Þjóðviljinn - 16.03.1990, Blaðsíða 14

Blístursmálið undariega
á Kanaríeyjum
Blístur er
Þegar bóndi vill tala viö nágranna
sinn þvert yfir djúpan dal á fjalla-
eyjunni LaGomera, þásetur
hann blátt áfram stút á varirsínar
og blístrar. Skilaboðin hljóma að
sögn eins og kanarífuglar með
magnara væru að kallast á.
f>að er hægt að segja hvað sem|
er með þessu móti og ef veður er
gott þá er hægt að heyra skilaboð-
in um þriggja kílómetra leið.
Bjó landslagiö
til máliö?
Enginn veit með vissu hvemig
á því stendur að eyjarskeggjar
annað tungumál eyjarskeggja á La Gomera sem er
ein af Kanaríeyjunum sjö
blístra sín á milli. Um það eru
uppi furðulegustu kenningar -
meðal annars sú að blístrið sé
leifar af máli Atlantisbúa, sem nú
eru löngu sokknir í sæ. Flestir
benda þó á landslagið - fjöllótt
eyja, menn að vinnu á stöllum í
bröttum hlíðum, engir vegir,
þaðan af síður sími: menn fóru að
blístra vegna þess að engin leið
var betri til að koma áleiðis skila-
boðum eða tala við grannann.
Blístrið er ekkert dulmál.
Hugsunin á bak við blístursmálið
er mjög einföld. Sérhver bókstaf-
ur í stafrófinu á sér jafngildi í
blísturshljóði og þannig blása
menn út úr sér orðum og eru
furðu fljótir að því. Sagt er að það
taki um fimm ár að læra þessa list.
Menn geta notað blístursmálið
til hvers sem vera skal. Þeir geta
spurt grannann hvort hann langi í
bjór, og þeir geta minnst á nú-
tíma tæknifurður eins og tölvur.
Málið, sem kallað er „silbo“, er
notað í daglegu lífi t.d. í höfuð-
borg eyjarinnar San Sebastian.
Þar má oft heyra granna blístra
skilaboð og konur blístra á karla
sína í matinn.
Er að deyja út
La Gomera er nokkuð afskipt í
Kanaríeyjaklasanum. íbúarnir
eru aðeins átján þúsundir. Eyjar-
skeggjar eru hræddir um að blíst-
ursmál þeirra sé að deyja út:
síminn og vegirnir eru að leggja
það að velli. Eins og er ríkir vand-
ræðalegt millibilsástand í þessum
málum. Gert er ráð fyrir því að
um fimm af hundraði eyjar-
skeggja kunni að blístra
„reiprennandi“ - en svo eru
margir sem kunna eitthvað, en
hættir til að rugla saman, og þeir
skilja alls ekki allt sem til þeirra
er blístrað.
(byggt á Reuter)
VINNINGSLEIKURINN
Bósi setti bragða jarl
brúði á milli fóta
Eitt skondið dæmi um það hvernig sögutexti breytist í
rímnafrásögn
Fyrir skömmu var á fundi Fé-
lags áhugamanna um bók-
menntir fjallað um rímur. Þar var,
sem sjálfsagt er, ýmislegt saman
dregið um einkenni þessarar
kveðskapartegundar. Meðal
annars var á það minnst, að enda
þótt rímur væru frásagnarljóð, þá
yrði sjálft hið dýra form með öllu
þess flúri einatt til þess að frá-
sagan yrði mjög hæg, rétt sem
hún mjakaðist áfram yfir kenn-
ingahrönglið.
I framhaldi af þessu datt blaða-
manni í hug að bera saman sögu-
texta sem lagt er út af í rímu og
rímuna sjálfa. Fyrir valinu varð
kafli úr Bósa rímum þar sem segir
af kvennafari söguhetjunnar,
sem um leið þjónar honum til
upplýsinga um það hvar næst skal
niður bera í mannraunum. Bósa
saga og Herrauðs er, eins og
menn vita, einna vinsælust Forn-
aldarsagna, og þá fyrst og fremst
fyrir bráðhnyttnar lýsingar á
ferðum þeim sem Bósi gerir til
þriggja bændadætra í sögunni.
