Þjóðviljinn - 19.08.1988, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Vinna þeir
í sirkus?
Forstjórarnir sem Þorsteinn Páisson baö um að byg-
gju til efnahagsráðstafanir hafa samkvæmt fréttum
orðið sammála um sökudólginn í efnahagslífinu, og nú
ætla fulltrúar fyrirtækjanna og stjórnarflokkanna að
uppræta meinið í eitt skipti fyrir öll.
Nú hefur komið í Ijós að skaðvaldurinn í íslensku
samfélagi síðustu misserin eru of lágir vextir á húsn-
æðislán.
Forstjóranefndin sem stjórnarflokkarnir skipuðu hef-
ur fundið út að ein allra mikilvægasta og brýnasta
efnahagsaðgerð næstu vikna eigi að vera að hækka
vextina á húsnæðislánum til jafns við aðra vexti. Ef þeir
sem skulda húsnæðislán borga hærri vexti þá fellur allt
í Ijúfa löð af sjálfu sér.
Vextir af húsnæðislánum eru nú 3,5%, en algengir
vextir um tíu prósent. Getur svo hver sá sem skuldar
húsnæðislán reiknað fyrir sig hverju þarf að fórna til að
allt verði aftur gott í hinum besta mögulega heimi allra
heima.
Helstu talsmenn ríkisstjórnarinnar í peningamálum,
til dæmis viðskiptaráðherrann, hafa marglýst því yfir að
þeir vilji ekki lækka vextina með handafli. En þótt hand-
aflið dugi ekki til að lækka vexti er handafl ágætt til að
hækka vexti. Og líkt því sem segir í heilagri ritningu, að
hinir síðustu muni verða fyrstir og hinir fyrstu síðastir, er
ætlunin að þegar þessir vextir hækka lækki aðrir vextir.
Þetta minnir einhvern veginn alltsaman á sirkus, -
nema að vant ert að sjá hvort forstjóranefnd stjórnarf-
lokkanna er að líkja eftir loftfimleikahetjunum eða trúð-
unum.
Við þessar hugmyndir forstjóranna má gera fjöldam-
argar athugasemdir, og ýmsar þeirra hafa sem betur
fer þegar verið gerðar. Þegar kvartað er yfir því að ríkið
þurfi að dæla fé til lífeyrissjóðanna vegna munarins á
húsnæðislánavöxtum og almennum má til dæmis vel
halda því fram að það sýni einmitt uppdráttarsýkina og
veikleikana í íslensku peningakerfi að vextirnir skuli
ekki fara eftir áhættunni við að lána peninga, - og séu
þessvegna sjálfkrafa minnstir hjá ríkinu.
Það er svo skýrt pólitískt val hvernig menn vilja að
peningakerfið sé í laginu, hvort menn vilja - vegna
hagsmuna eða á forsendum pólitískrar kreddu - að fé
kosti jafnmikið hvernig sem það er notað, til sælgætis-
innflutnings eða húsnæðiskaupa, eða menn vilja
leggja nokkuð á sig til að örva brýnar og þjóðhagslega
þarfar framkvæmdir með vaxtastjórn meðal annars.
Þannig má velta vöngum.
En aðalatriði máls er þó það að tillagan um hækkun
vaxta af húsnæðislánum sýnir að forstjórarnir í forstjór-
anefndinni eru jafn steingeldir í almennum efnahagsb-
jargráðum og stjórnarflokkarnir sem skipuðu þá. Það
eina sem þeim kemur til hugar er að sækja peningana
sem þá vantar þangað sem alltaf er verið að sækja þá, í
vasa almennings, til launafólks, og einna helst til þeirra
sem allra síst mega við því.
Til þess er venjulega fellt gengi, launasamningar
bannaðir, verðlag hækkað. En það þurfti samanlagða
snilli sex forstjóra til að finna út þá bjargráðaleið handa
samfélaginu að þyngja skuldabyrðina hjá húsk-
aupendum. Gætu þeir ekki komist að í spænska sirk-
ustjaldinu?
