Þjóðviljinn - 06.07.1990, Blaðsíða 22

/ z 3— H 3' <o 7 8 SP 8 9 T V 8
)0 II )‘l 3 JJ~ 1$ )b /7- \9 T Ý lb
Í7 V~ ri 7- Ý 3 T 20 ? 8 S? /3 3 21
T~ 1 /9 V /1 2d /3 S? 9 22 W~ S? U
Z3 Ý 3 10 3 \8 * S? w~ rr~ S? 12
U IÝ s ~or 7T~ ZZ y TV~ ll 3—
Y /3 Y 'X'l ir IZ r 1 8 V ? TT~ s?
ri £ iz s* /3 SP 28 > n 3 Z(? %
sr iz 9 ffl 7- u f 3 V Zd B 3 S? * %
f s~ r?~ 10 $2 /r 2 Zle ZT )8 K T~ w
\i Ý S? 18 TT S? /r « n Ý S? T 28 18 W
n y 3 f 3 Kp 22 2 S2 Z'9 /T IT 7 ir~
13 Vo IÝ S? l<o i+ 2+ Hr s? 3 0 7 rr~ JT~ 8
AÁBDÐEÉFGHIÍJKLMNOÓPRSTUÚVXYÝÞÆÖ
Krossgáta nr. 103
Setjið rétta stafi í reitina hér fyrir neðan. Þeir mynda þá örnefni á Austfjörðum.
Sendið þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóðviljans, Síðumúla 37,
Reykjavík, merkt: „Krossgáta nr. 103". Skilafrestur er þrjár vikur. Verðlaun
verða send til vinningshafa.
1 8 18 3 /f 20 . - S

Jón Þorleifsson
Slitur úr
þrælaslóð
. , Verðlaun fyrir krossgátu nr. 103 eru
Lausnarorð á krossgátu nr. 99 var Blómvangur. Dregið var úr réttum lausnum skáldsagan Slitur úr þrælaslóð eftir
og upp kom nafn Bolla A. Ölafssonar, Kirkjuteigi 17,105 Reykjavík. Hann fær Jón Þorleifsson, sem Letur gaf út
senda Bókina um hamingjuna eftir Pétur Guðjónsson, sem Iðunn gaf út 1987. 1985.
FJÖLSKYLDAN
Etísabet Berta
NEYTENDUR
Bachmann
-- ■ - - — — ■■ — ■■ - i. I
Óbærilegur léttleiki
frelsisins
Frumkvöðull bandarísku
kvennahreyfingarinnar, Betty
Friedan, álítur íslenskar konur
þær kynsystur sínar sem lengst
eru komnar á jafnréttissviðinu í
heiminum. Á heimili Betty Frie-
dan í New York eru húsgögn
hönnuð af Sheraton og Chipp-
endale, á 200 ára gömlu sveita-
setri hennar á Long Island, þar
sem hún dvelur um helgar standa
nú rósarunnarnir í blóma og fyrir
utan íbúð hennar í Los Angeles
er risavaxin sundlaug. Þess er
vert að geta í því samhengi að
þetta eru ekki eignir sem Betty
áskotnaðist fyrir tilstilli herra Fri-
edans, því leiðir þeirra hjóna
skildu fyrirtveimuráratugum. Þó
Betty Friedan nálgist áttræðisald-
urinn óðfluga er hún mikils metin
fyrirlesari, kennari og rithöfund-
ur enn þann dag í dag og vel að sér
um sitt höfuðbaráttumál - kven-
réttindi.
Það er því ótrúlegt annað en að
hún geri sér grein fyrir því að lífi
lunga íslenskra kvenna er ekki
hægt að jafna saman við líf þeirra
örfáu forréttindakvenna sem
bera heiður landsins bláa um
heimsbyggðina, svo sem forseta
lýðveldisins.
Staðreyndin er nefnilega sú að
um leið og íslenskar konur fengu
„frelsi" til að fara út á vinnu-
markaðinn og hlýddu því kalli,
varð til alveg ný tveggja starfs-
braut stétt - hin útivinnandi hús-
móðir. Það tók nefnilega enginn
við gamla húsmóðurstarfinu -
nema hún væri þá ráðin til þess og
henni greidd laun í samræmi við
að það er nánast þrælavinna.
