Þjóðviljinn - 10.08.1990, Blaðsíða 7

Kampakátir vín-
framleiðendur
Vínframleiðendur frá franska
héraðinu Champagne unnu mál
gegn ástralskri vínbúð sem vildi
auglýsa freyðivín sitt sem kampa-
vín á Nýja-Sjálandi.
Dómarinn í málinu sagði að
það snerist ekki um vín heldur
um orðanotkun. Hann dæmdi að
á Nýja-Sjálandi væri kampavín
eða champagne nafn á ákveðinni
vöru en ekki almennt orð yfir
freyðivín. En 43 af hundraði Ný-
Sjálendinga tengja kampavín
Frakklandi. Kampavínsframleið-
endur franskir voru hræddir um
að það færi fyrir orðinu líkt og í
Ástralíu þar sem óheft auglýs-
ingamennska hefur minnkað
virðingu fólks fyrir a.m.k. orðinu
kampavín.
Líberanskir
flóttamenn
Rauði Krossinn sér um 400,000
líberönskum flóttamönnum fyrir
mat. Fólkið hefur flúið borgar-
astríðið í landi sínu og sest að í
nágrannalöndunum.
250 þús. hafast að í Gíneu, 120
þús. á Fílabeinsströndinni og 30
þús í Sierra Leone. Fulltrúar frá
Rauða Krossinum 12 talsins hafa
yfirumsjón við að deila út mat-
vörunni.
Eyðnisjúklingur
fær bata
Skurðlæknar á Sardínu í Ítalíu
sem skiptu um beinmerg í
eyðnisjúkling í maí s.l. segja að
svo virðist sem eyðniveiran sé
horfin úr konunni. Hin 29 ára
gamla kona var sú fyrsta í Evrópu
af eyðnisjúklingum sem gekkst
undir beinmergsskiptingu. Slíkt
hefur verið reynt í Bandaríkjun-
um en sá sjúklingur sem lengst
hefur lifað lifði í 47 daga eftir að-
gerðina.
Læknarnir segja að það sé ekki
hægt að segja með vissu að veiran
hafi yfirgefið líkama konunnar en
að allar prófanir sem hafi verið
gerðar bendi til þess. Konan var
haldin eyðni í þrjú ár og lyfið
AZT sem er gefið eyðnisjúk-
lingum var hætt að virka.
Fá að stof na fyr-
irtæki
Sovéskum borgurum hefur
verið veittur réttur til að setja á
laggirnar fyrirtæki. Einstak-
lingar, hópar og starfandi fyrir-
tæki mega stofna fyrirtæki sem
hafa allt að 200 manns í vinnu.
Sovéska þingið hafði samþykkt
þetta í júní s.l. og gefið forsætis-
ráðherranum frest til 15. sept-
ember til að koma með áætlun
um málið. Til að koma þessu í
gagnið þarf að samþykkja 15 ný
lög. Eins boðar áætlunin, sem
lögð var fram á miðvikudag,
stofnun hlutabréfamarkaðar,
raunhæfa verðlagningu, minni
hömlur á erlend viðskipti og að
stefnt skuli að því að vinna rúbl-
unni sess á alþjóðamarkaði.
Clint Eastwood
fékk byssu
Erfðaskrá Sammy Davis Jr.
var opnuð á miðvikudag. Það
kom í ljós að kona hans, Alto-
vise, erfði mest af fjögurra
milljón kr. eign hans. En gamall
vinur hans, Clint Eastwood,
fyrrum bæjarstjóri, erfði byssu
sem Gary Cooper notaði gjarnan
þegar hann lék í vestrum.
Einnig erfði viðskiptafélagi
Davis áberandi demantshring
sem Davis bar sem og 25.000 dali
sem Shirley þessi Rhodes á að
eyða sér til skemmtunar. Lessie
Lee sem sá um heimilishaldið hjá
Davis erfði 100.000 dali eða 6
milljónir ísl.kr.
Velferðarþjóðfélagið
Andstæðumar skerpast
Þótt undarlegt megi virðast og
jafnvel mótsagnakennt, hefur
atvinnuleysi sjaldnast verið meira
en núna. Einnig fjölgar skjól-
stæðingum félagsmálastofnana ár
frá ári. Sjóðir verkalýðsfélaga og
félagsmálastofnana eru að þur-
rkast upp og ekki sér fyrir endann
á vandanum. Menn velta fyrir sér
hvers vegna þessi vandi sé til stað-
ar. ísland er eitt mesta velferð-
arríki heims, eitt ríkasta land
heims, og hér segja menn að
jöfnuður ríki milli þegna. En er
það svo?
Áhverju lifirömanna
fjölskylda?
Ef þessi jöfnuður væri til stað-
ar, væri þessi vandi ekki svona
mikill. Hér á landi er fólk, fjöl-
skyldur og einstaklingar, sem
hreinlega geta ekki lifað af þeim
launum sem þeim eru greidd.
