Þjóðviljinn - 30.11.1990, Blaðsíða 7

Rætt
við
Gest
Guðmundsson,
höfund
Rokksögu
Islands
íslensk
Eg man vel menningarsjokkið
sem ég varð fyrir þegar ég
heyrði fyrst í Elvis Presley í út-
varpinu. Ég var smákrakki þá. Ég
man líka eftir rokkæskunni, leð-
urjökkunum, brilljantíngreiðsl-
unni, þessum hópum sem söfnuð-
ust saman í sjoppunum og töluðu
mál sem maður skildi ekki. Mér
fannst þetta afskaplega aðlaðandi,
sem kom líka til af því að strák-
amir leyfðu mér að vera með í
fótbolía, sem ekki var verra. Þess-
ir strákar hurfu hinsvegar fljótt af
sjónarsviðinu því þeir voru flestir
búnn að stofna heimili innan við
tvítugt.“
Það er Gestur Guðmundsson
sem er að rifja upp fyrstu kynni
sín af rokkinu, en hann hefur ný-
lega sent frá sér bókina Rokksaga
íslands, frá Sigga Johnnie til Syk-
urmolanna. Bókin er hátt á þriðja
hundrað síður, prýdd fjölda
mynda, viðauka með hundrað
helstu nöfnum íslensku rokksög-
unnar og nafnaskrá. Bókin setur
rokkið í mun víðara samhengi en
áður hefur verið gert á Islandi og
verður að spegli tíðarandans frá
1955 íram á okkar dag.
tli ég hafi ekki sjálfur byrjað
að hlusta á rokk með Cliff
og Shadows. Það breyttist svo
þegar Bítlamir og einkum þegar
RoIIing Stones komu fram á sjón-
arsviðið. Ég var i Stonesliðinu ffá
byijun.“
Hvað með íslenskar hljóm-
sveitir á þessum tima?
„Mér fannst þær mjög hallær-
islegar. Maður var með svolitla
minnimáttarkennd út af því að ís-
lensku hljómsveitimar voru bara
stælingar á því sem var að gerast í
Bretlandi, og ekki einusinni góðar
stælingar. Fyrsta íslenska hljóm-
sveitin sem ég dáði vom Dátar.
Þeir höfðu yfir sér eitthvert „agr-
essivitet“ og krafl, og Rúnar
Gunnarsson túlkaði lögin mjög
persónulega. Þeir entust mjög
stutt.
Framan af hippaámnum
fannst mér ekkert varið i íslenskar
hljómsveitir, en síðari hluta þeirra
ára komu nokkrar hljómsveitir,
sem hrifú mig, hljómsveitir eins-
og Náttúra, Tilvera og Icecross.
Islenska rokkið var alltaf í
öðm sæti þangað til Megas, Stuð-
menn og pönkbylgjan kemur. Það
er í raun fyrst með þessari pönk-
bylgju að maður fær það á tilfinn-
inguna að hér séu að gerast hlutir
sein standi því erlenda ekkert að
baki. Þó áhrifín komi fyrst að utan
þá var þessi hreyfing hér strax ffá
upphafi sjálfsprottin.
í bókinni endurmet ég þessa
skoðun mína á íslensku rokki og
kemst að því að það sem gerðist á
rokkámnum, bítlaárunum og
hippaámnum var merkilegra en
mér fannst það vera. Það var allt-
af verið að vinna úr þessum er-
lendu áhrifum og menn vom að
skapa eitthvað sjálfir. Það tekur
nokkrar kynslóðir að byggja það
upp. I bókinni reyni ég að sýna
ffam á samhengið i íslenska rokk-
inu. Það er miklu meiri samfella í
sögu rokksins hér heldur en í
mörgum öðmm löndum. Menn
byggja stöðugt á reynslu þeirra
sem á undan em.“
/bókinni kemur fram að þetta
eru meira og minna sömu
mennimir sem eru í „bransan-
um ", Það verða ju viss umskipti,
annarsvegar í byrjun sjöunda
áratugarins þegar Bítlarnir koma
fram i sviðsljósið og hinsvegar
með pönkbylgjunni í upphafi átt-
unda áratugarins. En sömu
mennirnir eru alltaf að skjóta upp
kollinum aftur og aftur.
„Nokkrar af fyrstu unglinga-
hljómsveitunum sem komu ffam
um 1960, í enda rokkbylgjunnar,
héldu áffam inn í bítlatímann. Á
Bítlaámnum em 10 til 20 hljóm-
sveitir starfandi í einu. Kjaminn í
því liði heldur svo áfram og verð-
ur kjaminn í hippatímabilinu, t.d.
