Þjóðviljinn - 22.06.1990, Blaðsíða 20

Einar Már
Guðmundsson
Af
sparnaði
Einn vetur bjó ég við
mikla umferðargötu og þá
henti þau atvik sem hér seg-
ir frá. Þáð tók mig lítinn
tíma að venjast hávaðanum
í umferðinni, en er líða tók
á veturinn varð ég var við
ljósaganginn, þetta undar-
lega flökt í sægrænum götu-
ljósunum.
Ég lét mig þetta litlu
varða fyrst um sinn; en
þennan vetur var mikið rætt
um spamað. Þjóðin átti að
spara og gilti þar einu um
ríki og einstaklinga.
En ekki hvarflaði að mér
að setja ljósflöktið í sam-
band við spamað. Svo gerð-
ist það eitt kvöld að það var
alveg slokknað á Ijósa-
staumum. Sægrænn bjarm-
inn horfinn.
Rafmagnslaust, sagði ég
við sjálfan mig, feginn að
fmna strax eðlilega skýr-
ingu, en sá um leið að það
var kveikt á sjónvarpinu.
Aðeins ljósastauramir
höfðu hljóðnað í myrkri
sínu, en eitthvað sem líktist
bíllugtum var farið á stjá.
Ljósdeplar þutu upp og
niður veggi og húsin urðu
einsog hamrabelti sem út-
lagar klífa að nóttu.
Kannski var verið að prófa
staurana, það gat þurft að
endumýja þá. En símsvar-
inn hjá Rafmagnsveitunni
gaf engar uplýsingar um
þau mál.
Ég vissi að fleiri vom
famir að velta þessum mál-
um fyrir sér, en enginn gat
gefið skýr svör um hvað var
á seyði. Fyrr en eitt kvöldið,
en þá komust málin á
hreint.
Ég gekk niður stigana,
opnaði útidymar og steig út
í myrkrið. Það var ekki
tunglbjart, en dökkleitar
vemr sáust hreyfast í
myrkrinu, ekki bara af því
að þær vom með hvítar húf-
ur á höfðunum, heldur
héldu þær einnig á vasaljós-
um.
Nú skildi ég málið. Lög-
reglan var að æfa sig í að
lýsa upp myrkvaða borg. Ég
útilokaði ekki heldur þann
möguleika að lögreglan
hefði tekið völdin í landinu.
Mjög mikið var talað um
lögregluríki í blöðunum; og
víða tóku herir völdin.
Þetta reyndist þó hvort
tveggja misskilningur. Lög-
regluþjónamir vom aðeins
við vanaleg skyldustörf í
þágu borgaranna; myrkvuð
borg eða lögregluríki komu
þar hvergi nærri.
En í hverju vom þessi
skyldustörf fólgin? Af
hverju stóðu þeir með vasa-
ljós meðfram götunum?
Það er verið að spara,
svaraði lögregluþjónninn
sem ég spurði.
Spara? Hvað var verið
að spara?
Nú, útgjöldin maður,
auðvitað.
Hvaða útgjöld?
Ríkisútgjöldin, fylgistu
ekki með?
Nú vom famar að renna
á mig allar þær grímur sem
frnnast í búningsklefum
borgarinnar. Ég hlýt að hafa
verið með fleiri en eitt and-
lit í augum lögregluþjóns-
ins.
En þýddi það engin út-
gjöld að láta þá standa
þama með vasaljós, í stað
þess að kveikja á ljósastaur-
unum og leyfa íbúunum að
njóta sægræna bjarmans í
myrkrinu?
Nú launin maður?
Hvað með þau? Var
búið að flytja þá yfir til Raf-
veitunnar og minnka við þá
kaupið? Var vaktaálagið
horfið?
Nei, þú skilur þetta ekki.
Sko sjáðu. Laun þeirra sem
þjóna ríkinu em orðin svo
lág að það er ódýrara að láta
lögregluþjóna standa með-
fram götunum með vasaljós
heldur en að kveikja á
ljósastaumnum.
Ég vaknaði af vondum
draumi og hélt mína leið.