Þjóðarsáttin gengur út á að halda
launum og verðlagi niðri til að
lækka verðbólguna. Launaskrið
er lítið, altént á yfirborðinu og
hjá hinum óbreyttu, og almenn-
ingur fær greitt samkvæmt taxta.
En lægstu taxtarnir eru bara það
lágir að það lifir enginn á þeim.
Ef sett er upp dæmi af hjónum
með þrjú börn og athuguð þau
laun sem sú fjölskylda á að lifa á,
sést að dæmið gengur ekki upp.
Segjum að annar aðilinn sé úti-
vinnandi, en hinn heimavinn-
andi. Sá útivinnandi er verka-
maður með 50-60 þúsund krónur
í laun á mánuði. Fjölskyldan býr í
þriggja til fjögurra herbergja
íbúð (leiguíbúð að sjálfsögðu) og
greiðir um 40 þúsund krónur í
húsaleigu á mánuði. Þá eru eftir
10-20 þúsund krónur. Gengur
þetta upp? Jafnvel þótt hinn aðil-
inn væri líka útivinnandi gengi
dæmið trauðla upp. Hvað þá hjá
einstæðum foreldrum.
Félagsmála-
stofnanir
Þar sem þessi fjölskylda lifir
ekki á þessum launum, getur hún
leitað aðstoðar hjá félagsmála-
stofnun. Skjólstæðingum fél-
agsmálastofnana fjölgar ár frá
ári, en mest var fjölgunin á milli
áranna 1988 og 1989. Þá komu
inn nýir hópar. Áður höfðu stær-
stu hóparnir verið einstæðar
mæður, sjúklingar, öryrkjar og
aldraðir, en á þessum tíma fór
„hinn almenni borgari“ að leita
aðstoðar. Venjulegar fjöl-
skyldur, með annaðhvort eina
eða tvær fyrirvinnur, geta ekki
séð fjölskyldum sínum farborða.
Það er sama sagan hjá flestum
félagsmálastofnunum á landinu.
Marta Bergmann félagsmála-
stjóri Hafnarfjarðar segir vand-
ann sífellt aukast. Frá síðustu
áramótum hefur verið greitt jafn-
mikið í framfærsluaðstoð og á
öllu síðasta ári og sú upphæð sem
stofnuninni var ætluð á árinu er
búin. Fjölgun skjólstæðinga frá
síðasta ári er um 10%, en sú tala
segir ekki mikið. Sá hópur sem
bættist við 1988-89 fær enn að-
stoð og hver einstaklingur fær
bæði meiri aðstoð og oftar. Marta
segir að margir fari bónleiðir til
búðar. Um 350 manns hafa beðið
um aðstoð á þessu ári, en aðeins
um 120 fengið. Félagsmálastofn-
anir verða að setja sér ramma og
fólk verður að falla innan þess
ramma til að fá aðstoð. Hinir eru
úti í kuldanum.
Gjaldþrot
Á árunum 1986 og 1987 var
gífurlegur uppgangs- og þenslu-
tími í landinu. Allir fylltust
bjartsýni og stórhug og hugðu á
stórframkvæmdir. Menn stofn-
uðu fyrirtæki, opnuðu verslanir,
en aðrir létu sér nægja að reyna
í BRENNIDEPLI
Þróun hjá verkalýðsfé-
lögum ogfélagsmála-
stofnunum um landið sú
sama. Fjölgun skjólstœð-
inga, fjölgun atvinnu-
lausra, fjárveitingar að
verða búnar og atvinnu-
leysissjóðir að tœmast
að koma þaki yfir höfuðið á sér.
Núna eru afleiðingar þessara
loftkastala að koma í Ijós, gjald-
þrot á gjaldþrot ofan. Fjöl-
skyldur, einstaklingar og fyrir-
tæki eru gjaldþrota.
Ingibjörg Broddadóttir hjá
Félagsmálastofnun Kópavogs
segir þessi gjaldþrot nýtt fyrir-
bæri og vera einna mest áberandi
hjá stofnuninni. Einstaklingar
sem hafa fengið foreldra eða aðra
ættingja til að skrifa upp á fyrir
sig, verða gjaldþrota og taka hina
með sér.
Um 30% fjölgun er í fjárhags-
aðstoð við einstaklinga í júní hjá
Kópavogsbæ, miðað við sama
tíma í fyrra.
Húsaleigubætur
Guðrún Ágústsdóttir vara-
borgarfulltrúi Alþýðubandalags-
ins í Reykjavík á sæti í félags-
málaráði. Hún segir að mikill
fjöldi þeirra aðila sem nú njóta
aðstoðar Félagsmálastofnunar
Reykjavíkur ætti ekki að þurfa
hennar við. Ef húsaleigubætur
væru greiddar eins og gert er hjá
siðmenntuðum þjóðum, myndi
skjólstæðingum fækka, segir
hún. Það er bæði húsaleiga og
húsakaup sem sligar fólk. Stór
hluti þess fjármagns sem greitt er
í aðstoð í Reykjavík er vegna
húsaleigu. Sama er í Kópavogi.
