Þjóðviljinn - 30.11.1990, Blaðsíða 20

1 2. 1— s~ (p ? 8 5” S <í H 52 J o I
/z 13 S? i* T~ i>~ 3 9? liT )U7 5- )8 )t>
<0 19 >3 + 7 lo J7 20 3 ls> y 12
Xi n Í3 T Í8 5" l(s> s? 12. )7 7 3 11
% 2— 7- 12 =7 12 7 3 Zb l(o 7- T~
22 9? 28 /7 7- 3 * 20 8 3 ss /3 7-
n 20 3 V b 3 )k lb H- 9? íT T~ 22 29 S2
Zl 9? ?- 3 0 S *3 92 )ÍL 22 sr S’ J& 12 V 21
9? n 7 s~ l(o V ss 12 )H- Ib 12 7- 22
í )b tr 3 9? íb 7- 23 3 12 92 12. 31 2°i
/? H T~ s? 2o 22 3 V U % U> 2S
Tö~~ v> 7- II <7 18 <7 f lo 2
3 22. 9? 4s ‘Á % V 7- 8 V 1 / sr 3 t
Krossgáta nr. 124
Setjið rétta stafi í reitina hér fyrir neðan. Þeir mynda þá örnefni.
Sendið þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóðviljans,
Síðumúla 37,108 Reykjavík, merkt „Krossgáta nr. 124“. Skilafrestur
er þrjár vikur. Verðlaunin verða send til vinningshafa.
2 )3 11 )2 2 21 )b 7

Lausnarorð á krossgátu nr. 120 var Reykjahlíð. Dregið var úr rétum ®"l,.r ' f ! , :
lausnum og upp kom nafn Kristins Óskarssonar, Kúrlandi 1, 108 hlJómplatan „Ljómar heimur^
Rvk. Hann fær senda bókina „Kassandra" eftir þýsku skáldkonuna .mrijr S otiAmSkU
Christu Wolf í þýðingu Jórunnar Sigurðardóttur. M&M gafút 1987. Valdimarssonar. J 9 s
Ragnar Ingi
Aðalsteinsson
FORLIÐUR
Forliður heitir áherslulétt
orð sem stendur fremst í brag-
línu. Forliðir eru stundum til
vandræða, í öðrum tilvikum fer
vel á þeim. Einstaka sinnum eru
þeir bráðnauðsynlegir. Við skul-
um líta á vísu eftir Látra-Björgu:
Beiði églþann sem|drfgirldáð
og|deyð ý[hörðumj krossi]leið
að|sneiðajþann frá nægt og oáð
sem| neyðiijmig um|sjðttar|eið.
Fyrsta orðið í þrem síðustu
braglínum þessarar vísu er for-
liður. Takið eftir því að höfuð-
stafurinn í 2. og 4. braglínu
kemur ekki á forliðinn heldur á
fyrsta áhersluatkvæði í línunni.
Ljóðstafir mega aldrei standa í
forlið, því að hann er áherslu-
léttur eins og fyrr segir.
sem ungir menn voru að draga
taðæki á sleða:
Spyrna í hnjóta halir sterkir,
hvergi rótast djðfuls ækið.
Um skrokkinn þjóta
þreytuverkir,
þetta er Ijóta fyrirtækið.
Þetta er ekki slæm vísa og
vissulega er hún rétt bragfræði-
lega, en forliðurinn í 3. braglínu
spillir henni þó, því að strangt
tekið er ekki rúm fyrir hann.
Þama er ekki stýfður liður í lok
braglínunnar á undan.
Til er bragarháttur sem heit-
ir valstýft. Þar er langalgengast
að forliður sé f 2. og 4. braglínu.
I háttatali Sveinbjamar Bein-
teinssonar er ein rima undir
þessum hætti. Þar er þessi visa:
Þessi vísa Látra-Bjargar er
ekki ort undir ferskeyttum hætti
eins og þær vísur hafa verið sem
hér hafa verið teknar sem dæmi.
I þessum hætti sem heitir gag-
araljóð em allar braglínumar
jafnlangar og allar enda á stýfð-
um lið, þ.e. þögn.(Aðeins eitt at-
kvæði er í síðustu kveðunni.)
Hér em hins vegar ekki sett
þagnarmerki í 1., 2. og 3. brag-
línu eins og maður skyldi þó
ætla (sbr. grein hér í blaðinu 26.
10.) vegna þess að forliðimir í
2., 3. og 4. braglínu koma í
þeirra stað. I rauninni er forlið-
urinn seinni hluti af síðustu
kveðu braglínunnar á undan. Til
þess að forliður eigi rétt á sér
verður braglínan á undan að
enda á stýfðum lið (þögn).
Þannig getur forliðurinn
stundum orðið til vandræða. Lít-
um á vísu sem varð til austur í
Hrafnkelsdal á 6. áratugnum þar
Hlumdi jörð við harkaskark
og hófaspark.
Setti grimmlegt svarkaþjark
á svöröinn mark.
Forliðimir í 2. og 4. braglínu
þessarar vísu eiga ekki bara rétt
á sér, heldur em þeir í rauninni
til að hrynjandi vísunnar verði
eins og ætlast er til. í þessari
rímu Sveinbjamar er hins vegar
ein vísa án forliðs:
Hart skal riða hjðrinn blái
haus þinn á.
Hinir biði samt og sjái
sennu þá.