Jónas
Þjóðleikhúsið sýnir:
Ur myndabók Jónasar Hallgríms-
sonar
Leikgerð eftir Halidór Laxness
Tónlist eftir Pál ísólfsson
Leikstjóri: Guðrún Þ. Stephensen
Tónlistarstjóri: Þuríður Pálsdóttir
Leikmynd og búningar: Gunnar
Bjarnason
í lok Listahátíðar héldu áhuga-
menn um bókmenntir myndar-
legt þing um Jónas Hallgrímsson
með tíu erindum um skáldskap
hans og vísindastörf. Þingið tók
allan laugardaginn, en um kvöld-
ið flutti Þjóðleikhúsið leikgerð
Halldórs Laxness upp úr verkum
Jónasar sem frumsýnd var í lok
listamannaþings árið 1945 og hef-
ur aldrei verið sett á svið síðan.
Ramminn utan um dagskrána
er smásagan Grasaferð. Pilturinn
og stúlkan sem hann kallar systur
sína fara á grasafjall og meðan
systirin saumar fyrir peysu
drengsins til að þau geti fyllt hana
líka af blessuðum grösunum
skemmta þau hvort öðru með
sögum, ljóðum og söng. Á svið-
inu lifna Leggur og skel, Stúlkan í
turninum og Gamanbréfið um
heimsókn drottningarinnar á
Englandi til konungsins í Frakk-
landi í skemmtilegri útfærslu með
sérstaklega fjörlegum dansat-
riðum sem Lára Stefánsdóttir
samdi. En Halldór sleppir alveg
ljóðum systurinnar í Grasaferð,
eins og Sigurður Nordal í útgáfu
sinni á sögunni í Lestrarbók.
Kappkostað var að hafa allan
brag á sýningunni hálfrar aldar
gamlan, svið, búninga og leikstíl,
og fyrir vikið varð hún heimilis-
leg, elskuleg og svolítið hallæris-
leg hið ytra. En efnið vár nálægt
og nútímalegt og merkilegt hvað
túlkun Halldórs í leikgerðinni
stemmdi vel við nýstárlegustu
túlkanir fræðimanna um daginn á
SIUA
AÐALSTEINSDÓTTIR
ljóðum Jónasar. Dagný Krist-
jánsdóttir, Jón Karl Helgason og
Guðmundur Andri Thorsson
fjölluðu öll um tilfinningakreppu
Jónasar vegna þess að hann þráir
„hreint“ samband við konur, eins
og milli systkina, og reynir að
hemja ástríðurnar, en hinar
syndsamlegu tilfinningar brjótast
fram þegar síst skyldi.
Samband frændsystkinanna í
Grasaferð er af þessu tagi, sak-
laust og bernskt í fyrstu en
breytist í ferðinni á fjallið svo að
eftir hana verður ekkert eins og
var. Þarna er ýjað að syndafalli
sem Torfi F. Olafsson og Katrín
Sigurðardóttir túlkuðu af elsku-
legri og tilgerðarlausri einlægni,
bæði undur fríð og svipfalleg, auk
þess sem Katrín syngur listavel.
Nútímaleg lausn var líka að
hafa skáldið tvöfalt, drenginn
unga og fullorðna manninn sem
birdst þeim í hraundranganum og
Hákon Waage lék. Hákon fór vel
með ljóð Jónasar, en syrpan sem
átti að minna á ýmis stórvirki
skáldsins var flutt of snemma til
að ná tilgangi sínum. Sömuleiðis
fannst mér alger óþarfi að lesa
teygðan lopa Tómasar Guð-
mundssonar á undan sýningunni
þó að Guðrún Þ. Stephensen færi
með hann af alkunnri snilld.
Þórunn Magnea Magnúsdótt-
ir, Jón S. Gunnarsson, Þóra Frið-
riksdóttir og Gunnar Eyjólfsson
léku sögurnar sem drengurinn
segir á grasafjallinu og skemmtu
sér vel og okkur líka. Sviðsetning
þeirra var einföld en hugkvæm,
einkum var ferð drottningar yfir-
um vel útfærð. Tónlistin var flutt
af hljóðfæraleikurum úr Kamm-
ersveit Reykjavíkur undir forystu
Hlífar Sigurjónsdóttur og setti
sterkan svip á sýninguna.
