Þjóðviljinn - 03.11.1989, Page 5

Þrátt fyrir harða bar-
áttu íslenskra kvenna
á þessum áratug fyrir
auknu jafnréttiþá
blasir sú staðreynd
við, að launamisrétti
kynj anna hefur farið
vaxandi, samfélagið
hefur hunsað ábyrgð
sína á uppeldi barn-
anna og vinnuálagið á
konur hefur stórlega
aukist
Eru konur
hin kúgaóa stétt
á íslandi?
Við Islendingar státum gjarnan af því í hátíðarræðum, að við séum
menntuð þjóð, gáfuð og jafnréttissinnuð. Að við eigum íslendinga-
sögurnar, Halldór Laxness og Vigdísi. Að hér sé engin stéttaskipting
og að hér búi menn og konur við meira jafnrétti en þekkist í öðrum
löndum. Hver hefur ekki heyrt allar þessar fögru ræður þúsund sinn-
um?
En þegar ræðuskörungarnir snúa sér úr ræðupúltunum, taka af sér
skyrtubrjóstið og lonníetturnar og háleita nefsvipinn, þannig að lands-
menn fá ekki lengur horft upp í nasir þeirra en þurfa að horfa í eigin
barm, þá blasir kannski svolítið annar veruleiki við: gullkjölurinn á
íslendingasögunum og heildarútgáfunni á verkum Laxness er að vísu á
sínum stað í heimilisbókasöfnum betri heimila, og jafnvel bókin um
Vigdísi líka, en þegar horft er í gegnum glansmyndina kemur í ljós að
allt er á annan veg: bókmenntaþjóðin ætlar að leggja hærri skatta á
bækur en þekkist í víðri veröld, skólakerfið er óhæft um að sinna
hlutverki sínu, einkum gagnvart yngstu kynslóðinni, og jafnréttismálin
standa þannig að launamismunur kynjanna fer vaxandi og er óvíða
meiri í nágrannalöndum okkar, auk þess sem vinnuálag á íslenskar
konur hefur stóraukist með tvöföldu vinnuálagi, þannig að leiða má
líkur að því að það eigi sér ekki hliðstæðu í vestanverðri álfunni.
Það er væntanlega ekki að ástæðulausu að ísland er eina landið í
Evrópu, þar sem stjórnmálin eru orðin kynskipt. Slíkt gerist ekki nema
einhverjar knýjandi ytri ástæður eða þörf séu fyrir hendi. Nýlega hélt
Kvennalistinn landsfund sinn, þar sem í þúsundasta sinn voru áréttað-
ar ýmsar kröfur sem íslenskar konur hafa haldið á lofti um árabil, án
þess að samfélagið hafi tekið við sér. Hvort sem menn eru hlynntir
slíkri kynskiptingu stjórnmálanna eða ekki, þá getur enginn sá, sem
hlynntur er jöfnuði, félagslegri samábyrgð eða sósíalisma, látið þessa
rödd Kvennalistans sem vind um eyru þjóta. íslenskur þjóðfélagsveru-
leiki sýnir okkur að sjónarmið kvenna hafa ekki náð fram sem skyldi.
Því gerir Nýtt Helgarblað jafnréttismálin að sérstöku umræðuefni í
dag. Sú umfjöllun sýnir að jafnréttishreyfing kvenna á málefnalegt
erindi í íslenska þjóðmálaumræðu, sem taka þarf tillit til. Árangur í
jafnréttismálunum hlýtur að verða einn af prófsteinum á það stjórnar-
samstarf sem íslensku jafnaðarmannaflokkarnir eiga nú aðild að. Sú
krafa að þeir sinni jafnréttismálunum af þekkingu og ábyrgð má ekki
slævast vegna kynskiptingar stjórnmálanna og þeirrar staðreyndar að
Kvennalistinn er nú í stjórnarandstöðu á Alþingi.
-ólg
Launamisréttið hefur aukist
Hvers vegna er vinnuframlag kvenna fyrir sömu störf minna metið til
launa en vinnuframlag karla? Rætt við Lilju Mósesdóttur hagfræðing
Grunnkaup kvenna á al-
mennum vinnumarkaði er ekki
bara hlutfallslega lægra en
grunnkaup karla fyrir sömu störf,
heldur hefur þessi launamismun-
ur farið vaxandi á þessum ára-
tug. Þetta á ekki síst við ef bornar
eru saman tölur Kjararann-
sóknarnefndar um laun fyrir af-
greiðslu- og skrifstofustörf. Það
er afar mikilvægt að konur geri
sér grein fyrir þessum mismun og
af hverju hann stafar, sagði Lilja
Mósesdóttir hagfræðingur í sam-
tali við Þjóðviljann.
