Þjóðviljinn - 10.08.1990, Blaðsíða 12

Líkarekki hugmyndin
Nú er staddur hér á landi Bandaríkjamaður að nafni Brian Harvey.
Harvey er kominn hingað til lands til að halda námskeið um forritun-
armálið Logo, sem hefur notið vaxandi vinsælda bæði hér og úti í
hinum stóra heimi. Það er sjaldgæft að maður eins og Harvey komi
hingað til lands til námskeiðahalds, en hann er prófessor við þá virtu
stofnun Berkley háskóla. Harvey er ekki að koma til íslands (fyrsta
skipti, hann kom hingað til lands fyrir ári síðan fyrir atbeina Péturs
Þorsteinssonar skólastjóra á Kópaskeri. En það hefur vakið athygli
margra að Kópasker er annað tveggja heimilisfanga alþjóðlegra tölv-
umiðstöðva á íslandi. í fyrra var námskeið Harveys á Norðurlandi, en
nú verður hann á Akranesi dagana 13.-17. ágúst.
Harvey er einn upphafsmanna
Logo málsins og hefur skrifað
þriggja binda verk um tölvufræði
á forsendum Logo. Hann hefur
forvitnilegar skoðanir á tölvu-
málum og einkarétti á hugbún-
aði, sem farið er með eins og
hernaðarleyndarmál. Harvey
hefur einnig óhefðbundnar skoð-
anir um skólamál og telur próf til
dæmis ekkert koma menntun við.
Þú ert nú að koma í annað sinn
til íslands til þess að halda nám-
skeið í tölvumálinu Logo, hvers
vegna?
I raun og veru ættirðu að spyrj a
Pétur Þorsteinsson þessarar
spurningar, vegna þess að hann á
heiðurinn af þessu öllu. Hér er
hópur fóiks sem hefur áhuga á
Logo og vonandi hjálpar hann til
við að dreifa þeirri vitneskju sem
verður til á námskeiðinu.
Það er líka mjög spennandi að
koma til íslands, það eru ekki all-
ir svo heppnir að geta sagt, „ég
var í Reykjavík".
Kostir
fámennisins
Þeg'ar þú komst síðast varstu’
með námskeið á Þelamörk í
Hörgárdal. Er ekki skrýtið fyrir
mann eins og þig sem kennir við
virta mentastofnun í Bandaríkj-
unum, að gangastfyrir námskeiði
hér á hjara veraldar?
Ég hef áður kennt smáum hóp-
um en það er líka ævintýri fyrir
mig að koma hingað. Fyrir ári
vissi ég lítið af Islandi þegar
síminn hringdi og það reyndist
vera Pétur, sem hringdi frá ís-
landi til að bjóða mér að koma
hingað. Þetta var mjög óvenju-
legt boð en mér fannst mér sýnd-
ur heiður með því.
Einn kostur fámennisins er að
lítill hópur getur haft mikil áhrif á
kennsluna í landinu. Pétur talar
um hluti eins og að koma á tölv-
uneti fyrir aila grunnskóla í
landinu. Þetta er hugmynd sem
væri óframkvæmanleg í Banda-
ríkjunum, þar sem skólarnir eru
svo margir.
Hvað gerir Logo frábrugðið
öðrum forritunarmálum fyrir
tölvur?
Það sem gerir Logo frábrugðið
flestum öðrum forritunarmálum
sem eru notuð í skólum, er hve
auðvelt er að meðhöndla með því
orð og setningar, tungumálið
sjálft, en önnur forrit byggja
meira á tölum. Tölvan var stærð-
fræðilegt tæki í upphafi og flest
forritunarmál henta best fyrir
talnanotkun, sem höfðar ekki til
allra barna.
Fyrr í sumar var ég til dæmis í
hópvinnu með nokkrum kennur-
um í Ohio. Við vorum meðal
annars að reyna að leysa ýmis
rökfræðileg vandamál, eins og:
Við höfum fimm manns sem búa í
fimm mismunandi húsum og
keyra fimm mismunandi tegundir
bíla. Manneskjan sem keyrir gula
bflinn býr í græna húsinu og svo
framvegis. Kosturinn við Logo er
að það er hægt að setja inn í for-
ritið stærð eins og „gulan bfl“ í
stað þess að tala um hlutina í
tölum.
Þessi eiginleiki málsins skapar
ný vandamál til að takast á við.