-m
„Litla ríkisstjórnin“
Á sama tíma og forstjóranefnd
nkisstjórnarinnar, „litla ríkis-
stjórnin“ situr að völdum í gömlu
Rúgbrauðsgerðinni og reiknar út
allar mögulegar og ómögulegar
leiðir til að skerða kjör alþýðunn-
ar ef það mætti verða til að forða
fyrirtækjum forstjóranna frá
gjaldþroti, hafa ýmsir sérfræð-
ingar, hagfræðingar og aðrir
spekulantar sem ekki fengu sæti í
„litlu ríkisstjórninni" kallast á í
fjölmiðlum um hvort sé réttlát-
ari, markvissari og skilvirkari
kjaraskerðing, niðurfærsla eða
uppfærsla.
Átgangurinn er slíkur að engu
er nær en verið sé að lýsa kapp-
leik milli Fram og KR þegar
áhangendur niðurfærslu sem eiga
stuðningslið í Alþýðuflokknum
helst og uppfærslu sem flestir eru
í röðum Framsóknarmanna, kall-
ast á í blöðum og sjónvarpi.
Forystumenn verkalýðshreyf-
ingarinnar skiptast í flokka eftir
flokkslitum og þeir einu sem enn-
þá hafa fordæmt þetta gengisfell-
ingarniðurfærslukjaraskerðing-
artal innan hreyfíngarinnar eru
hagfræðingar ASÍ og BFIM.
Laun neðan
fátækramarka
í gær birtir síðan einn af virtari
hagfræðingum þjóðarinnar, dr.
Magni Guðmundsson grein í Al-
þýðublaðinu, þar sem hann gerir
grein fyrir hugmyndum sínum að
lausn efnahagsvandans. f>að
kveður við nokkurn annan tón
hjá dr. Magna en hljómar dag-
lega úr Rúgbrauðsgerðinni frá
„litlu ríkisstjórninni“ og áhang-
endum hennar.
„Valið stendur ekki endilega á
milli gengislækkunar og niður-
færslu. Þriðja aðferð gæti orðið
einhvers konar meðalvegur, og
hún yrði líklega heppilegri við
ríkjandi aðstæður. Almennar
kaupgjaldslækkanir eru vand-
kvæðum bundnar. Til dæmis eru
lágmarkslaun í landinu neðan fá-
tækramarka, og verkafólk hefir
ekki í sig og á, nema með mikilli
yfírvinnu,“ segir dr. Magni.
Flann telur síðan upp nokkrar
mögulegar leiðir: Gengið lækkað
um mest 5%. Kaupgjald fryst en
verðlag vöru og þjónustu um leið
lækkað á kerfisbundinn hátt sam-
hliða vaxtalækkunum. Það
myndi bæta láglaunafólki tekju-
rýrnunina af völdum gengislækk-
unarinnar, segir dr. Magni.
Vaxtakerfinu
umbylt
„Kjarni umbótanna yrði fólg-
inn í umbyltingu vaxtakerfísins,
sem er rót vandans. Pað er allri
þjóðinni orðið ljóst, þó að ein-
stakir ráðamenn, stofuhagfræð-
ingar og sérhagsmuna-aðilar ríg-
haldi í lánskjaravísitöluna. Hana
á skilyrðislaust að afnema, en
taka þess í stað upp gengisteng-
ingu langtíma spariinnlána. Setja
ætti þegar í stað þak á útlánsvexti
og lækka síðan í áföngum, en
tryggja útflutningsgreinunum
rekstrarlán á sambærilegum
kjörum og gilda á samkeppnis-
mörkuðunum."
„Loks verður að sjálfsögðu að
hemja eftirspurn með því að
stöðva erlendar lántökur, sem
hafa snaraukizt vegna okurvaxt-
anna á innanlandsmarkaðinum,
svo og að stöðva halla á utanríkis-
viðskiptum og halla á fjárlögum.