í þriðju og síðustu bók sinni,
The Second Stage, fjallar frk.
Friedan um þann veruleika sem
blasir við langflestum íslenskum
konum sem í dag vilja nýta sína
menntun og draga björg í bú. Þær
verða að vera á tveimur vígstöðv-
um í senn, því þjóðfélagið og hag-
kerfið hefur ekki komið til móts
við þær breytingar sem urðu á
högum þeirra.
Nei, þegar skuldabaslið, erfið-
leikarnir og vonleysið vaxa ung-
um pörum yfir höfuð þá er sú
lausn nærtækust að skilja, því
konan getur fengið velborgaða
vinnu úti á landi og þar er miklu
ódýrara að leigja og lifa. Eða hún
festir kaup á lítilli kjallaraíbúð í
nánd við skóla barnanna og von-
ar að hún fái skúringastöðu í
aukavinnu til að geta fætt fjöl-
skyldu sína og klætt. Suma daga á
hún ekki fyrir mat, borðar þá
bara kex og treystir á að börnin
fái næringarríka fæðu á skóladag-
heimilinu. Afborganir af lánum
gleypa sífellt stærri hluta launa
hennar sem rýrna með degi
hverjum. En konan hefur „frelsi“
til að lifa sjálfstæðu lífi og það er
enginn hætta á að hún verði grýtt
á götu þó hún geti ekki kynnt
neinn karl sem eiganda sinn.
íslenskar konur fengu kosn-
ingarétt fyrir 75 árum og undan-
farin ár hafa konur sótt í sig veðr-
ið á öllum sviðum samfélagsins.
Þó hafa björtustu vonir brugðist
þegar litið er á baráttu kvenna
fyrir jafnstöðu við karla í samfé-
laginu. Árið 1990 fær kona ennþá
ekki sömu laun fyrir sömu vinnu
og karlinn sem situr við hliðina á
henni, sama hvað hún hefur fyrir
mörgum að sjá. Sjálfsagt erum
við langt komnar á jafnréttissvið-
inu ef miðað er við þriðja heim-
inn og íhaldssamar þjóðir á borð
við Svisslendinga. En á meðan
grundvallarafkomuatriði á borð
við það gífurlega launamisrétti
sem viðgengst hér er látið óáreitt
þá er synd að segja að konur njóti
fulis jafnréttis í þjóðfélaginu.
Skyldum við sjá það á aida-
mótaárinu að sjálfsagt þyki að
þær hæfustu meðal okkar þiggi
laun sem samsvari launum Bettý
Friedan, að ég tali nú ekki um að
það þyki sjálfsagt að við séum
metnar til jafns við karla á launa-
sviðinu?
„Þess vegna valdi ég
Bros mömmu, handarknki pabba, litlu augun hans afa. Við veljum
eitthvað úr frumbernsku, segja vísindamenn.
Kæru lesendur, eitt þeirra
norrænu helgarblaða sem mér
hafa borist í hendur að undan-
förnu, er norska Dagblaðið frá'
Jonsmessuhelginni. Forsíðan er
undirlögð fyrirsöginni hér að
ofan ásamt meðfylgjandi mynd.
Júnímánuður er aðal giftingar-
mánuðurinn í Noregi og
Jónsmessuhelgin sú helgi sem
flestir velja til hátíðarinnar. Þessi
helgi er eins konar hápunktur
sumarsins í Noregi, náttúran í
blóma svo anganin yfirgnæfir
jafnvel bflfnyk borganna og gas-
ieka. Talið er að fleiri sofi þá hjá í
fyrsta skipti en nokkura aðra
helgi ársins. Fólk eðlar sig þá á
öllum eyjunum í Oslofirðinum og
meðfram strandlengjunnni allt
norður á Svalbarða ef veður
leyfir. Hér norður í eyju hjá okk-
ur er enn helst til kalt, til að renna
mikið frá svefnpokunum um
Jónsmessuleytið. Líklega hefur
Verslunarmannahelgin verið
vinsælasta helgin til fyrstu sam-
fafa hjá íslendingum. Þá er orðið
vel fært til óbyggða, þangað sem
tryggt er að foreldrarnir ná ekki
að hafa auga á ungviðinu. Svo er
líka hægt að fela sig í fjöldanum á
mótsvæðinu eins og síli í sefi, ef
einhver ættingi er svo erfiður að
vera á staðnum.