Hér skal fyrst vitnað til þess
hvernig sagan segir frá því er Bósi
vildi jarl sinn herða hjá bónda-
dóttur:
Ungan skal
jarlinn heröa
Og létti sér
frá dýnu..
Bósarímur segja svo frá tíðind-
um með þessum vísum hér. Hér
er textinn tekinn eftir stafréttri
útgáfu sem Ólafur Halldórsson
hefur annast og út kom í flokkin-
um „íslenskar miðaldarímur“
árið 1974. Ekki er víst að lítt
fróður blaðamaður hafi alltaf
skilið textann rétt þegar hann
færir hann til nútímastafsetning-
ar. En allt um það: Við erum
stödd í sjöttu rímu, Bósi og félagi
hans, Herrauður, koma að bæ
einum sem í sögunni segir og er
vel við þeim tekið:
Bósi sté á brúðar fót
og blíðlega augum renndi
þetta gjörði þrúður á mót
þýðum brodda sendi.
Gjöra þeir ekki á gleðinni tjón
garpar náðir þiggja
innst í skála ítrust hjón
ágæt vildu liggja.
í miðjum skála mærin lá
í mektar hvílu einni
og ærnir drengir utar í frá
upp í stafnsæng hreinni.
Þegar Ijós voru af logunum svipt
og latrast fólk í ranni
þá vitjar Bósi bauga nipt
blíðlegur vakti svanni.
Kappinn tekur á kyrtla brú
kært með hýru bragði -
Hvað ernú rétteða hvertskaltþú?
horskust kvinnan sagði.
Mœrin vildi ég mæt hjá þér
mjúkar náðir þiggja
Hægt var ekki hrundinn mér
þar hal var skipað að liggja.
Var það erindið voldugt mitt
ef viltu jarl minn herða.
Honum frá ég ansar hringþöll
blítt:
Hvernig má það verða?
Ligg þú mjúkt við Ijúfan karl
og láttu hann yndis njóta.
Bósi setti bragða jarl
brúði á milli fóta.
Drag þú ótt að, drósin kvað,
drengur í afli mínum.
Spara skal ekki sprundið það
að spektar ráðum þínum.
Ætla ég rétt að auðgrund kvað
ei gangi of létta
svíður ótt og sœtan það
segi eg hann linast við þetta.
Vanstillt er, kvað vella grér,
voldugan jarl að herða.
Kœran það vil ég kenna þér
ef kann hann deigur að verða.
Vildi ég herða víst í stað
voldugan jarl af létta
í annað sinn að auðgrund kvað
ef eigi dugir þetta.
Bú þig til segir Bósi þá
bauga skorðin svinna.
Það skal gjört kvað þorna ná
það er ég fús að vinna.
Lœrum frá ég hún liðaði til
og létti sér frá dýnu.
Bósi gjörði brúði skil
bráðari hóti sínu.
Fann það snót hinn fagri jarl
fékk hann herslu stinna
hvergi drap þá herrann stall
henni með sæmd að vinna.
Bósi lagði að blíðri snót
breytnum lœra spenni
Auðgrund lék þá aftur á mót
af dró kláðann á henni.
Eftir þennan þýða leik
það vil ég ýtum glósa
um breytni þá sem brúðurin keik
af bernsku gjörði að hrósa.
Undrast tók nú á minn sann
auðar skorðin svinna
mjúka frygð að mengrund fann
í millum fóta sinna.
Heyri vífin vœn með dygð
vil ég þess ekki dylja
drengir segja að drósar frygð
dýnuna réð að hylja.
