENSK HÚSGÖGN
SÝNINGARSALUR ÁRMÚLA 20
- SÍMAR: 84630 OG 84635 Opið laugardag frá kl. 9 - 4.
12 SÍÐA
- ÞJÓÐVILJINN Helgin 5.
— 6. febrúar 1983
Þií getur gjörbreytt fiehnili pinu
með sfaúíímum, fiandruhim oq
skápum jrá Árfetti ftf.
ÁRFELLS skilrúm, handrið
og skápar eru sérhönnuð
fyrir yður.
. . . með breytanlegum
styttukössum og hillum.
. . . með skápum f. hljóm-
flutningstæki, bókaskápum,
blómakössum og Ijósa-
köppum.
. . . framleidd úrstöðluðu,
varanlegu. vönduðu efni.
. . . Framleiðslan öll er
hönnuð af Árfell hf.
ÁRFELLS-þjónusta . . .
. . . við komum og mælum,
gerum teikningar og verðtilboð á
staðnum, yður að kostnaðar-
lausu.
. . . við biðjum yður að hafa sam-
band tímanlega.
komið meö yðar hugmyndir.
. . . Greiðsluskilmálar. . .
. . . allt að 6 mánuðir.