Og hver er þá ástœða þessa?
Eru konur ekki samkeppnisfœrar
við karla á markaðnum? Er
verkalýðshreyfingin of veikburða
til þess að geta haldið fram rétti
kvenna, eða liggur ástœðan í
tregðulögmáli gamalla fordóma
og hugarfars, sem ekki getur að-
lagað sig breyttum þjóðfélagsað-
stæðum?
Ástæður launamisréttisins eru
flóknar og fleiri en ein. Þeirra er
meðal annars að leita hjá konun-
um sjálfum. Þær vita ekki hvers
vegna staða þeirra er eins og hún
er. Þær ganga fáfróðar til samn-
inga og þeim er tamt að taka tillit
til hagsmuna viðsemjandans í
ríkari mæli en körlum.
Þá hefur staða verkalýðshreyf-
ingarinnar verið veik. Stjórnvöld
hafa í auknum mæli gripið inn í
kjarasamninga og það hefur síð-
an valdið því að markaðslögmál
hafa í auknum mæli gilt á vinn-
umarkaðnum, þar sem samnings-
staða karla er sterkari. Karlar
hafa oft fjölbreyttari eða meiri
starfsmenntun, þeir hafa oft fjöl-
breyttari starfsreynslu vegna þess
að konum er oftast ekki gefinn
kostur á fjölbreyttari störfum í
sama mæli og körlum. Þeir fá að
vinna sig upp í starfi á meðan
konur eru bundnar við einhæfari
störf. Til dæmis nota karlar tölv-
ur til þess að hjálpa sér við
Lilja Mósesdóttir
ákvarðanatöku, á meðan konur
eru látnar vinna við að mata tölv-
ur á tölulegum upplýsingum. Ef
konur hefðu gert sér grein fyrir
þeirri breytingu sem tölvuvæð-
ingin hefur haft á vinnuaðstöðu
þeirra, þá hefðu þær með
samtakamætti getað komið í veg
fyrir þá verkaskiptingu sem
þarna hefur skapast.
Er verkalýðshreyfingin þá
skipulagslega ófær um að standa
vörð um kagsmuni kvenna?
Það hefur sýnt sig að þær kon-
ur, sem komist hafa í áhrifastöð-
ur í miðstjórn ASÍ eða annars
staðar hafa litlu fengið breytt í
áherslum verkalýðshreyfingar-
innar. Verkalýðshreyfingin í
heild hefur ekki sýnt áhuga á
þessum málum. Um það höfum
við nokkur nýleg dæmi. Til dæm-
is var skipuð sérstök atvinnu-
málanefnd í kjölfar síðustu kjara-
samninga, sem átti að hafa frum-
kvæði að því að finna nýjar leiðir í
íslensku atvinnulífi og skapa ný
atvinnutækifæri. Þótt konur séu
stór meirihluti þeirra sem nú
ganga atvinnulausir, þá var eng-
inn af þeim þrem fulltrúum sem
ASÍ skipaði í nefndina kona.
í síðustu kjarasamningum var
líka kveðið á um að ASI og VSÍ
skipuðu nefnd sem kanna ætti
þróun launamunar karla og
kvenna. Ég hef ekki heyrt að
þessi nefnd hafi tekið til starfa.
Þetta virðast vera orðin tóm.
I
Tímakaup kvenna sem hlutfall af tíma-
kaupi karla á árunum 1981—1988
Taflan er unnin af Lilju Mósesdóttur hagfræðingi upp úr gögnum
Kjararannsóknarnefndar og sýnir að munurinn á greiddu tímakaupi
karla og kvenna fyrir sömu störf hefur aukist á þessu tímabili.
fiskvinnslu- konur afgreiðslu- konur skrifstofu- konur
1981 97,7% 79,6% 76,0%
1982 95,9% 79,1% 72,0%
1983 96,7% 79,9% 73,4%
1984 96,3% 77,3% 73,8%
1985 97,7% 77,4% 73,5%
1986 95,8% 73,8% 73,8%
1987 95,9% 77,3% 71,8%
1988 96,6% 77,7% 70,5%
Kjararannsóknarnefnd: Fréttabréf no. 84, 1989
Föstudagur 3. nóvember 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 5