Náttúrlega er margt skemmti-
legt í þessum kveðskap eins og
hver maður getur séð. En vissu-
lega er hann kauðalegri miklu og
ómarkvissari en frásagan sjálf
sem lagt er út af og verður allt
saman til þess að vekja upp sí-
gilda spurningu: til hvers voru
menn yíirleitt að leggja slíka
lykkju á sína leið sem rímnakveð-
skapur var? Við þeirri spurningu
fæst ekkert svar, sem betur fer.
áb tók saman.
„Karl fylgir þeim til stofu og
var þar fámennt. Húsfreyja var
við aldur. Dóttur áttu þau væna,
og dró hún klæði af gestum og
voru þeim fengin þurr klæði. Síð-
an voru handlaugar fram látnar,
og var þeim reist borð og gefið
gott öl að drekka og skenkti
bóndadóttir. Bósi leit oft hýrlega
til hennar og sté fæti sínum á rist
henni, og þetta bragð lék hún
honum. Um kvöldið var þeim
fylgt að sofa með góðum umbún-
ingi. Bóndi lá í lokrekkju, en
bóndadóttir í miðjum skála, en
þeim fóstbræðrum var skipað í
stafnsæng við dyr utar. En er fólk
var sofnað stóð Bósi upp og gekk
til sængur bóndadóttur og lyfti
klæðum af henni.
Hún spyr hver þar færi. Bósi
segir til sín. „Hví fer þú hingað?
sagði hún. „Því að mér var eigi
hægt þar sem um mig var búið“ -
og kveðst því vilja undir klæðin
hjá henni. „Hvað viltu hér gera?
sagði hún. „Eg vil herða jarl minn
hjáþér“,segirBögu-Bósi. „Hvað
jarli er það?“ sagði hún. „Hann
er ungur og hefur aldrei í aflinn
komið fyrri, en ungan skal jarlinn
herða.“
Hann gaf henni fingurgull og
fór í sængina hjá henni. Hún spyr
nú, hvar jarlinn er. Hann bað
hana taka milli fóta sér, en hún
kippti hendinni og bað ófagnað
eiga jarl hans og spurði, hví hann
bæri með sér óvæni þetta, svo
hart sem tré. Hann kvað hann
mýkjast í myrkholunni. Hún bað
hann fara með sem hann vildi.
Hann setur nú jarlinn á millum
fóta henni. Var þar gata eigi mjög
rúm, en þó kom hann fram ferð-
inni.
Lágu þau nú um stund sem
þeim líkar áður en bóndadóttir
spyr, hvort jarlinum muni hafa
tekist herslan. En hann spyr
hvort hún vill herða oftar, en hún
kvað sér það vel líka ef honum
þykir þurfa. Greinir þá ekki
hversu oft að þau léku sér á þeirri
nótt, en hins getur, að Bósi spyr,
hvort hún vissi ekki til „hvert að
leita skyldi að gammseggi því,
sem við fóstbræður erum eftir
sendir og gullstöfum er ritað
utan.“
SAMTÖK UM
NYJAN VETTVANG

A
Einar Ragnheiöur Svanur Aöalsteinn Kristín A.
Ólína Guömundur
LÝÐRÆÐIGEGN FLOKKSRÆÐI
Stofnfundur samtaka um nýjan vettvang í borgarmálum veröur
haldinn laugardaginn 17. mars kl. 14.00 i Ársal Hótels Sögu.
Ávörp flytja: EINAR Heimisson, RAGNHEIÐUR Davíösdóttir, SVANUR Kristjánsson,
AÐALSTEINN Hallsson og KRISTÍN Á. Ólafsdóttir.
Gestur tundarins veröur GUÐMUNDUR ÁRNI Stefánsson, bœjarstjóri í Hafnarfiröi.
Fundarstjóri ÓLÍNA Þorvaröardóttir.
Allir áhugasamir Reykvíkingar um manneskjulegra umhverfi og breytta
stjórnarhœtti borgarinnar eru hvattir til aö mœta.
VINNUM SAMANIVOR!
Undirbúningshópurinn