Rætur Logo liggja í forritun-
armálinu LISP sem var hannað
fyrir rannsóknir á gervigreind.
Munurinn á Logo og öðrum teg-
undum LISP mála er að Logo er
eins konar málamiðlun, þannig
að málið verður auðveldara fyrir
byrjendur. Logo er hins vegar
ekki eins hreint í röklegri upp-
byggingu.
Þetta gerir Logo að sumu leyti
óhentugt fyrir sérfræðinga. En
málið er líka hugsað sem
kennslumál.
Skilgreind
vandamál eru
gagnslaus
Hvernig er hægt að nota Logo í
skólakerfinu?
í fyrsta lagi er Logo ekkert að-
alatriði sem slíkt. En það vill svo
til að Logo hentar mjög vel til
þess sem ég vil gera með tölvum í
skólum. Það má skoða málið
frá ýmsum hliðum. Ég veit ekki
hvernig umræðan hefur verið hér
á íslandi, en fyrir nokkrum árum
var mikið talað um það í Banda-
ríkjunum, að mjög áríðandi væri
að allir nemendur lærðu tölvu-
fræði rétt eins og stærðfræði.
Mjög fáir halda þessu fram í dag
og persónulega var ég aldrei þess-
arar skoðunar.
Núna tala menn um að nota
tölvuna sem tæki við hvaða nám
sem er. Margir héldu að þetta
þýddi minni áherslu á kennslu
forritunar í skólum en í staðinn
kæmu tilbúinn forrit í einstökum
málaflokkum. En það er tvennt
sem þarf að hafa í huga varðandi
forritun. í fyrsta lagi er eigið for-
rit miklu sveigjanlegra en tilbúið.
Ef menn nota tilbúið forrit er
hægt að nota það til að fást við
fyrirfram skilgreind vandamál,
en um leið og þú þarft á einhverri
viðbót við forritið að halda, verð-
ur það algerlega gagnslaust. Ef
maður hefur hins vegar skrifað
forritið sjálfur, getur maður alltaf
breytt því eftir því sem vandamál-
in koma upp.
Það er gott að hafa aðgang að
forritum sem eru sérstaklega
gerð til að leysa ákveðin vanda-
mál. Logoítar kalla slík forrit „ör-
heima“, þar sem áherslan er að-
eins á tiltekin atriði. En það er
líka áhugavert að nota þessa „ör-
heima“ eins og verkfæri eða hluta
af almennu forritunarmáli.
Vinur minn í Bandaríkjunum
hefur til dæmis nýlega gefið út
bók um stærðfræðikennslu með
hjálp Logo. Eitt af því sem hann
hefur gert er að þróa kerfi til að
teikna gröf. Það eru til margar
útgáfur slíkra forrita. En þessi
vinur minn vildi heldur að nem-
endurnir færu sjálfir í gegnum
það ferli að búa til eigið forrit.
Ekki vegna umhyggju hans fyrir
hæfileikum nemendanna til að
smíða forrit, heldur vegna þess
að ein leiðin til að skilja mögu-
leika slíkra forrita, er að komast
að því hvernig þau eru uppbyggð.
Ef þú þarft að skýra þessi atriði út
fyrir tölvunni, hjálpar það upp á
eigin skilning. Aftur á móti væri
hægt að nota tilbúið forrit án þess
að skilja nokkurn tíma hvað það
gerir.
Annað mikilvægt atriði varð-
andi forritun, og það sem mér
finnst mikilvægast, er að hver sá
sem hefur forritun á valdi sínu,
getur látið tölvuna gera hvað sem
honum sýnist. Þetta er frábær
eiginleiki að mínu mati og mjög
ólíkur því sem venjulega gerist
innan veggja skólans, þar sem til-
búin vandamál eru lögð upp í
hendur nemendanna til að leysa.
Með eigin forritun geta menn
búið til eigin úrlausnarefni til að
fást við og lært heilmikið í
leiðinni.
Tölvan ekki
of stór
fyrir börn
En eru tölvur ekki of stór og
flókin verkfæri fyrir börn að lœra
að vinna með?
Nei, alls ekki. Einn stærsti
kosturinn við Logo er að jafnvel
yngstu börn grunnskóla ná mjög
athyglisverðum árangri í forritun
og tölvunotkun. Ég hef siálfur
aðallega unnið með eldri nem-
endum grunnskóla og svo há-
skólanemum. Þau forrit sem yng-
ri nemendur semja eru mjög ólík
þeim forritum sem eldri nemend-
ur skrifa. Það má skoða þessi mál
út frá þroskastigum Piaget. Hann
talar um nokkur stig í andlegum
þroska þar sem efsta stigið, og
það sem er erfiðast að ná, er hæfi-
leikinn til að glíma við abstrakt
hugtök.
