Þjóðviljinn - 16.03.1990, Blaðsíða 7

Kosið í Austur-Þýskalandi
Jafnaðarmönnumerspáðsigriífyrstuogsíðustufrjálsukosningumí ^Þýska alþýðulýðveldinu á sunnudag
Kosmnga
Þýskalandi á sunnudag eru
einhverjar mikilvægustu kosn-
ingar sem haldnar hafa verið í
Evrópu frá lokum heimsstyrjald-
arinnar síðari. Úrslit þeirra hafa
ekki aðeins áhrif á það hvernig
Þýskaland verður sameinað. Þau
koma líka til með að hafa mikil
áhrif á stjórnmálaþróunina í öðr-
um ríkjum Austur-Evrópu og
jafnvel í Vestur-Evrópu.
Þetta eru fyrstu kosningarnar í
Austur-Evrópu frá því að veldi
kommúnista hrundi á síðasta ári.
Alls ganga fimmtíu miljónir
Austur-Evrópubúa í fimm
löndum að kjörborðinu í frjálsum
kosningum í fyrsta sinn á næstu
mánuðum.
Ungverjar koma næstir á eftir
Austur-Þjóðverjum með kosn-
ingar 25. mars og 8. apríl. Rúm-
enar kjósa þann 20. maí. Kosn-
ingar verða í Tékkóslóvakíu dag-
ana 8. og 9. júní. Og Búlgarar
stefna líka að því að halda kosn~,
ingar í júní.
Mjög er óljóst hvemig úrslitin
verða í öllum þessum kosningum
annað en að kommúnistum er
spáð litlu fylgi. Fjöldi flokka býð-
ur sig allsstaðar fram, 24 í
Austur-Þýskalandi, 28 í Ung-
verjalandi, 51 í Rúmeníu, yfír
þrjátíu í Tékkóslóvakíu og hátt á
þriðja tug í Búlgaríu.
Miklar fylgis-
sveiflur
Skoðanakannanir sýna að stór
hluti kjósenda er óákveðinn
jafnvel í Austur-Þýskalandi
nokkmm dögum fyrir kosningar.
Miklar sveiflur em líka á fylgi
flokkanna jafnvel um tugi prós-
enta á tæpum mánuði.
Sósíaldemókratar fengu 53 til
54 prósenta fylgi í tveimur skoð-
anakönnunum fyrir nokkmm
vikum á móti 7 til 14 prósenta
fylgi fyrir kosningabandalag
þriggja íhaldsflokka undir for-
ystu icristilegra demókrata.
En í skoðanakönnun, sem birt
var um síðustu helgi, fengu sósí-
aldemókratar ekki nema 35 prós-
enta á móti 36 prósenta fylgi fyrir
íhaldsmenn af þeim sem tóku af-
stöðu. Leifarnar af kommúnista-
flokknum, sem kallar sig Lýð-
ræðislega sósíalistaflokkinn,
fengu 17 prósenta fylgi.
Sameiningin
aðalmál
kosninganna
Höfuðmál kosninganna í
Austur-Þýskalandi er með hvaða
hætti þýsku ríkin skuli sameinuð
og hvað hratt.
Nær allir frambjóðendur em
sammála um að þýsku ríkin skuli
sameinuðu fyrir utan nokkra
smáhópa sem njóta hverfandi
fylgis. En flokkana greinir á um
hvernig ríkin verði sameinuð og
hvenær.
Bandalag íhaldsflokka undir
forystu kristilegra demókrata
vilja að sameiningin verði sem
fyrst eftir kosningar. En sósíal-
demókratar vilja fara hægar í sak-
irnar eins og reyndar skoðana-
bræður þeirra í vestur-þýska jafn-
aðarmannaflokknum.
Afstaða austur-þýsku flokk-
anna endurspeglar hagsmuni
bræðraflokka þeirra í Vestur-
Þýskalandi. Kohl kanslari
Vestur-Þýskalands vonast til að
sameiningin gangi sem hraðast
fyrir sig og að hún verði sem
lengst komin þegar þingkosning-
ar verða í Vestur-Þýskalandi í
desember. Þá gæti hann gengið til
kosninganna baðaður hetjuljóma
sem þjóðarleiðtoginn sem kom
sameiningunni í kring.
Vestur-þýskum sósíaldemó-
AÐ UTAN
Ibrahim Böhme forsætisráðherr-
aefni austur-þýskra sósíaldem-
ókrata með Oskar Lafontaine
sem er líklegasta kanslaraefni
vestur-þýskra sósíaldemókrata.
marka fylgi flokkanna í skoðana-
könnunum.
Sjálfsagt bætir njósnahneyksli í
forystu bandalags frjálslyndra
demókrata stöðu sósíaldemó-
krata nokkuð. Margir telja að
þeir verði því sigurvegarar kosn-
inganna jafnvel þótt þeim takist
ekki að ná hreinum meirihluta.
