Þjóðviljinn - 03.11.1989, Blaðsíða 15

Tölvuvæðing
í prentvinnslu
Þjóðviljans
Ný forritgera smœrri blöðunum kleiftað
tölvuvœða prentvinnsluna í ríkari mæli en
hingað til. Pjóðviljinn og Tíminn verða brátt
brotin um á skjá Macintosh tölvu
Tolvuvæðingin hefur líklega
óvíða haft meiri áhrif en í prent-
smiðjum heimsins. í mörgum
löndum hefur komið til harðvít-
ugra átaka vegna þess hve hratt
tölvutæknin tók völdin af starfs-
fólki í prentiðnaði. Nú er sá slagur
að mestu afstaðinn og ný tæki og
forrit í sjónmáli sem valda enn
einni umbyltingunni í útgáfu
blaða og bóka. Nú er það um-
brotið sem komið er á skjáinn.
Raunar eru allmörg ár síðan
blaðamenn fóru að setja greinar
sínar á tölvur og minnkuðu þann-
ig þörfina fyrir setjara. Á Morg-
unblaðinu er nú önnur ef ekki
þriðja kynslóð tölva í notkun og
þar og á DV hafa verið keypt
tölvukerfi frá Norsk Data sem
eru sérhönnuð fyrir dagblöð. Þau
kerfi auðvelda alla vinnslu blaða-
nna, ma. er hægt að brjóta um
heilu síðurnar í þeim. Af ein-
hverjum ástæðum hafa blöðin þó
ekki nýtt sér þá möguleika nema
að takmörkuðu leyti.
Fyrir nokkrum árum þegar
Þjóðviljinn, Tíminn og Alþýðu-
blaðið endurnýjuðu prentsmiðj-
ur sínar voru kannaðir mögu-
leikar á að kaupa kerfi af svipaðri
gerð og Mogginn og DV nota. Þá
kom í Ijós að minnstu gerðirnar af
þeim voru of stórar fyrir þessi
blöð. Fyrir vikið keyptu blöðin
hefðbundnar setningarvélar þar
sem dálkarnir koma út á pappírs-
strimlum sem síðan eru festir upp
á síðurnar. Síðan gerðist það að
blaðamenn fengu einkatölvur af
IBM-gerðinni sem tengdar voru
við setningartölvurnar með að-
stoð þýðingarforrita.
Skrifborös-
útgáfa
Á allra síðustu árum hafa orðið
gífurlegar breytingar á tölvu-
markaði. Fólk og fyrirtæki hafa
smátt og smátt fjarlægst þá hug-
mynd að smíða æ stærri og öflugri
móðurtölvur til þess að stjórna
voldugum kerfum með mörgum
útstöðvum. Það má segja að orð-
ið hafi valddreifing í tölvumálun-
um. Framfarir í nettengingum og
forritum hafa gert það að verkum
að einkatölvurnar geta afkastað
meiru og eiga auðveldara með að
vinna saman en áður. Stóru
tölvurisarnir hafa víðast hvar vik-
ið fyrir meðalstórum tölvum sem
tengja saman smærri hópa fólks
sem situr hvert við sína einka-
tölvu og hefur mun meira vald
yfir vinnu sinni en áður.
Fyrir 4-5 árum skaut hugtakið
„skrifborðsútgáfa“ upp kollin-
um. Þá voru komin á markað for-
rit sem gengu lengra en venjuleg
ritvinnsla og gerðu notendum
einkatölva kleift að setja textann
Föstudagur 3. nóvember 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 15
gera allslags hundakúnstir með
letur og form. Slík forrit geta gert
alla framsetningu upplýsinga
mun skemmtilegri og aðgengi-
legri en áður. Það má hugsa sér
alls kyns súlurit og kökurit til þess
að setja tölulegar upplýsingar
fram á myndrænan hátt, litlar og
stórar skreytingar sem lífga upp á
textann og þannig mætti lengi
telja. Ég bendi á þá öru þróun
sem orðið hefur í gerð veður-
korta í dagblöðum að undan-
förnu.