Húsaleiga og lægstu laun haldast í
hendur.
í Keflavík hefur fjölgun skjól-
stæðinga félagsmálastofnunar
verið um 20% milli ára. María
Kristjánsdóttir hjá Fél-
agsmálastofnun Keflavíkur segir
að nýir hópar hafi komið inn
1988-89, eins og hjá hinum stofn-
ununum. Það eru fjölskyldur
með tvær fyrirvinnur, og þær
njóta enn aðstoðar. Fjárveiting
stofnunarinnar er ekki uppurin
enn, en nokkuð langt er á hana
gengið. María segir að rúmlega
helmingur sé búinn, en það sé
lítið að marka það. Aðstoð liggi
niðri á sumrin, en aukist aftur
þegar líða fer á veturinn. Hins
vegar sé óvenju mikið búið af
fjárveitingunni núna.
Atvinnuleysi
Það er ekki nóg með að fólk
þurfi að leita aðstoðar hjá félags-
málastofnunum. Atvinnuleysi
hrjáir velferðarþjóðfélagið. Eyj-
ólfur Jónsson framkvæmdastjóri
atvinnuleysistryggingasjóðs segir
atvinnuleysi ekki hafa verið
meira en nú er í um 20 ár. Sér-
staklega hefur ástandið verið
slæmt síðastliðin tvö ár, en svart-
ast hefur það verið seinni partinn
á síðasta ári og á þessu ári.
Um 600 miljónir voru greiddar
í atvinnuleysisbætur fyrstu fimm
mánuði þessa árs. Það eru um 120
miljónir að meðaltali á mánuði.
Á sama tíma í fyrra voru hins veg-
ar ekki greiddar „nema“ 417 milj-
ónir í atvinnuleysisbætur. Þetta
er um 45% aukning. Allt árið í
fyrra voru greiddar 876 miljónir í
atvinnuleysisbætur og ef svo fer
fram sem horfir mun atvinnu-
leysistryggingasjóður þurfa að
greiða rúmlega 1300 miljónir á
þessu ári. Það er um 60%
aukning. Menn þurfa þó ekki að
örvænta þótt sjóðurinn tæmist,
því á honum er ríkisábyrgð.
Landið og miðin
Víða á landsbyggðinni er at-
vinnuástand mun verra en í
Reykjavík. Á Akureyri hafa ver-
ið greiddar um 60 miljónir í at-
vinnuleysisbætur það sem af er
þessu ári, og það er meira en
greitt var allt árið í fyrra. Þessi
upphæð á samt bara við Verka-
lýðsfélagið Einingu, en nokkur
félög eru utan við það og greiða
sérstaklega. Á Akureyri voru um
350 manns á atvinnuleysisskrá í
júlí, en um 280 manns á sama
tíma í fyrra. Sævar Frímannsson
formaður Einingar segir að engar
horfur séu á að ástandið batni.
Ekki nema með einhverjum stór-
kostlegum breytingum.
Engin blóm í haga
á Akranesi
Akranes er í svipaðri aðstöðu
og Akureyri. 136 manns eru á at-
vinnuleysisbótum hjá Verka-
lýðsfélagi Akraness. Hervar
Gunnarsson formaður félagsins
segir að á sama tíma í fyrra hafi
það verið 87 manns. Það sem af
er þessu ári hafa verið greiddar
um 27 miljónir í atvinnuleysis-
bætur sem er 8 miljónum meira
en greitt hafði verið í fyrra á sama
tíma. Allt árið í fyrra voru
greiddar tæpar 39 miljónir í at-
vinnuleysisbætur hjá félaginu.
Hervar segist ekki sjá framundan
betri tíð með blóm í haga, eða
neinar fyrirsjáanlegar breytingar
á atvinnuástandi á Skaganum.
í Keflavík hefur atvinnu-
ástandið ekki versnað mjög
mikið. Um 60 manns hafa verið á
atvinnuleysisbótum á viku að
meðaltali í júlí. Á sama tíma í
fyrra voru það hins vegar rúm-
lega 80 manns. Ásta Sigurðar-
dóttir hjá Verkalýðs- og sjó-
mannafélagi Keflavíkur segir að
það sem af er þessu ári hafi rúm-
lega 24 miljónir verið greiddar í
atvinnuleysisbætur. Hins vegar
voru rúmlega 20 miljónir
greiddar á sama tíma í fyrra. Allt
árið í fyrra var greidd rúmlega 41
milión í atvinnuleysisbætur.
Ásta segir að það sem af er ár-
inu hafi atvinnuleysi verið mun
meira heldur en í fyrra. Ekki séu
neinar breytingar á atvinnu-
ástandinu fyrirsjáanlegar á næst-
unni.
ns.
NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7