Þjóðviljinn - 15.06.1990, Blaðsíða 28

Bændur heimsins vara við
Viðskipti, neytendamál og úmhverfismál efst á baugi á 29. þingi
Alþjóðasambands búyöruframleiðenda. Samþykkt að halda sérstaka
aíþjóðaráðstefnu á íslandi
29. þing Alþjóðasambands bú-
vöruframleiðenda IFAP, (Inter-
national Federation of Agricultur-
al Producers), var haldið í Þránd-
heimi í Noregi 4. til 8. júní, en
þingfulltrúar þess hittast á 18
mánaða fresti. Sérstök ráðstefna
var haldin 28. og 29. maí í tengs-
lum við þingið um þróunaraðstoð
við ríki Þriðja heimsins. Stéttar-
samband bænda er fulltrúi ís-
lands hjá IFAP og þingið sóttu 5
þátttakendur frá Islandi.
Óvissa í land-
búnaðarmálum
Á þinginu var einhugur meðal
fulltrúa um að búvöruframl-
eiðendur og samtök þeirra taki
frumkvæði í umræðum um
náttúru- og umhverfisvernd. Þeir
verði að koma almenningi í
heimalöndum sínum í skilning
um að stærsta hagsmunamál
bænda sé einmitt öflug umhverf-
isvernd. Umræður á þinginu báru
þess merki að miklar breytingar
eru fyrirsjáanlegar á landbúnað-
armálum á alþjóðavettvangi.
Samtök bænda óttast almennt að
þær geti haft í för með sér:
1) að nokkrar alþjóðlegar sam-
steypur verði ráðandi á
heimsmarkaði í úrvinnslu og
dreifingu búsafurða,
2) að almennir neytendur hafi
aðeins ráð á að kaupa ódýrar,
iðnframleiddar og misgóðar
landbúnaðarafurðir,
3) að samkomulag náist ekki um
framleiðslustaðla og hollustu-
vernd á alþjóðvettvangi með
þeim afleiðingum að neytendur
standi eftir berskjaldaðir,
4) að matarbirgðir í heiminum
verði í óheftu markaðskerfi af
skornum skammti. Það getur
annars vegar leitt af sér miklar
sveiflur á heimsmarkaðsverði
sem kemur harðast niður á fá-
tækum og skuldugum ríkjum og
hins vegar tímabundinn matar-
skort í jafnvel þeim löndum sem
eiga við offramleiðslu að stríða í
dag.
Neytendamál og
landbúnaöur
f lokaskýrslu IFAP-þingsins
kemur fram að velmegun og
aukinn kaupmáttur neytenda
hafa ásamt örum þjóðfélags-
breytingum orsakað verulega
áherslubreytingu í samskiptum
búvöruframleiðenda og neyt-
enda. Þær endurspeglast meðal
annars í breyttum lífsstíl almenn-
ings og aukinni áherslu á þætti á
borð við hollustu, umhverfi-
svernd, gæði og vöruframboð.
Þessi þróun hefur haft í för með
sér að neytendur hafa mikil áhrif
á hvað er framleitt, hvernig bú-
vörur eru framleiddar og úr
hverju.
Skyldurnar við
neytendur
í iðnríkjunum þurfa bændur að
koma til móts við síbreytilegar
óskir og neysluvenjur almenn-
ings. Af þeim sökum gegna
neyslu- og viðhorfskannanir lyk-
ilhlutverki fyrir búvöruframleið-
endur. Þingfulltrúar töldu að í
ljósi þessa beri að stefna að nánu
samstarfi allra þeirra sem starfa
við matvælaframleiðslu til að
tryggja góða, holla og fjölbreytta
vöru.
Fjölmargir þingfulltrúar létu í
ljós þá skoðun að allir aðilar mat-
vælaframleiðslunnar hefðu skýra
upplýsingaskyldu gagnvart al-
menningi um innihald og næring-
argildi. Þetta felur í sér að bænd-
ur og samtök þeirra verða að leita
sér sérfræðiaðstoðar í heilbrigðis-
og næringarfræðum, ekki síst til
að kveða í kútinn lítt grundaðar
eða beinlínis rangar fullyrðingar
um gildi einstakra matvöruteg-
unda.
Undanfarin ár hefur borið sí-
fellt meira á umræðum um lyfja-
og efnanotkun í landbúnaði og
mengun af hennar völdum í mat
og í náttúrunni. Þingfulltrúar
samþykktu einróma að skyn-
samleg lyfja- og efnanotkun væri
nauðsynleg þar sem skaðlaus efni
ykju framleiðni og lækki um leið
vöruverð. Á hinn bóginn ber að
útrýma skaðlegri lyfja- og efna-
notkun.