Jóhann G. Jóhannsson og Axel
Einarsson, sem byrjar í rokkinu
og heldur áffam fram á miðjan
áttunda áratuginn. Kjaminn er
kannski ekki mjög stór, 20 til 30
manns á hveijum tíma, en með
þeim em alltaf fleiri hundmð
manns að spila.“
Hver hefur verið Akkilesar-
hœll íslenska rokksins?
„Það er fyrst og fremst mann-
fæðin og markaðssmæðin sem
hefúr háð rokkinu hér. Markaður-
inn er það lítill að menn þurfa
bókstaflega alltaf að vera að
skipta um samstarfsaðila til þess
að áheyrendur fái ekki leiða á
þeim. Björgvin Halldórsson hefur
t.d. bmgðið sér í ýmissa kvikinda
líki á sínum langa ferli. Árið 1979
er hann með HLH flokkinn, hann
syngur þá inn á plötu með Röggu
Gísla rómantískar poppballöður
og hann er með plötu með Brim-
kló, sem er mjög ólík. Þetta hafa
margir gert. Það er kannski Bubbi
einn sem hefúr nokkum veginn
getað haldið sínu striki.
Þessar aðstæður verða svo til
þess að hljómlistamennimir reyna
fyrir sér á erlendum vettvangi,
einfaldlega í þeim tilgangi að
reyna að skapa sér starfsgmnd-
völl. Tilgangurinn með því að
fara til útlanda var ekki sá einn að
tónlistamennimir þráðu heims-
ffægð til þess að geta baðað sig í
kampavíni. Hljómar vom bara að
leita sér að starfsgmndvelli þegar
þeir fóm út.“
vencer fékkstu hugmyndina
að þvi að ráðast i þetta verk,
að skrá rokksögu Islands?
„Þegar ég flutti aftur heim til
íslands í ársbyijun 1987 þá fékk
ég þessa hugmynd. Síðan unnum
við Kristin Olafsdóttir saman
bókina um ‘68-kynslóðina. Á
meðan við vorum að skrifa hana
sannfærðist ég um að það væri
sniðugt að skrifa sögu rokksins og
fór af stað með heimildasöfnun
strax og ‘68-bókinni var lokið.
Síðan hef ég unnið að samningu
bókarinnar með hléum. I bókinni
liggur hátt í tveggja ára samfelld
vinna.
Upphaflega átti hún að verða
minni og ekki svona ítarleg. En
þegar ég var kominn af stað var
mjög erfitt að stoppa án þess að
efiiinu væm gerð almennileg skil.
Upphaflega átti þetta að verða
ágrip af sögu rokksins. Það var
erfiðara að ná utan um þetta en ég
bjóst við, því heimildimar lágu
ekki á lausu. Svo kom margt nýtt
upp við heimildaöflunina, hlutir
sem ég vissi ekkert um.
Þegar heimildasöfnuninni var
lokið var sá vandi eflir að koma
þessu saman í eina bók. Vandinn
var sá að þjappa efninu saman án
þess að bókin yrði þurr upptaln-
ing.“
I bókinni er minnst á að ung-
lingamir hafi strax i upphafi
bítlatímans verið með tilraunir til
að komast i vímu, m.a. brutt
magnyl og drukkið kók með, og í
byrjun hippatimans reykt þurrkað
bananahýði. Manst þú sjálfur eft-
ir slíkum atburði?
„Ég man eftir blómaballi í
MR árið 1967 með Flowers. Þá
höfðum við heyrt af hassneysl-
unni hjá blómabömunum úti. Éin-
hver hafði fengið lýsingu á því
hvemig hass væri reykt. Þar sem
ekki var neitt hass að fá ákváðum
við að reyna þurrkað bananahýði,
en við höfðum lesið einhversstað-
ar að hægt væri að komast í vímu
af því. Við keyptum því ekkert
brennivín fyrir þetta ball, heldur
þurrkuðum bananahýði í margar
vikur áður en ballið var haldið og
söfnuðum miklum forða. Foreldr-
ar okkar vom mjög ánægðir með
það hvað við vorum duglegir að
borða banana. Áhrifin vom svo
auðvitað nákvæmlega engin og
við stóðum uppi á miðju balli
grautfúlir með blóm máluð á
kinnamar og bláedrú."
ú sagðist hafa haft ákveðna
afstöðu til islenska rokksins
þegar þú hófst þetta verk. Hvem-
ig breyttist sú afstaða?
„Ég leit á þetta íslenska sem
bergmál af erlendri rokktónlist,
allt þar til pönkið nemur land í
Reykjavík. Þessi afstaða breyttist.