Ibrahim Böhme formaður
austur-þýska sósíaldemókrata-
flokksins yrði þá fyrsti lýðræðis-
lega kjömi forsætisráðherra
landsins og jafnframt væntanlega
sá seinasti.
Böhme segist vilja mynda
breiða samsteypustjórn en hefur
útilokað stjórnarsamstarf við
kommúnista.
Sumir spá samt því að þegar á
hólminn kemur ákveði margir að
greiða gömlu kommúnistunum í
Lýðræðislega sósíalistaflokknum
atkvæði sitt af gömlum vana og
Wolfgang Schnur fyrrum forsæt-
isráðherraefni kosningabanda-
lags kristilegra demókrata í
Austur-Þýskalandi ásamt Helmut
Kohl kanslara Vestur-Þýska-
lands áður en upp komst að sá
fyrrnefndi hefði starfað fynr
austur-þýsku leyniþjónustuna.
krötum er þvert um geð að leyfa
Kohl að eigna sér sameininguna.
Almenningur í Vestur-Þýska-
landi eru líka farinn að hafa efa-
semdir um ágæti hraðrar samein-
ingar vegna þess hvað hún er
kostnaðarsöm.
Sósíaldemókratar í Austur-
Þýskalandi óttast líka að erfitt
reynist að verja ýmis félagsleg
réttindi almennings ef kristilegir
demókratar keyra sameininguna
hratt í gegn.
Sigur sósfaldemókrata í kosn-
ingunum á sunnudag kæmi óhjá-
kvæmilega til með að auka fylgi
við bræðraflokk þeirra í Vestur-
Þýskalandi. Þá myndu sósíal-
demókratar hamra á því við
vestur-þýska kjósendur að sam-
einingin gengi best fyrir sig ef
sami flokkurinn væri við stjórn í
báðum ríkjum.
Vestur-þýsk
afskipti
af kosninga-
baráttunni
Vestur-þýskir stjórnmálamenn
hafa beitt sér mjög í kosningabar-
áttunni í Austur-Þýskalandi enda
mikið í húfi fyrir þá sjálfa.
Flokkar kristilegra demókrata
og sósíaldemókrata í Vestur-
Þýskalandi hafa ausið miljónum
marka í kosningasjóði bræðra-
flokka sinna og vestur-þýskir
stjórnmálaleiðtogar hafa mætt á
kosningafundi í Austur-
Þýskalandi.
Helmut Kohl kanslari Vestur-
Þýskalands og flokksleiðtogi
kristilegra demókrata hefur
gengið lengst í þessu jafnvel þótt
Lafontaine, Brandt og fleiri leið-
togar vestur-þýskra sósíaldem-
ókrata hafi svo sem ekki heldur
dregið af sér.
Kohl hefur tekið jafnmikinn
þátt í kosningabaráttunni eins og
um fylkiskosningar í Vestur-
Þýskalandi væri að ræða. Hann
hefur jafnvel verið meira áber-
andi í kosningabaráttunni í
Austur-Þýskalandi en þarlendir
flokksleiðtogar.
Til að byrja með gerðu austur-
þýskir stjórnmálamenn tilraunir
til að takmarka þátttöku Vestur-
Þjóðverja í kosningabaráttunni
en það mistókst hrapallega. Lýð-
ræðisbandalagið Nýr vettvangur
og fleiri samtök, sem höfðu upp-
haflega forystu fyrir fjölda-
hreyfingunni gegn stjóm komm-
únistaflokksins, hafa alveg horfið
í skuggann fyrir sósíaldemókrö-
tum og kristilegum demókrötum
sem starfa því sem næst sem
flokksdeildir úr vestur-þýsku
flokkunum.
Ákvörðun Kohls um að beita
sér af fullum krafti í kosningabar-
áttunni hefur óneitanlega skilað
árangri. Enginn vafi leikur á að
ótrúleg fylgisaukning kristilegra
demókrata og bandamanna
þeirra í Austur-Þýskalandi úr 12
prósentum í 36 prósent á einum
mánuði er fyrst og fremst honum
að þakka.
Njósnahneyksli
Einmitt þegar allt virtist leika
lyndi fyrir kristilegum demó-
krötum neyddist vinsælasti leið-
togi kosningabandalags þeirra tii
að segja af sér vegna þess að upp
komst að hann starfaði sem uppl-
jóstrari fyrir austur-þýsku leyni-
þjónustuna árum saman.
Wolfgang Schnur formaður
Lýðræðisvakningarflokksins
viðurkenndi á miðvikudag ásak-
anir um að hann hafi gefið leyni-
þjónustunni upplýsingar um
andófsmenn. Hann fullyrti að
hann hefði ekki átt annarra kosta
völ og að upplýsingarnar hefðu
verið lítilvægar og ekki skaðað
neinn.