Aður en þessu stigi þroskans er
náð getur einstaklingurinn átt við
það sem hann getur séð og snert.
Eitt af því sem er svo frábært við
tölvur, er að þær geta gert ab-
strakt hugmyndir sýnilegar.
Maður sem þarf að sjá hlutina
fyrir sér eða geta snert þá til að
skilja þá, til dæmis stærðfræði-
lega hugmynd, getur gert það
með hjálp tölvu. Eg hef til dæmis
skrifað logoforrit sem getur hjáp-
að nemendum tii að skilja ýmis
lögmál flatarmálsfræðinnar,
þannig að þeir sjá fyrir sér
eitthvað sem annars er aðeins
stærðfræðileg regla.
Jafnvel þó nemandi sé ekki
kominn svo langt að geta skrifað
þetta forrit mitt sjálfur, getur
hann notað það til að gera ab-
strakt hugmynd sýnilega. Ein
mælistika á menntunarstig ein-
staklingsins er hvað hann telur til
Bandaríski tölvusérfræðingurinn Brian Harvey í
einkaviðtali við Nýtt Helgarblað
raunveruleikans, hvaða hug-
myndir eru honum sýnilegar.
Þannig að þeir sem eiga í erfið-
leikum með að skilja abstrakt
stærðfræðilega sönnun, geta með
forritun sett upp sönnun með
sömu lögun og stærðfræðileg
sönnun, en sem er miklu hlut-
lægari.
Siðfræði
tölvuvísinda
Þú hefur ákveðnar hugmyndir
um siðferði tölvuvísinda og við-
skipta með hugbúnað og tölvur.
Eru þessi mál ekki á réttri leið?
Þegar ég byrjaði að kenna
ákvað ég að setja upp fjölnotend-
avél í kennslustofunni í stað þess
að setja upp helling af einstakl-
ingstölvum eins og venjan er að
gera. Ein ástæða þessa er að ég
held að siðfræði tölvunotkunar
komi alltaf upp í hvert skipti sem
menn nota tölvur, en hún gerir
það með misjöfnum hætti. Þetta
snertir ekki bara tækin sem eru
notuð heldur líka áhugasvið
kennarans.
Ég verð var við það í hvert
skipti sem ég kem í tölvuver, að
ef einhver áhugi er á siðfræði
tölvuvísinda er til staðar, er það
venjulega reglan um að afrita
ekki forrit með ólöglegum hætti.
Þetta er yfirleitt eina hugmynd
manna um siðfræði í tölvuvísind-
um.
Það eru margar ástæður fyrir
því að ég er á móti þessu sjónar-
miði. Ein þeirra er að þessi hug-
mynd gerir siðfræði algerlega
bundnaþví sem lögin segja. Mað-
ur heyrir sjaldan sagt: Það sem þú
ert að gera er löglegt en engu að
sfður rangt. Það er einnig mjög
neikvætt við ríkjandi siðfræði, að
hún snýst öll um það sem þú átt
ekki að gera. Það hljómar jafnvel
undarlega að heyra einhvern tala
um allt það jákvæða sem maður-
inn getur fengið við það að vera
hluti af mannlegu samfélagi.
Þess vegna setti ég upp fjölnot-
endavélina, þar sem reglan er sú
að ef menn koma inn á netið geta
þeir fengið aðgang að því sem
menn eru að gera annars staðar í
heiminum. Þetta gerir það að
verkum að þú færð það á tilfinn-
inguna að þú tilheyrir samfélagi
annarra manna. Þegar ég og
nemendur mínir lentum til dæmis
í vandræðum með ákveðinn bún-
að við vélina okkar, komust þeir
að því að þeir gátu fengið aðstoð
héðan og þaðan, þar sem menn
voru að leysa svipuð vandamál.
Meðal annars fórum við inn á
tölvu sem var á þeim tíma algert
leyndarmál hjá hernum, en einn
vinur minn vann við þessa hana.
Aðalatriðið er að við hefðum
aldrei leyst vandann án þess að fá
hjálp frá hópi manna sem fannst
hann vera skuldbundinn til að
12 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 10. ágúst 1990