Áður hefur verið komið inná,
makavalið hér í þættinum t.d. í
tengslum við kreppur miðju-
árana og hvernig fólk verður þá
stundum vart við nýjar hliðar á
sér sem það vill fá svörun á frá
ástinni sinni. Þetta getur verið
t.d. þörf fyrir meiri samveru og
nálægð (stundum óraunhæf krafa
um að makinn geti fyllt uppí
sk<jrð bamanna), þörf fyrir meiri
samræður eða ekki svona mikið
tal eða öðru vísi tal. Algeng er
þörfin fyrir sterkari kynferðislega
svörun frá hinum aðilanum, því
margir eru hræddir um að missa
tökin á kynverunni í sér, úr því
þeir líti ekki lengur út sem
glansmyndatáningur eða andlits-
lyft Hollýwoddstjarna, á sama
tíma og kynferðislegu tiifinning-
arnar verða jafnvel sterkari og al-
varlegri en hjá unga fólkinu sem
býst við að lífið taki vonandi eng-
an enda. En heyrum nú hvað
frændur okkar nossararnir segja
um makavalið: - Ástarlíf okkar
sem fullorðinna er einungis fölt
endurskin af því sem við höfðum
einu sinni. Enginn hefur eins af-
gerandi og kraftmiklar tilfinning-
ar og barnið, segir Jarl Jörstad,
yfirlæknir á Ullevaal geð-
deildinni. - Þetta skilur eftir óm-
eðvituð för í sálinni. Kraftmikil
tilfinningahlaðin minning getur
skotist upp á yfirborðið. Það get-
ur verið rödd sem minnir á möm-
mu, augnatillit eða óvani, sem
fær hjarta þitt tii að bráðna. Þetta
kveikir bæði aumar og kynferðis-
legar tilfinningar, sem sóttar eru
úr hinu ómeðvitaða. Sumir kalla
þetta „eðlisfræði", aðrir kalla
þetta strauma.
Hrein eigingirni?
Að vera ástfanginn er algjör-
lega eigingjörn tilfinning, segir
þessi geðlæknir, þú þekkir þig í
hinum, eða finnur eitthvað í hin-
um sem þú vildir hafa, eða hafa
meira af. Forsendur makavals
eru: er þetta einhver sem passar
fyrir mig og það sem ég hef sett
mér sem markmið í lífinu, án
nolíkurra göfugri ætlana. Fæstir
skilja að það sem við skilgreinum
sem „góð eðlisfræðileg viðbrögð"
í parsambandinu, getur átt rætur í
barnæsku. Svo búum við til alls-
kyns rök fyrir valinu. Bæði með-
vitað og ómeðvitað gáum við að
einhverju þekktu frá fyrirmynd-
unum úr bernsku. En allt þetta er
ómeðvitað, endar Jörstad. Þótt
ég sé um margt sammála þessum
manni, finnst mér umdeilanlegt,
hvort það að vera ástfanginn sé
bara eigingjörn tilfinning, því
sjaldan er fólk jafn umhyggju-
samt og gefandi. Margir halda því
meir að segja fram að sönn ást sé
að setja umhyggju fyrir hinum
aðilanum of$r eigin þörfum. Það
er eins og Jörstad tali gegn sjálf-
um sér, þegar hann talar um mak-
aval samkvæmt markmiðum í líf-
inu. Það má þá segja að hjá mörg-
um séu markmiðin með lífinu æði
ómeðvituð lengi framan af. Það
ásamt tilgátunni um að við velj-
um stundum óvana hins, gætu
verið sumar orsakir skilnaða.
Næst kemur sjónarmið tveggja
norskra kvenna um efnið.
22 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 6. júli 1990