Þegar rokkið kemur til íslands
um miðjan sjötta áratuginn fær
æskan í fyrsta skipti sinn eiginn
tjáningarmiðil. Það tekur langan
tíma að ná valdi á honum. Hljóm-
sveitimar vom skipaðar eldri
mönnum og þeir einokuðu mark-
aðinn. Það var í raun og vem
mjög stórt skref að fara að stæla
EIvis og Litle Richard. Það vom
engin fordæmi fyrir slíku í ís-
lenskri menningarhefð.
Hluti af þessum eldri mönn-
um sýndi þessari nýju tónlist og
hugsun skilning. Það kom einkum
fram í textagerðinni. Textagerðin
í islenska rokkinu var mjög sér-
stök. Mun vandaðri og merkilegri
á Islandi heldur en í nokkm öðm
Evrópulandi sem ég þekki til. Sér-
staklega þó textar Jóns Sigurðs-
sonar bankamanns. Hann samdi
hvem textann á fætur öðrum sem
lýsir því sem er að gerast í þjóðlíf-
inu á þessum tíma betur en t.d. rit-
höfúndamir. Lóa litla á Brú
þjappaði því saman sem Indriði
G. Þorsteinsson fékkst við í sínum
skáldsögum og gerir það í raun
betur en hann. Fólkið er að fara á
mölina og því fylgir siðferðisleg
upplausn. Þetta gengur í gegnum
flesta texta Jóns. Rokkið verður
að tákni hins nýja tíma, fyrir gleði
og leik og því að taka þessum
nýja tíma á jákvæðan hátt. Bók-
menntimar gátu ekki gert það, í
þeim var stöðugur söknuður eftir
sveitinni.
Það tók hinsvegar unga fólkið
langan tíma að ná tökum á þessu.
Það gerist ekki fyrr en með bítla-
kynslóðinni. Þá fara menn að
semja tónlist sjálfir, en textamir
em enn í höndum gömlu mann-
anna.
Rokkið byggir upp menning-
arlega fæmi hjá ungu fólki sem
gefúr því möguleika á að takast á
við nýjan heim. Sjálf textagerðin
kemur hinsvegar ekki fyrr en með
Megasi og Stuðmönnum, þegar
skólagengna æskan fer út í rokk-
ið. Þessi menningarlega fæmi er
svo til staðar þegar pönkið kemur
til íslands.“
«0^05011, er hún ekki Jyrst
ogfremst karlasaga?
„Jú, rokksagan er að verulegu
leyti karlasaga. Strákamir em fyr-
irferðarmeiri og vanari að nota út-
hverfa tjáningu en stúlkumar, en
stelpumar mótuðu á sinn hátt
rokkið. Það vom stelpumar sem
byijuðu að öskra á tónleikum El-
vis Presleys og Bitlanna. Þær hafa
hinsvegar verið baksviðs þar til
Grýlumar, fyrsta kvenhljómsveit-
in, komu fram. Þegar þær hættu
hélt maður að þær yrðu bara svigi
í rokksögunni, en á síðustu tímum
hafa stúlkur orðið mjög áberandi í
íslenska rokkinu. í Risaeðlunum
og Sykurmolunum em stelpumar
jafú mótandi á tónlistina og strák-
amir.“
Hver er uppáhaldsrokkhljóm-
sveitin, Gestur?
„Af erlendum hljómsveitum
hlýt ég að segja Rolling Stones og
af íslenskum nefni ég Dáta.“
En besta íslenska rokkplatan?
„Það er öllu erfiðara. Ég vil
þó nefna þijár. Lifún með Trúbrot
var hápunktur bitla- og hippa-
tímabilsins, Isbjamarblús Bubba
var sönnun þess að hægt var að
skapa íslenskt rokk og Live is too
good er hápunkturinn enn sem
komið er.“
Hefur nokkum timann verið
til eitthvað sem heitir íslenskt
rokk?
„Islenskt rokk hefur verið til
síðan fyrstu rokkplötumar bámst
til landsins. íslendingar moðuðu
úr þessum erlendu áhrifúm á sín-
um eigin forsendum, fyrst með
stælingum, en sá þáttur minnkaði
samfara því sem frumlegi þáttur-
innjókst.
Rokkið hefúr verið tæki fyrir
ungt fólk á íslandi til að takast á
við nútímann með jákvæðum við-
horfúm. Mín kynslóð var fyrsta
kynslóðin sem fór f langskóla-
nám, en trúði samt á að rokkið
hefði eitthvað ffarn að færa. Þess-
ari upplifún minni er ég að reyna
að koma á ffamfæri með þessari
bók.“
-Sáf
Föstudagur 30. nóvember 1990 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 7
Mynd: Kristinn