Þjóðviljinn - 22.06.1990, Blaðsíða 6

Þetta geröist
líka.
15 ára
bankaræningi
í Rio de Janeiro hefiir verið hand-
tekinn 15 ára drengur, sem akxerður
cr fyrir að hafa staðið fyrir tiu
bankaránum, að sðgn lögreglu þar í
borg. Pilturinn, sem nefnist Baldar-
acci, hefur játað á aig fimm ránanna
og einnig að hann ncyti Hkniefna og
eiturtyíja að staðaldri. Hann hafði
keypt móður sinni hús og kvað hafa
reynt að múta lögreglumanniuum,
sem stóð íyrir handtöku hans, með
1,5 miljónum cruzeiros (1.830.000
ísi. kr.}. Pilturinn hætti í skóia s.i. ár
og gerðist foringi sjö manna bófa-
flokks ungiinga, en i stórborgum
Brasiliu úir og grúir af sHkum.
Bush slítur viöræö-
um viö PLO
Bandarikjastjóm hefur slitið við-
ræðum þeim sem s.l. 18 mánuði hafa
annað veiftð staðíð yftr milli fuiitrúa
hennar og Frelsissamtaka Palestínu
(PLO). Ástæðan er að sögn George
Bush, Bandarikjaforseta, að forusta
PLO hafi ekki fordæmt tílraunir
palestínskra skæruiiða til árása á
baðstrandir i Israei 30. maí s.l. Fyrir
þeim stóð Abu nokkur Abbas, sem er
í framkvæmdanefnd PLO. Bush seg-
ist reiðubúinn að taka vióræðumar
upp altur, ef PLO fordæmi árásartíl-
munimar og komi þeirn sera að þeim
stóðu undir aga. Likur benda til að
þar með séu á enda tilraunir Banda-
ríkjanna til aó koma á viðræðum
miili ísraela og Palestínumanna,
a.m.k. í bráðína. Bæði ísraeisstjóm
og harðlínumenn mcðal Paiestínu-
manna hafa fagnað slitum viðræðn-
anna.
Verkamenn skrifa
Gorbatsjov
Verkamenn við véiaverksmiðju i
borginni Perm í Úraihéruðum hafa i
opnu bréíl (il Míkhaíis Gorbatsjov,
Sovétríkjafor8eta, látið í Ijóa áhyggj-
ur út af þvi hve fáir verkamenn og
bændur séu í forustu kommúnista-
flokks og rfkis. Viija höfundar bréfs-
ins að reglur verðí settar tii að tryggja
að hlutfall verkamanna og bænda í
fomstueiningum flokksins verði í
samræmi við fjölda þcirra í ílokkn-
um. 11 af hundraði fulltrúa í mið-
stjóm (miðnefnd) ffokksins eru
verkamenn og bændur en 29,1 af
hundraði flokksfélaga verkamenn og
7,7 af hundraði bændur.
Grínast meö
Khomeinl
Miliirfkjadeiia er i uppsigiingu
með Tyrklandi og íran út af sýningu
bandarísku grinkvikmyndarinnar
Bera byssan (The Naked Gun) i fyrr-
nefnda landinu. Er þar fjallaö um
Khomeiní heitínn höfuðklcrk írana
af takmörkuðum hátiðicika og hann
sýndur scm höfuðpaur hryðjuvcrka-
manna sem feiur appeisínuguitpönk-
arahár undir veíjarhettinum. Iransk
biað, sem handgengíð er ráðamönn-
um þarlendis, krefst þess að írans-
stjóm kaiii i mótmælaskyni heira
ambassador sinn í Ankara, höfuð-
borg Tyrkiands, og dragi úr viðskipt-
um við Tyrki.
Tennur dregnar úr
Tamíltígrum
Stjómarher Sri Lanka hefur i 11
daga bardögum gersigrað lið Tamíl-
tigra í austurhéruðum eyjarinnar, að
sögn Kanjans Wijeratne, aðstoðar-
vamarmálaráðherra, i gær. Hafa þeír
eftirlifandi af tígrum hiaupið á skóga
eða flúið til norðurhéraðanna, þar
sem félagar þeirra vetjast enn. Sam-
kvæmt óopinberum heimildum bafa
um 700 tigrar og 135 stjómarher-
menn faiiið í bardögunum.
Castrobræður, Fidel og Raúl, sem er vamarmálaráðherra - ungdómnum finnst gráa skeggið ekki spennandi.
Castro ætlar
að breyta til
Stjóm hans er sögð hafa á prjónunum innleiðslu markaðsbúskapar og
lýðræðis og aukin viðskipti við Evrópu vestan Sovétríkja
Frá sjónarhóli Fidels Castro
og þeirra félaga á Kúbu er
margt í rás heimsviðburðanna
s.l. ár og á yflrstandandi ári
með uggvænlegra móti. I Aust-
ur-Evrópu hafa kommúnistar
látið af alræði, misst völd í fjór-
um löndum og gerst talsmenn
þingræðis og blandaðs hagkerf-
is. I Sovétríkjunum er komm-
únistaflokkurinn ekki alráður
sem fyrr og óvíst er hvað þar
getur verið framundan. Og í
Níkaragva eru sandinistar ekki
lengur við völd.