Austur-þýska sjónvarpið
skýrði hins vegar frá því að
Schnur hefði verið sérstaklega
mikilvægur uppljóstrari. Hann
hafí veríð á háum launum hjá
RAGNAR
BALDURSSON
leyniþjónustunni og fengið
medalíur og bónusa fyrir vel unn-
in störf.
Schnur var talinn eiga góða
möguleika á að verða forsætis-
ráðherra ef kosningabandalag
hans hefði sigrað. Framkvæmda-
stjórn Lýðræðisvakningarflok-
ksins rak hann úr flokknum í gær
og kaus Rainer Eppelmann til
formanns í hans stað.
Eppelmann gaf þegar út yfir-
lýsingu í sjónvarpi þar sem hann
skoraði á kjósendur að láta ekki
þennan mannlega og pólitíska
harmleik verða til þess að þeir
snúi baki við flokki hans.
Ömögulegt er að segja hvernig
kjósendur bregðast við. En lík-
lega hafa sigurlíkur kristilegra
demókrata heldur minnkað við
þetta
Tvísýn úrslit
Skoðanakannanir sýndu að
nær helmingur kjósenda var enn
óákveðinn viku fyrir kosningar.
Alls er óvíst hvað mikið er að
vegna ótta við of örar breytingar.
Hans Modrow forsætisráð-
herra er vinsælasti stjórnmála-
maður Austur-Þýskalands. Hann
hefur haft sig lítið í frammi þótt
hann hafi fallist með semingi á að
leiða kosningabaráttu Lýðræðis-
lega sósíalistaflokksins. Hann
kom ekki fram á nema einum
kosningafundi.
Gregor Gysi, sem var kosinn
leiðtogi Lýðræðislega sósíalista-
flokksins þegar kommúnistafl-
okkurinn var lagður niður, segist
vona að sósíaldemókratar og
bandalag kristilegra demókrata
nái ekki samtals tveimur þriðju
hluta þingsæta sem þarf til að
breyta stjórnarskránni.
Þá gætu kommúnistar hugsan-
lega náð oddaaðstöðu og haft
áhrif á fyrirkomulag sameining-
arinnar við Vestur-Þýskaland.
Óneitanlega er stórt stökk fyrir
kommúnista frá því að hafa setið
einir að völdum í fjóra áratugi til
þess að eygja nú aðeins óljósa
von um að geta kannski haft ein-
hver áhrif á framtíð Þýskalands.
Föstudagur 16. mars 1990 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7
Lýðræðisleg kosningalög
Austur-Þjóðverjar vildu ekki apa vestur-þýskar kosningareglur í
þessum fyrstu frjálsu kosningum sínum heldur bjuggu þeir til sín eigin
kosningalög.
Lögfræðingar og þingmenn viðuðu sér víða fanga og höfðu hliðsjón
bæði af eldri kosningalögum í Þýskalandi og lögum í öðrum löndum.
Þrátt fyrir að þeir höfðu aðeins nokkrar vikur til umráða eru þeir
hreyknir af árangrinum og telja Austur-Þjóðverja hafa einhver lýðr-
æðislegustu kosningalög í Evrópu.
Samkvæmt lögunum, sem þeir samþykktu 20. febrúar, koma at-
kvæði allra kjósenda til með að hafa jafnmikið vægi hvar sem er í
Austur-Þýskalandi. Kjósendur greiða atkvæði með stjórnmálaflokk-
um en ekki einstaklingum.
Kosið er um 400 hundruð þingsæti. Flokkarnir fá einn þingmann
kjörinn fyrir hvern fjórðung úr prósenti atkvæða sem þeim áskotnast á
landsmæíikvarða. Þingsætum er síðan úthlutað úr fimmtán kjördæm-
um í samræmi við kjörfylgi flokkanna. Þeir fá því flest þingsæti í því
kjördæmi þar sem fýlgi þeirra er hlutfallslega mest.
Þetta kerfi er mjög hagstætt fyrir smáflokka sem geta fengið fulltrúa
kjörna á þing jafnvel þótt þeir hafí tiltölulega lítið fylgi. Um þrjátíu
þúsund atkvæði ættu að duga til að ná inn þingmanni.
Allir austur-þýskir ríkisborgarar átján ára og eldri hafa kosningarétt
nema þeir séu í fangelsi eða dæmdir andlega óhæfír til að greiða
atkvæði. Kjósendur eru um það bil 12,2 miljónir, þ.e. 75 prósent af
þeim 16 miljónum sem búa í Austur-Þýskalandi.
Allir sem hafa kosningarétt mega bjóða sig fram fyrir einhvern hóp
eða stjórnmálasamtök. Frambjóðendum er óheimilt að boða ofbeldi
eða mismunun kynþátta.