Þjóðviljinn - 11.08.1989, Blaðsíða 13

Föstudagur 11. ágúst 1989 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 13
Mjöll Snæsdóttir við skarðið sem brotnaði í hólinn sl. vetur. Myndir Sáf.
Munirnir
Ferða-
fólk
grafirnar og Þórður fann, því
þegar hún bar saman teikning-
arnar féllu þær ekki saman.
„Beinin hafa ekki varðveist
eins vel og munir sem fundist
hafa í bæjarrústunum, en leirinn
þar hefur varðveitt munina mjög
vel. Beinin hafa legið í súrari
jarðvegi og voru því mjög mork-
in, nánast einsog smjör og stund-
um bara þunnt skæni. Maður
þurfti að skera frá moldina með
hníf og bursta beinin svo með
bursta því það var ekki hægt að
koma við þau með neinu hörðu.
Þau voru svo illa farin að það var
ekki hægt að taka þau upp.“
Eins og fram kom þá hafa mun-
ir varðveist mjög vel í leirnum á
hólnum og hafa fleiri þúsund
munir komið fram við uppgröft-
inn. Þegar Mjöll er spurð að því
hvað henni þyki merkustu mun-
irnir þá segir hún að því sé erfitt
að svara.
„Við fundum t.d. rúnaristu
árið 1985. Hún er mjög fagurlega
skorin og það er hægt að lesa úr
letrinu, en það gefur ekkert af
viti. Annaðhvort er þetta leyni-
letur, skammstafanir eða kukl ef
þetta þýðir þá eitthvað. í ár höf-
um við fundið mjög lítið af
hlutum. Þó fundum við í gær
mjög vel varðveittan trédisk.
Uppskeran er mjög breytileg
eftir því hvar við gröfum. Þetta
eru mörg hús og mismikið að
finna í þeim. Það liggur sennilega
í mismunandi notkun húsanna. í
þeim húsum sem fólk hefur dval-
ist í og unnið í finnast yfirleitt
margir hlutir. Menn hafa misst
hluti, brotið eða týnt og þeir síð-
an troðist ofan í gólfið.“
Á meðan blaðamaður skoðaði
uppgröftinn fann Orri Vésteins-
son tvo trénagla og voru þeir ó-
fúnir. Hann sagði að mikið af
svona nöglum hefðu fundist að
undanförnu. Einnig kom í ljós
tréstoð í gólfi skálans sem hann
var að grafa í. Til að sýna blaða-
manni að stoðin væri vel föst í
gólfið reyndi hann að hreyfa hana
með handafli en stoðin haggaðist
ekki.
Orri var spurður hvaða munir
honum þættu merkastir af þeim
munum sem fundist hefðu.
„Það fannst hér bókarspennsl,
til að loka bókum, með höfðaletri
en það hefur ekki enn tekist að
ráða letrið. Merkasti fuhdurinn
sagnfræðilega séð er líklega vett-
lingur sem við fundum, en hann
virðist töluvert eldri en talið var
að prjónaskapur hafi borist til ís-
lands, sennilega frá fyrri hluta
í VÖRUHÚSIVESTUR-
LANDS fáið þið allt sem þarf í
ferðina, hvort sem halda skal
vestur, austur, norður eða
suður: Matvöru, fatnað og
afþreyingavörur svo sem spil,
bækur og blöð.
Komið við hjá okkur í sumar
VÖRUHÚS VESTUR-
LANDS
Birgðamiðstöð ferðafólksins
hafa verið send í rannsókn til
bandarískra vísindamanna sem
hafa verið að rannsaka fæðu íbúa
á norðurslóðum.
Mjöll sagði að mikið hefði
fundist af fiskibeinum, einnig
fuglabein og selsbein auk beina
úr kindum, kúm og einstaka
svínsbein. Minni hefði verið um
hrossabein enda hross ekki étin
fyrr á öldum.
En náttúruöflin halda áfram
eyðingarstarfi sínu. Mjöll bendir
á hvernig áin hefur sorfið sand-
steinsklöppina undir bæjarrúst-
unum og á síðasta vetri molnaði
stór hluti úr klöppinni en sem
betur fer var búið að grafa þann
hluta hólsins upp áður. Og í stór-
brimi á veturna getur brimið
komið upp að hólnum. Þegar
verki fornleifafræðinganna lýkur
fær svo náttúran að sjá um að
eyða þessum minjum endanlega.
„Það hefur lengi verið fyrir-
sjáanlegt að þessi hóll myndi
eyðast, það var bara spurning
hvað það tæki langan tíma. Þegar
ég byrjaði hér fyrst átti ég alveg
eins von á því að þetta myndi ekki
takast. Nú er þetta sem sagt að
hafast og við erum farin að sjá
fyrir endann á þessu verki. Við
hefðum getað lokið þessu í sumar
ef við hefðum verið stálheppin
með veður, en því var ekki að
heilsa því miður.“
-Sáf
Þóra í eldhúslnu.
sextándu aldar, en fram til þessa
hefur verið talið að prjónaskapur
hafi fyrst borist hingað á seinni
hluta sextándu aldar.“
í kapp við
náttúruöflin
Þegar svæðið sem uppgröftur-
inn fer fram á er skoðað sést
greinilega að ekki mátti seinna
vera að hafist væri handa við að
grafa upp þessar merku minjar
um líf forfeðra okkar. Munirnir
sem upp koma eru merkar heim-
ildir um líf þess fólks sem þarna
bjó allt frá miðöldum fram á síð-
ustu öld. Sjálf húsin eru þó merk-
asta heimildin, hvernig bygging-
arnar hafa þróast allt frá 12. öld
fram undir okkar tíma. Bygging-
arefnið er það sama, steinar og
torf í hleðslu en húsaskipan hefur
breyst í aldanna rás. Þá verður
hægt að fræðast ýmislegt um lífs-
hætti þeirra sem búið hafa á Stóru
Borg fyrr á öldum jafnvel á hvaða
fæðu þeir nærðust því öll bein
Þóra Magnúsdóttir teiknar upp eldhúsið sem verið var að grafa upp á Stóru
Borg.