Af sumum fréttaskeytum að
dæma mætti ætla að kúbanska
forustan væri fastákveðin í að
halda fast við sitt núverandi fyrir-
komulag í einu öllu, hvað sem
annarsstaðar gerist. Ýmsir frétta-
menn kunnugir þar á eynni halda
því fram að svo sé ekki. Sören
Vinterberg hjá danska blaðinu
Politiken hefur þannig eftir
Kúbönum, sem að hans sögn eru
vel heima í gangi mála í innsta
hring kúbanska kommúnista-
flokksins, að ráðamenn hafi í
hyggju að innleiða markaðsbú-
skap að einhveiju marki, sem og
frjálsar kosningar með einhvers-
konar fleirflokkakerfi. Þetta,
segja téðir heimildamenn, verður
kunngert fyrr en varir og varla
síðar en innan árs.
Ekki er ráö nema
í tíma sé tekiö
Einn þeirra, sem Castro að
sögn hefur ráðgast mest við um
þetta, er gamall vinur hans og fé-
lagi í andanum, Thomas Borge,
einn helstu forustumanna sand-
inista og innanríkisráðherra í
stjóm þeirra í Níkaragva. Hann er
nú, einn sandinista, í innsta
hringnum kringum Violetu
Chamorro, núverandi forseta þar-
lendis.
Fyrirætlun Castros,
sem nú er 63 ára og hefur
ríkt á Kúbu í 31 ár, er að
AÐUTAN
sögn Vinterbergs að koma í gegn
fyrirhuguðum breytingum hið
snarasta, áður en óánægjan með
ríkjandi ástand hafi ráðrúm til að
vaxa honum yfir höfuð, eins og
gerðist með kommúníska ráða-
menn flestra Austur-Evrópuríkja.
Ennþá er vart um að ræða nokkra
skipulagða andstöðuhreyfingu
við stjóm hans, meðfram vegna
þess að þeim óánægðustu var
sleppt úr landi til Bandaríkjanna.
Með því að taka sjálf frumkvæði
að gagngerum breytingum áður
en andstaðan nær að skipuleggja
sig hyggst kúbanska forustan
stilla svo til að hún haldi sjálf
völdum að breytingum afstöðn-
um og geti jafnframt tryggt fram-
tíð velferðarkerfis þess sem er
stolt kúbönsku byltingarinnar.
Rómanskamer-
ískt einsdæmi
Það er óneitanlega nokkuð,
sem sýnist þess vert að það sé
varið, sérstaklega þó ef Róm-
anska Ameríka sem heild er tekin
til samanburðar. Sá sem þetta rit-
ar hefur heyrt rómanska Amerík-
ana, sem frábiðja sér kommún-
isma og hafa öðrum þræði hom í
síðu Castros vegna alræðisstjóm-
ar hans, kaila kúbanska samfélag-
ið undir hans stjóm kraftaverk.
Menntun og heilsugæsla var
hvorttveggja í hörmulegum iama-
sessi á Kúbu áður en Castro og fé-
lagar komu þar til valda og kjör
smábænda og landbúnaðarverka-
manna voru einkar slæm. Einræð-
isstjóm Batista, fyrirrennara
Castros á valdastóli, var mjög háð
stórlöxum í iðnaði og landbúnaði,
bandarískum og kúbönskum, að
ógleymdri ítalsk-bandarísku
mafiunni, sem gert hafði Havana
að „hómhúsi Karíbahafslanda”,
eins og það var orðað. Þeir aðilar
höfðu ekki teljandi áhuga á vel-
ferð fyrir almenning.
Nú er kúbanska
heilsugæslu-, skóla- og
almannatryggingakerf-
ið nánast einsdæmi á
rómanskamerískan mælikvarða,
hvað sem því annars kann að vera
ábótavant. Þrátt fyrir mikinn
neysluvöruskort og lélegan húsa-
kost margra borgabúa er ekki um
að ræða þá sám fátækt samfara
félagslegu öryggisleysi sem er
hiutskipti mikils hluta íbúa fiestra
rikja Rómönsku Ameríku. Ólæsi
er nærfellt horfið á Kúbu, en var
tæplega 24 af hundraði 1958.
Væntanleg meðalævilengd hefúr
á sama tíma hækkað úr 62 upp í
74,5 ár.