Þingfulltrúar töldu að nú þegar
alþjóðlegur markaður með land-
búnaðarvörur væri að verða til,
yrðu aðildarríki Alþjóðasam-
bandsins að beita sér fyrir að regl-
ur um hollustu- og neytenda-
vernd verði samræmdar landa á
milli.
Enn fremur höfðu þingfulltrú-
ar áhyggjur af þeim trúnaðar-
bresti sem virðist hafa orðið á
milli bænda og neytenda víða á
undanförnum árum. Staða
neytendasamtaka væri oft sterk,
vald fjölmiðla mikið og einfald-
anir og misskilningur á eðli land-
búnaðarmála oft á tíðum áber-
andi. Það var almennt mat
manna að bændasamtök yrðu að
gefa þessum málum sérstakan
gaum svo málefni landbúnaðar-
ins færu ekki halloka í þjóðfélags-
i umræðu hvers lands.
Dýravernd
Á þinginu var rætt um þann
aukna áhuga sem neytendur hafa
að undanförnu sýnt á dýravernd.
Það er hverjum bónda í hag að
hirða vel um búpening. Vakin var
athygli á því að bændasamtök
ættu að beita sér fyrir skynsam-
legri löggjöf um dýravernd þar
sem þess gerist þörf.
Minnkandi hlutur
bænda í
smásöluveröi
Á þinginu komu fram vaxandi
áhyggjur af því að skerfur bænda
í smásöluverði landbúnaðaraf-
urða hefur verið að minnka
smám saman. Ljóst er að í mörg-
um löndum skila verðlækkanir
hjá bændum sér ekki í smásölu-
verði. Þá getur brugðið til beggja
vona hvort það eru bændurnir
sem hagnast á aukinni hagræð-
ingu í búskap eða milliliðir ýmiss
konar. Nokkrir þingfulltrúar
lögðu til að bændur ykju hlut-
deild sína í smásöluverði, án þess
að það kæmi niður á verði til
neytenda, með því að beita sér
fyrir lækkun á kostnaði vegna úr-
vinnslu, flutnings og markaðs-
setningar.
Alþjóðleg ráð-
stefna á Islandi
Norðurlöndin lögðu fram á
þinginu tillögu þess efnis að Al-
þjóðasamband búvöruframleið-
enda boðaði fulltrúa ríkisstjórna
og bændasamtaka á alþjóðlega
ráðstefnu á íslandi um umhver-
fismál og landbúnað í sátt við
náttúruna. Einnig verður öryggi
matvælaframboðs veigamikill
málaflokkur á ráðstefnunni. Til-
lagan var samþykkt og verður
ráðstefnan að líkindum haldin í
haust eða næsta vor.
Á þinginu var einhugur meðal
fulltrúa um að búvöruframleið-
endur og samtök þeirra taki
frumkvæði í umræðum um
náttúru- og umhverfisvernd. Þeir
verði að koma almenningi í
heimalöndum sínum í skilning
um að stærsta hagsmunamál
bænda sé einmitt öflug umhverf-
isvernd.
(Úr fréttatilkynningu frá Upplýsinga-
þjónustu landbúnaðarins).
Hálendið
enn að mestu
ófært
Fjallaþórar og aðrir þeir sem
bíða í ofvæni eftir að snjóa taki
upp á hálendinu og hálendisvegir
verði færir, verða að doka við enn
um sinn, því Vegagerðin áætlar
að flestir fjallvegir verði lokaðir
fyrir umferð fram á mitt sumar.
Þegar er einn hálendisvegur þó
orðinn fær, Öskjuleið í Drekagil.
í þessum mánuði er ráðgert að
Uxahryggjarvegur, leiðin úr
Skaftártungu í Eldgjá, Kverk-
fjallaleið og Öskjuleið í Öskju
verði einnig opnaðar fyrir al-
mennri umferð. Fast á eftir, í júlí-
byrjun, er útlit fyrir að Dóma-
dalsleið í Landmannalaugar og
Kaldadalsleið verði einnig færar.
Samkvæmt upplýsingum Veg-
agerðarinnar lítur út fyrir að fjal-
lvegir verði færir umferð nokkru
fyrr í ár en verið hefur að jafnaði
síðustu tíu árin. Nú sem endra-
nær er allt útlit fyrir að Eyjafjarð-
arleið verði fær síðust fjallvega.
Vegagerðin áætlar að sú leið
verði fær 22. júlí eða nokkru fyrr
en undanfarin ár.
-rk