Vafalaust munu þessar
breytingar hafa í för með sér að
útlit Þjóðviljans breytist eitthvað
en þó þarf það ekki að verða
mikið. Umbrotsforritið sem fyrir
valinu varð hefur það mikla
möguieika að hægt ætti að vera
að endurskapa núverandi útlit að
langmestu leyti á skjánum.
Hins vegar verðum við sem
vinnum að blaðinu að tileinka
okkur ný vinnubrögð og ný við-
horf til ýmissa hluta, þám. hefð-
bundinnar verkaskiptingar
starfshópa. Þessi tækni er enn svo
ný, líka erlendis, að ýmsir þættir í
vinnuferlinu eru ómótaðir. Til
dæmis hvort sú skipan helst að
útlitsteiknari geri eftir sem áður
skissur að útliti síðunnar eða
hvort það verður að öllu leyti
mótað á skjánum.
Mikil hagræðing
En þótt nákvæmlega þessi
tækni sé enn á mótunarskeiði í
heiminum er þó komin á það
reynsla að aukin tölvuvæðing í
prentvinnslu blaða hefur veru-
legan sparnað og hagræðingu í
för með sér. Hún býður upp á
fljótvirkari vinnubrögð og
auðveldar allar breytingar á síð-
ustu stundu ef á þarf að halda.
Hún hefur í för með sér að gæðin
aukast og öryggið í vinnslunni
sömuleiðis vegna þess að með
tölvuvæðingunni er úr sögunni
aðskilnaður þeirra sem móta útlit
blaðsins og þeirra sem brjóta það
um. Síðast en ekki síst hefur
reynslan sýnt að færri menn þarf
til að vinna sama verk og áður,
yfirvinna minnkar og það dregur
stórlega úr pappírseyðslu.
Með þessum breytingum er
það ætlun okkar að halda áfram
að gefa út Blaðið Okkar og gera
það eins vel úr garði og okkur er
kleift. Vonandi aukast mögu-
leikar okkar á því að búa til betra
blað þegar nýja tæknin kemst í
gagnið. Til þess er hún.
-ÞH
upp á smekklegri hátt en áður.
Það forrit sem fyrst birtist hér á
landi og bjó yfir þessum mögu-
leikum heitir PageMaker og var
gert fyrir tölvur af gerðinni Mac-
intosh. Undirritaður kynntist
þessu forriti fyrst árið 1986 og
varð að sjálfsögðu stórhrifinn.
Þessi umbrotsforrit voru lengi
vel alltof frumstæð fyrir fagmenn
í útgáfu sem gerðu kröfur um
bestu fáanleg gæði. Urval stafa-
gerða var takmarkað og lítið hægt
að hnika til stöðluðum stöfum.
Letrið var því alltof kantað og
klunnalegt til þess að hægt væri
að nota forritin í fínni prentun.
Auk þess setti útprentunar-
tæknin gæðunum skorður. Fyrstu
geislaprentararnir skiluðu svip-
uðum gæðum og meðal ljósritun-
arvélar. Upplausnin var ekki
nema brot af því sem setningar-
tölvur prentsmiðjanna réðu við.
Þetta voru með öðrum orðum
ágætis tæki fyrir áhugamenn og
þá sem þurftu að gefa út frétta-
bréf í litlu upplagi fyrir lítinn pen-
ing.
Stórstígar
framfarir
Með tímanum tóku þessi um-
brotsforrit framförum sem
reyndust ótrúlega stórstígar.
Með hverri nýrri útgáfu jukust
möguleikarnir verulega og í fyrra
komu hingað til lands fyrstu
tækin sem gerðu samstarf
Macintosh-tölva og setningarvéla
möguleg. Þá kom fram forritið
PostScript sem gerði það að verk-
um að hægt var að senda heilar
síður sem brotnar voru um í
PageMaker yfir í setningartölvu
og fá þær prentaðar út með bestu
prentgæðum.