Hagstæöur
samanburöur
Castro vann sitt byltingarstríð
með nokkmm hundmðum skæm-
liða gegn 50,000 manna her
Batista fyrst og fremst sökum
þess hve snjall áróðursmaður
hann var (og er) og Iaginn að
sveipa sig hetjudýrðarljóma. Með
því móti útvegaði hann sér og sín-
um hrifningarfulla aðdáun jafnt
heimafyrir sem erlendis og lam-
aði að sama skapi baráttukjark ó-
vinarins, sem um síðir féll saman
án verulegra hemaðarósigra. Þeir
hæfileikar hafa komið Castro að
góðum notum allt fram á þennan
dag til að halda vinsældum
heimafyrir, fyrir utan það að
stjóm hans er tii stórrar hjálpar að
miðaldra og gamlir landsmenn
muna vel tíðina fyrir byltingu og í
samanburði við hana finnst lík-
lega þorra þeirra Castrotíminn
sæmilegur, þótt margir séu þreytt-
ir á eða hafi aldrei sætt sig við
vöruskortinn, skoðanakúgunina
o.fl. af því sem núverandi stjóm
fylgir. En sumt af því er Kúbön-
um raunar vart eins mikill þymir í
augum og Evrópu- og Norður-
Ameríkumönnum; þegar Castro
tók við höfðu eyjarskeggjar ekki
mikils að sakna, hvað lýðræði
a.m.k. viðvék. Þá ber að geta í
þessu sambandi þjóðemishyggju
Kúbana, sem löngu fyrir byltingu
var orðin andbandarísk. Á strengi
hennar sló og slær Castro með
drjúgum árangri og á þar hægt um
vik, vegna ráðsmennsku Banda-
ríkjamanna þarlendis fyrir hans
tíð og tilrauna þeirra til að beygja
eyríkið á ný undir áhrif sín með
viðskiptaþvingunum og ofbeldi.
Svínaflóainnrásina 1961 þarf
ekki að minna Kúbani á og við
innrásina í Panama fyrir s.l. ára-
mót fékk ótti þeirra við hugsan-
lega bandaríska innrás á Kúbu
byr undir báða vængi.
Kynslóðabil
Hinsvegar kvað nokkuð
skorta á að hollusta ungs fóiks og
sérstaklega unglinga við stjóm
sína og byltingarhugsjón sé eins
og ráðamenn telja að æskilegt
væri. í hugum unglinganna er
Batistatíminn orðinn óijós og
fjarlægur, þeir horfa ílöngunar-
augum yfir Flórídasund á neyslu-
gleði unglinganna í Miami (-
einnig kúbanskra) og margir
þeirra hafa takmarkaðan smekk
fyrir vígorðunum um Föðurland-
ið (eða Sósíalismann) eða Dauð-
ann og innblásnum maraþonræð-
um núorðið hins gráskeggjaða
leiðtoga um árásarhneigð og
drottnunarhyggju Bandaríkjanna,
nauðsyn á fómfysi, iðjusemi og
sparsemi í þágu foðurlands og
byltingar og frægðarverk
kúbanska hersins í Angólu. Hér
segir sem sé kynslóðabilið til sín,
eins og gjaman verður.
Þetta hefur varla farið ffamhjá
Castro, því að um hann verður
naumast sagt eins og suma aðra
einráða valdhafa að hann hafi ein-
angrað sig frá almenningi. Ekki
síður er stjóm hans áhyggjuefni
að hætt er við að á næstunni dragi
úr viðskiptunum við Sovétríkin,
eða þá að þau verði ekki nærri því
eins hagstæð og hingað til. Þau
viðskipti hafa átt dijúgan þátt í að
Kúbönum hefúr siðustu þijá ára-
tugina tekist að gera svo margt
sjálfúm sér til hagsbóta, sem raun
ber vitni um. Það mesta af utan-
ríkisviðskiptum Kúbu er við Sov-
étríkin og Austur-Evrópuríki.
Næstum þrjá fjórðu hluta útflutn-
ingstekna sinna fá Kúbanir (mið-
að við árið 1988) fyrir sykur, sem
Sovétmenn kaupa mestan hlutann
af og hafa hingað til af sósíalísk-
um bróðurkærleik borgað fyrir
miklu hærra verð en það sem á
sveiflukenndum heimsmarkaðn-
um gildir. Olíu sina fær Kúba frá
Sovétríkjunum á verði, sem einn-
ig er undir heimsmarkaðsprísum.
Horfa vonar-
augum til
„samevrópska
heimilisins”
Með hliðsjón af efnahagsbág-
indum Sovétríkjanna og vaxandi
áhuga þarlendis fyrir fijálsum
markaði er ekki við því að búast
að Kúbanir njóti lengur þessara
hagstæðu viðskiptakjara, enda
hafa Sovétmenn þegar gefið þeim
það til kynna. Castro er þegar far-
Dagur
Þorleifsson
Hungraður og
lystarlaus risi
Parimal Chandra Barman, 28 ára gamall fiskimaður í Dhaka, höf-
uðborg Bangladesh, er hálfur þriðji metri á hæð, þar með hæstur
manna þar í landi og heldur enn áfram að stækka. Hann borðar ekki
vegna þess að hann hefúr ógeð á öllum mat en þjáist jafnframt af
hungri. Er hann nú farinn að kröftum og biður um hjálp tii að geta leit-
að til sérmenntaðra lækna, er stöðvi vöxt hans og gefi honum matar-
lyst. Sjálfur hefur hann ekki efni á slíkri hjálp.
6 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 22. júní 1990