Leikgerðin var sýnd í einum af
sölum Kjarvalsstaða sem hentaði
afleitlega. Vondur hljómburður
bitnaði illa á drengnum, rödd
hans dró ekki nema rétt aftur í
sal. Engin upphækkun er í saln-
um og áhorfendur sáu illa nema
fremst.
Hundalíf
Mexíkanskur hundur sýnir:
Norðurbæinn
Handrit, sviðsmynd, leikstjórn: Alex
van Warmerdam
Tónlist: Vincent van Warmerdam
Lýsing: Reinier Tweebeeke
Það var reglulega gaman að
horfa á sýningu hollenska farand-
leikflokksins Mexíkanskur hund-
ur á Listahátíð. Margt í sviðssetn-
ingunni var hugvitsamlega gert,
til dæmis þegar augu áhorfenda
fá að „súmma“ hægt að aðalpers-
ónu verksins þar sem hún situr í
upphafi leiks við litla gluggann
sinn í steinmörkinni miðri, með
þvf að láta okkur sjá hana á mál-
verkum, fyrst úr órafjarlægð, svo
nær og nær, og báru tveir burð-
arkarlar málverkin út af sviðinu,
hvert á fætur öðru. (Skilur þetta
nokkur?) Lýsingin var hreint
prýðilega útfærð og sviðsskipti
voru stundum eins og töfrabrögð.
Tónlistin var vel leikin og fyndið
að heyra í henni útvötnun á
vinsælustu söngleikjum undan-
farinna ára, allt frá Jesú Kristi
stórstjörnu. Besta söngleiksat-
riðiðvaríbyrjun, samtal sonarog
móður um það hvers vegna hún
hafi gifst föðurnum.
Efni Norðurbæjarins blasir við
hvarvetna í Austur-Evrópu um
þessar mundir, nefnilega að
innræting er tímasóun. Aðalper-
sónur verksins eru foreldrar og
sonur þeirra sem þau kúga misk-
unnarlaust í nafni ástar og örygg-
is, útskýra fyrir honum hvers
vegna honum sé hættulegt að fara
út, lesa bækur, velja sjálfur. En
piltur lætur ekki segjast, allt þetta
vill hann prófa samt og ákveður
að byrja á að fara út að vinna.
„Hvern hefurðu eiginlega verið
að tala við?“ spyrja foreldrarnir
tortryggnir. Dettur ekki í hug að
hann geti fengið hugmyndir sjálf-
ur. Svo ákveður hann að verða
listmálari, hvaðan sem sú hug-
mynd er komin inn í búrið þar
sem hann hefur setið innilokaður
í 45 ár!
Mórallinn er að það er erfiðara
að læsa heilabúi á manni en dyr-
unum að fangelsi hans, þó að
Mogginn haldi að það þurfi ekki
nema eina kennslubók til að
heilaþvo börn. Valdhafar fyrir
austan hefðu glaðir viljað frétta
af þeirri bók, eins hræmulega illa
og þeim hefur gengið að innræta
þegnum sínum nokkurn skapað-
an hlut.
Það var gaman að hollensku
hundunum, en þeir voru sísta
leiksýningin sem Listahátíð flutti
inn að þessu sinni, kannski vegna
þess að hún hvfldi allt of mikið á
orðinu og orðið komst illa til
skila. Hópurinn lék á ensku sem
háði sumum þeirra.
Flest atriði á Listahátíð eru
flutt í örfá skipti og forsvars-
mönnum er vandi á höndum við
kynningar. Það þarf að láta vænt-
anlega áhorfendur skilja fyrir-
fram að þeir verði að drífa sig
strax, annars verði allt um
seinan. Að mörgu leyti var staðið
prýðilega að kynningum í þetta
sinn; blöð, útvarp og sjónvarp
lögðu sig fram um að ýta við
fólki, og með góðum árangri. En
ég held að stundum hafi verið
skotið yfir markið, svolftið í sam-
bandi við hollensku hundana
(grátbroslegt, sprenghlægilegt,
fyndnasta kona í Hollandi) en
einkum í sambandi við Kantor
hinn pólska. Það vantaði jarðs-
amband í kynninguna og lýsing-
arorðin vildu verða tóm. Það er
óþægilegt að fá bara dauðlega
menn á sviðið þegar maður á
endilega von á flúgjandi englum
eftir lýsingunni að dæma.
20 SÍÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 22. júní 1990