Fjárfestingu má minnka, ef ann-
að betra gefst ekki, með tíma-
bundnum skatti á framkvæmdir,
nema íbúðabyggingar. Slíkar að-
gerðir hafa reynzt vel í Svíþjóð.
Allt þetta er vel framkvæman-
legt, án meiriháttar árekstra,
segir dr. Magni.
Knýjandi
húsnæðisþörf
Og dr. Magni heldur áfram að
reyna að koma vitinu fyrir
stjórnvöld og bendir á að það sé
alger misskilningur að eftirspurn
eftir húsnæðislánum sé mikil
vegna lágra raunvaxta. Ástæðan
sé fyrst og fremst sú knýjandi
húsnæðisþörf sem við búum við.
Sá húsnæðisvandi verði ekki
leystur nema með fjöldabyggingu
leiguíbúða á vegum ríkis og
sveitarfélaga.
Að lokum bendir dr. Magni á
að rekstrarkostnaður banka hér-
lendis sé fimm sinnum hærri en
þekkist erlendis. Sá kostnaður
verði ekki lækkaður með sam-
runa banka. „Hann lækkar þá
fyrst, er hætt verður að greiða há-
vexti á veltiinnlán sem hvergi er
gert í víðri veröld nema á ís-
landi,“ segir dr. Magni og ráð-
leggur ríkisstjórninni þ.e. að
segja þeirri sem Þorsteinn stýrir,
að setja upp sitt efnahagspró-
gramm og láta síðan kjósa um
það við áramót eða að vori.
Að halda sig
á jörðinni
Það er víst að „litla ríkisstjórn-
in“ í Rúgbrauðsgerðinni og sú
„stóra“ sem tekur við völdum að
nýju þegar Þorsteinn kemur úr
fríinu á Florida, gætu lært mikið
af að því skoða tillögur dr. Magna
sem miða af því að losa um þá
kreppu efnahags- og vaxtamála
sem stjórnin sjálf búið til með
blindri trú á „frelsi“ fjármagns-
markaðarins. Tillögur Magna
ganga í svipaða átt og þær tillögur
sem formaður Alþýðubandalags-
ins, Ólafur Ragnar Grímsson,
hefur lagt fram um lögbundið há-
mark á vexti, vextir á langtíma-
lánum verði fastbundnir og láns-
kjaravísitalan verði afnumin.
Hitt kemur kannski ekki á
óvart að þær tillögur sem eru að
fæðast hjá „litlu ríkisstjórninni" í
Rúgbrauðsgerðinni ganga í allt
aðrar áttir og taka lítið mið af því
að verja kjör og kaupmátt
launþega. Þar er númer eitt að
lækka kaupið og hækka vexti af
húsnæðislánum, eins og spámað-
urinn Jóhannes boðaði fyrr í vik-
unni.
Dr. Magni hefur hins vegar
með tillögum sínum sýnt, að það
eru vissulega fleiri leikir til í
stöðunni en að fara „upp“ eða
„niður“, það er líka hægt að
halda sér á jörðinni og gera fólki
en ekki aðeins fyrirtækjum kleift
að komast af á mannsæmandi
hátt. _|g
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 ■ 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppó.
Fróttastjórl: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjömsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrlta- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljóamyndarar: EinarÓlason, Sigurður MarHalldórsson.
Útlltateiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ. Pótursson
Framkvæmdastjóri: HallurPáll Jónsson.
Skrifatofuatjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifatofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglý8lngastjórl: Olga Clausen.
Auglý8ingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavar8la: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-og afgrelðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgrelðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Katrín Bárðardóttir, ÓlafurBjörnsson.
Utkoyrsla, afgrelðala, ritatjórn:
Síðumúla 6, Reykja vík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setnlng: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í Inusasölu: 70 kr.
Helgarblöð: 80kr.
A8krlftarverð á mónuði: 800 kr.
4 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN - NÝTT HELGARBLAÐ