Þama bregður svo við að 1.
og 3. braglína enda ekki á stýfð-
inn lið (þögn), heldur tveggja at-
kvæða orði, blái, sjái. Þar með
er ekki rúm fyrir forliðinn í 2. og
4. braglínu. Má ef til vill orða
það svo, að forliðurinn hafi ver-
ið færður upp í braglinuna fyrir
ofan.
FJOLSKYLDAN
Elísabet Berta
Bjamadóttír
SAMNINGAR
PARSINS
Nú verður fjallað um samn-
inga þá sem alltaf em til í parsam-
böndum, bæði þá sem em ljósir
báðum aðilum (meðvitaðir), og
þá óljósu (ómeðvituðu). Hef ég
valið að fjalla um parsamninga
undir einum hatti, hvort sem um
er að ræða samninga fólks í ástar-
sambandi sem ekki býr saman,
sambúenda eða hjóna. Segja má
að parsambandið sé sú stofnun,
sem aðallega sinnir tilfinninga-
og öryggisþörfum fullorðinsár-
anna. Sumir velja að tala ekki um
parsamband sem stofnun, fyrr en
stofnað er til hjónabands. Hér vel
ég að tala um parsambandið sem
stofnun, en hún verður bæði par-
inu sjálfú og umheiminum Ijósari
og meira afgerandi við sambúð
og hjónaband. Ekki verður auð-
veldlega komið auga á stofnun,
sem gæti komið í staðinn um
sinningu grundvallarþarfa.
Hvor aðili um sig gengur í
sambandið með sinn einkasamn-
ing, óskrifaðan að sjálfsögðu.
Þessi óskrifaði samningur er full-
ur af vonum og loforðum. Sumt
af þessu er manneskjunni ljóst,
því hún þekkir sig alltaf eitthvað,
annað er óljóst eða ómeðvitað
sem kallað er. Þessir einstaklings-
bundnu einkasamningar hvors
aðilans um sig breytast og sníðast
til meðan á sambandinu stendur,
en munu alltaf halda áfram að
vera til sem tveir aðskildir einka-
samningar.
Starfrænn og til-
finningalegur
Síðan má segja að báðir aðilar
láti hluta af vonum sínum og lof-
orðum í sameiginlegan pott og
innihaldið verði næringargjafinn í
sambandinu. Sumir eru svo
heppnir að koma sér niður á
bragðgott fjölbreytt innihald, þ.e.
samningurinn sinnir þörfiim
beggja ágætlega, þeir eru ánægðir
og halda áfram að þroskast.
Þessi sameiginlegi samningur
er til á mismunandi „tilverustig-
um“, svo sem í orði, í verki og til-
finningalega.
Allir kannast
við einhveijar
óskir sem eru
ansi frábrugðn-
ar í sviðsetningu hugskotsins og
þvi hvemig til tekst í framkvæmd
hversdagsleikans. Starfræni
samningurinn er það samkomu-
lag kallað sem skapast hefúr í
samspilinu milli Jóns og Gunnu.
Þetta eru ljósar og óljósar leiðir
sem þau hafa fundið sér til að
vinna saman að t.d. peningamál-
um eða bamauppeldi og verka-
skiptingu ýmiskonar. Oft mynd-
ast flókin verkaskipting ótrúlega
fljótt hjá nýbökuðum pöram um
allt milli himins og jarðar, eins og
hvort hringir meir og tekur meiri
ábyrgð og frumkvæði. T.d. þama
fléttast starffæni og tilfinninga-
legi samningurinn saman. Hinn
tilfinningalegi þáttur parsamn-
ingsins virðist alltaf flóknari en sá
starfræni.
Að hluta til stafar þetta af því
að manneskjan þekkir sjálfa sig
aldrei til fullnustu, þótt hún telji
sig þekkja nokkuð inná sig og
viðbrögð sín.
Gamlir hnútar
Einnig getur verið óútreikn-
anlegt, hvemig ýmis sálræn bönd
og hnútar úr fortíð manneskjunn-
ar kippa stundum í taumana svo
ffamkoman tekur á sig aðra mynd
eða fer í annan farveg en einarður
vilji, loforð og fyrirheit hafa gefið
til kynna. Þetta gæti verið loforð
eins og: - Ég skal alltaf standa
með þér eða aldrei ánetjast víni.
Samningurinn breytist með
breyttu samspili parsins og vegna
áhrifa umhverfisins á það. Síðan,
einn slæman verðurdag þegar Jón
eða Gunna eða bæði era undir
miklu álagi, flýtur gamalt drasl
uppá yfirborðið í sálarlífi t.d.
Gunnu. Þetta gæti verið óstjóm-
leg hræðsla sem greip hana endur
fyrir löngu þegar hún missti
mömmu sína og dúkkar svo upp
alltaf þegar hún verður hrædd um
að missa einhvem, en er svo óljós
að hún kemur fram sem ofsareiði
og Gunna reynir svo að tortíma
sambandinu við þann sem hún er
hrædd um að fari. Önnur Gunna
bregst ef til vill við svona ótta
með því að reyna að gera þeim
sem hún er hrædd um að yfirgefi
sig endalaust til hæfis (sbr. þjónk-
unarhlutverk margra aðstandenda
alka). Stundum fá pör sér viðtöl
saman til að nálægja samninga
sína hvom að öðrum. í velheppn-
aðri hjónameðferð hefúr parið ef
til vill kynnst betur (sér og hin-
um) og sæst á fleiri eða færri um-
ferðarreglur í sambandinu svo
þörfúm beggja sé betur borgið.
Frh. næst
20.SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 30. nóvember 1990