Þrátt fyrir þetta voru takmark-
anir forritanna of miklar til þess
að þau gætu talist álitlegur kostur
fyrir blöð og tímarit. Til þeirra
eru gerðar verulegar kröfur hvað
útlit snertir og forritin risu ein-
faldlega ekki undir þeim. Hins
vegar nýttust þau útgefendum
bóka ágætlega, einkum þó venju-
legra bóka þar sem letrið var að-
alatriðið.
Nú er þetta hins vegar breytt.
Nýjustu útgáfur um-
brotsforritanna eru orðnar það
fullkomnar að þær gefa sér-
hönnuðum tölvukerfum fyrir
dagblöð lítið eftir. Og það sem
meira er: komin er á markað ný
kynslóð einkatölva með mun
öflugra vinnslu- og geymsluminni
en eldri gerðir og auk þess tölu-
vert hraðvirkari.
Nýir möguleikar
Því var það í sumar að við á
Þjóðviljanum fórum að huga að
kaupum á tölvubúnaði og forrit-
um sem gætu orðið til að auka
hagkvæmni í rekstri og gera
vinnslu blaðsins fjótvirkari og
auðveldari. Eftir töluverðar
vangaveltur höfum við ásamt
með Tímamönnum ákveðið að
kaupa tölvubúnað af gerðinni
Macintosh II og umbrotsforrit
sem nefnist Quark Xpress 2,1.
Fáum við hann í hendur nú um
mánaðamótin en undir jól geta
lesendur búist við að fá í hendur
blöð þar sem stöku síður eru
brotnar um með þessari nýju
tækni.
Ef lýsa á vinnsluferli blaðsins
með þessum nýju tækjum verður
það þannig að blaðamenn sitja
eins og áður við sínar einkatölvur
og skrifa greinarnar. Þær verða
tengdar saman í net og við deili-
tölvu (server á énsku) sem flokk-
ar þær og kemur þeim áfram í
kerfinu. Frétta- og ritstjórar geta
svo kallað fram greinarnar á sína
skjái, lesið þær og lagfært ef þess
þarf.
Þegar greinar eru tilbúnar
kalla umbrotsmenn þær fram á
tölvuskjáinn hjá sér og setja þær í
réttan búning, þe. velja letur-
gerðir, -stærðir og -breiddir. Svo
opna þeir umbrotsforritið þar
sem er tilbúin síða í réttri stærð og
með öllum umbúnaði. Inn á
þessa síðu „hella“ þeir greinun-
um og fara síðan að brjóta um,
þe. raða greinunum upp, af-
marka myndapláss, setja fyrir-
sagnir á sinn stað osfrv. Þegar síð-
unni er lokið er hægt að prenta
hana út á venjulegum geisla-
prentara fyrir prófarkalesara. Að
lestri og leiðréttingum loknum er
síðan fullbúin og hægt að prenta
hana út á fullkomnum geisla-
prentara af gerðinni Varityper
sem hefur 600 punkta upplausn,
helmingi meiri en venjulegir
geislaprentarar. Einnig væri hægt
að senda síðuna um símalínurnar
í hvaða prentsmiðju sem er. Með
þessari tækni opnast líka mögu-
leiki á því að við tökum við síðum
í gegnum símann hvaðan sem er í
heiminum ef svo ber undir.
Breytt viðhorf
Þessi tölvuvæðing gefur okkur
einnig aðra möguleika. Nú eru
komin á markað forrit fyrir
einkatölvur til þess að teikna og
PC
Byrjenda-
námskeið
Skemmtilegt og gagnlegt nám- — ^
skeið fyrir þá sem eru að byrja
að fást við tölvur.
Tími: 14/11,16/11,21/11 og 23/11, kl. 20 til 23.
BSRB, ASÍ og VR styðja félaga sína
til þátttöku á námskeiðunum.
Leiðbeinandi: Stefán Magnússon.
Tölvufræðslan
Borgartúni 28, sími 687590